Heimili og skóli - 01.08.1961, Page 20

64
HEIMILI OG SKÓLI
um, sem að vísu telja sig í eilífri þakk-
arskuld við aðra, en geta þó á engan
hátt tjáð þakklæti sitt. Ég hef einnig
orðið þess var, að þeir menn þjást
einnig af þessum sökum. I»á má enn
nefna mennina, sem þjást af hugsun-
inni um þakklætið, sem þeir komu
of seint á framfæri, eða fengu aldrei
látið ií ljós.
Hvernig stendur nú á þessu, að sum-
ir menn eiga þessa tilfinningu, aðrir
geta ekki látið hana í ljósi, og enn aðr-
ir verða alltaf of seinir til að koma
henni á framfæri?
Allt þetta á rætur að rekja til upp-
eldisins, munu margir segja. Og það
er að minnsta kosti víst, að þarna er
hlutur uppeldisins mikill.
Flestum foreldrum er þetta ljóst, og
margir þeirra leggja mikla áherzlu á
að kenna börnum sínum að tjá þakkir
sínar, og stundum of mikla.
„Geturðu nú ekki rétt honum hönd-
ina og þakkað fallega fyrir þig?“
Hversu oft heyrum við ekki hina
formföstu móður segja þetta við Pétur
lit'la eða Dóru, þegar þeim hefur verið
gefin kaka eða brjóstsykurmoli? Og
hvaða áhrif hefur þetta svo á Pétur
eða Dóru? Mjög misjöfn. Sum börn
aka sér og snúa sér undan af feimni,
þegar þau verða þess vör, að þau eru
allt í einu orðin eins konar miðdepill
meðal viðstaddra og geta ekki fengið
sig til að verða við óskum móður sinn-
ar. Onnur börn verða við þessu með
íburðarmikilli en innantómri kurteisi.
Þegar móðirin vill ekki láta undan
barninu, getur þetta endað með skelf-
ingu, þegar annaðhvort gerist, að
Dóra litla sigrar en móðirin verður
æst og reið, og sá sem gjöfina gaf
móðgaður, eða að móðirin sigrar eftir
dálitla skammaræðu, fortölur og
kannski lítinn ilöðrung, en barnið rétt-
ir fram höndina til málamyndar og
tautar snöktandi eitthvað, sem á að
vera þökk. Ef Pétur á hér hlut að máli,
segir hann kannski „þökk“ með fýlu-
svip, hneigir sig kæruleysislega og
snýr á brott móðgaður á svip.
Svona leiksýning á ekkert skylt við
þakklæti. Hún er einskis verð. Hún er
einskis virði fyrir gefandann, einskis
virði fyrir móðurina og skaðleg fyrir
barnið, sem gladdist ef til vill yfir
gjöfinni, en sú gleði var drepin þegar
í byrjun.
Yfirleitt skiptir það mestu máli
hvaða rök liggj>a á bak við þakklætis-
uppeldi foreldranna. Allt of oft skipt-
ir það mestu máli fyrir foreldrana að
börnin uppfylli sjálfsagðar kurteisis-
venjur á yfirborðinu og sýni það
svart á hvítu, hve vel þau eru alin upp
og hljóti lof fyrir hlutverkið í leikn-
um. Þeir vilja að börnin séu þeim til
sóma. Þetta er raunar ákaflega eigin-
gjörn ósk okkar foreldranna, ef hún
nær ekki lengra en það, að við hljótum
sæmd af.
Krafa foreldranna um þakklætistil-
finningu frá hendi barnanna getur
einnig átt rætur að rekja til þess, að
við óskum eftir eins konar gjaldi fyrir
eitthvað, sem við höfum veitt þeim, og
sanni okkur að börnunum þyki vænt
um okkur. Hér er eigingirnin enn á
ferð.
Sá, sem krefst alltaf þakklætis, skil-
ur í .raun og veru ekki eðli þess
Strindberg segir í skáldsögu sinni
„Sonur þjónustukonunnar“, „sá, sem
alltaf er á hnotskóg eftir þakklæti, er