Heima er bezt - 01.06.2002, Qupperneq 4

Heimur fleira geymir, en heimspekina dreymir, er haft eftir
orðspökum manni, og er óhætt að segja að þar hafi honum ratast
satt á munn. Um það leyti þegar þetta er ritað, eru sumarsólstöð-
ur nýafstaðnar og margt hefiir tengst þeim sem órætt má teljast.
Hver kannast t.d. ekki við þau munnmæli að það sé afar heilsu-
samlegt að velta sér nöktum upp úr Jónsmessunæturdögginni, á
það reyndar að vera flestra meina bót. Einhvem heyrði ég jafn-
ffamt geta þess að nauðsynlegt væri að láta hana þoma á líkam-
anum, alls ekki mætti þurrka hana af sér, því annars myndi
áhrifamáttur hennar þverra. Jónsmessunóttin mun jafhffamt
vera, samkvæmt þjóðtrúnni, önnur tveggja nátta þegar kýmar fá
mál og taka að ræða saman. Hin er nýársnóttin. Ekki hafa reynd-
ar borist neinar fregnir af því nýlega að menn hafi orðið vitni að
slíku kúatali, og hefur nú margt ómerkilegra ratað í fréttimar en
það, ef um hefði vitnast. Verður því að teljast að kýmar hafi
glatað þessum hæfileika eða hann hafi týnst í nútíma kynbóta
búskap.
Alfar koma líka mikið við sögu þessa nótt og er til skemmti-
legt ljóð efiir Tómas Guðmundsson er kemur að þessu atriði.
Ljóðið er upp á ein 8 erindi en í þrem þeirra segir þetta um hátíð
álfa á Jónsmessunótt:
í vestri sólin sígur / og slen á skóga hnígur, / og prúðar stjöm-
ur stara / á stilltu, bláu sundin. / En líf í limið færist / og laufið
hægan bærist, / því álfaflokkar fara / til fundar inn í lundinn.
Og nú skal hátíð halda. / Sjá hvirfmg blárra tjalda / við rökkv-
uð sundin rísa / sem roðna í mildum bjarma. / Og álfaaugun
tindra og álfablysin sindra / í grænu laufi og lýsa / sem logagull
um arma.
Og dátt skal dansinn stiginn / fyrst dagurinn er hniginn / og
enginn álfúr telur / það efiir sér að vaka. / Og álfar betja bumbur
/ og blása í álfatrumbur / svo dýrin fara í felur / en fúglar hætta
að kvaka.
Á þessum tíma koma oft upp í hugann sagnir um hulduvemr
ýmis konar, álög og kvaðir þeim tengdar. Eitt af því eru svokall-
aðir álagablettir, sem til em mjög víða um landið, og er ekki
annað að sjá en að fólk hafi ennþá almennt nokkra trú á því að
þeir séu eitthvað sem vert er að stíga varlega til jarðar á. Er það
reyndar*nokkuð merkilegt ef horff er til þess að við lifúm nú á
öld mestrar tækni og upplýsingar sem um getur í mannkynssög-
unni. Má ætla að sú staðreynd bendi til þess að reynsla fólks af
þessum blettum, steinum og hólum, sem slíkar sagnir em gjam-
an bundnar við, sé þannig að það telji þær hafa nokkuð til síns
máls, að staðreyndin sé sú sem í upphafi gat, að heimur fleira
geymi en heimsspekina dreymi. Það er nokkuð víst, hygg ég, að
má reikna með að vitneskja okkar um eðli hennar og möguleika
sé í raun ákaflega lítil þó mikil sé talin.
Álagablettir og steinar koma talsvert við sögu vegagerðar á ís-
landi og er sjálfsagt einna skemmst að minnast vandræða Vega-
gerðarinnar við vegalagningu í Hegranesi í Skagafirði árið 1978,
en þar stóð til að sprengja klöpp nokkra á stað sem nefndur er
Tröllaskarð. Sagði ffá því í blöðum á þessum tíma, að á þeim
stað hvíldi bannhelgi konu nokkurrar er Gríma hét, en hún hafði
lagt álög á staðinn vegna deilna við prest. Þannig útskýrir sagan í
öllu falli trú fólks á álög staðarins, og staðreynd mun það vera að
aðstandendur verkefnisins urðu fyrir ýmsu „ónæði“ á meðan á
því stóð. Menn dreymdi drauma þar sem ffam komu aðvaranir
um að ef ffekari ffamkæmdir yrðu myndi illt hljótast af, jarðýtur
biluðu á hinn undarlegasta hátt, vinnslutæki á þeim bromuðu af
minnsta tilefni. Gekk þetta svo langt að fulltrúar Vegagerðarinn-
ar ákváðu að ganga til samninga við hin huldu öfl.
Ýmsar fleiri sögur er til af slíkum álögum og sumar mun al-
varlegri en þessar, sögur þar sem menn hafa raskað við blettum
eða steinum þar sem bannhelgi var talin hvíla á, og hlutust oft
stórskaðar af, jafnvel náttúruhamfarir.
Ekki veit ég hvort nokkum tíma hefúr verið lagt í að rannsaka
þetta fyrirbæri sem almennt er flokkað undir heitið „álagablett-
ir,“ en svo ríkt er þetta í huga þjóðarinnar og margra þeirra sem
við vegagerð sýsla, að auðvelt er að ætla sem svo að eitthvert
óútskýrt fyrirbæri sé í gangi varðandi þessa staði, og þá á ég við
fyrirbæri af öðrum toga en þeim sem þjóðsagan tilgreinir til út-
skýringar.
Vitað er að i jörðinni eru alls konar orkustraumar, og reyndar
jafnt í lofti, láði sem legi, þ.e.a.s. orkustraumar sem ekki eru
alltaf sýnilegir hinu jarðneska auga. Erþví ekki hægt að leyfa sér
til gamans að varpa því ffam að á þeim stöðum þar sem bann-
helgisögur hafa orðið til um, séu einhveijir sérstakir orkutoppar
eða , jafnarar,“ sem, ef við þeim er raskað, koma af stað óreglu
eða misgengi i hinum „óræða“ orkubúskap, er síðan valdi keðju-
verkandi áhrifúm er nái allt inn í efnisheiminn.
Ekki ætla ég nú að teygja ykkur lesendur góðir, lengra inn á
þessar grundir, að þessu sinni, en ég vil meina að allir hlutir eigi
sína skýringu, af hvaða sviði eða tíðni sem hún muni eiga upp-
haf sitt. Við vitum að allt er samtvinnað í lífmu ef að er gáð, allt
hefúr áhrif á hvað annað, enda af sömu uppsprettu runnið og af
sama efni byggt. „Af jörðu ertu kominn og að jörðu skaltu affur
verða,“ segja nú prestamir þegar upp er skorið fýrir hvem og
einn, og er það ekki einmitt rakin staðhæfing um að allt sé eitt og
eitt sé allt. Það myndi ég nú ætla, því varla skrökva prestamir.
Með bestu kveðjum,
Guðjón Baldvinsson.
244 Heima er bezt