Læknaneminn - 01.10.1971, Side 25

LÆKNANEMINN
23
osis v. centralis retinae, macro-
globulinemia o.fl. Útfellingar og
,,cotton wool spots“ eru algeng í
háþrýstingi. Nýæðamyndanir, ör-
vefsmyndanir og blæðingar eiga
sér stað í thrombosis v. centralis
retinae, Ealés disease og sickle cell
disease.
M e ð f e r ð
Lítið er vitað um orsakir sjónu-
skemmda sem og annarra æða-
breytinga í sykursýki. Það eina,
sem vitað er með nokkurri vissu,
er, að sjónuskemmdir eru mun al-
gengari í þeim, sem ekki hafa
stjórnað sinni sykursýki vel (6, 7).
Hinsvegar er það miklu umdeild-
ara, hvort góð sykursýkismeðferð
lækni sjónuskemmdir eftir að þær
hafa orðið. Margt bendir þó til, að
svo geti verið að vissu marki (7,
8). Því er fullkomin stjórn á syk-
ursýkinni frumatriði í meðferðinni.
Haldi sjónuskemmdirnar hinsveg-
ar hraðfara áfram þrátt fyrir góða
meðferð, getur þurft að grípa til
róttækari aðgerða.
Það er löngu þekkt, að sé heila-
dingullinn numinn brott, minnka
insulinþarfir líkamans verulega,
líklega með því að eyða vaxtar-
vakanum, sem verkar móti insulini
í líkamanum. 1953 sýndi Poulsen
fram á, að sjónuskemmdir hefðu
að miklu leyti gengið til baka í syk-
ursjúkri konu, sem fengið hafði
blæðingu í heiladingulinn eftir
barnsburð (9). Síðan hefur heila-
dingulseyðingu (pituitary abla-
tion) með ýmsum aðferðum verið
beitt gegn sjónuskemmdum í syk-
ursýki með allgóðum árangri. Að
vaxtarvakinn valdi þar mestu um,
hefur ekki verið sannað, og því
verður meðferð þessi að kallast
empirisk.
Unnt er að framkvæma þessa
aðgerð með ýmsum hætti: Með
uppskurði, frystingu (cryo-
surgery), prótónugeislun eða með
því að koma fyrir geislavirkum
yttrium-90 staut í heiladinglinum.
Hver aðferð hefur sína kosti, en
flestar hafa nokkra fylgikvilla í
för með sér, sem þó í flestum til-
fellum eru smávægilegir saman-
borið við blindu, sem ella myndi
bíða flestra. Hinsvegar verða
sjúklingarnar að vera færir um að
stjórna sinni sykursýki eftir að-
gerðina, sem oft verður óstýrilát-
ari þrátt fyrir minni insulinþörf.
Jafnframt þurfa þeir fremur
vandasama viðhaldsmeðferð á öðr-
um vökum. Af þessum sökum verð-
ur að gera vissar kröfur til and-
legs heilbrigðis sjúklinganna, og
því geta ekki allir talizt hæfir til
að njóta þessarar meðferðar. Þar
sem heiladingulsbrottnám getur
haft skaðvænleg áhrif á nýrna-
starfsemina, eru sjúklingar með
hærra blóðurea en 75 mg% yfir-
leitt ekki teknir til meðferðar, né
heldur þeir, sem hafa verulega
eggjahvítu í þvagi. Veruleg postur-
al hypotensio getur og versnað.
Yfirleitt er sett sem skilyrði, að
sjónin á betra auganu sé a.m.k.
6/24 (10).
Þessi meðferð hefur einkanlega
áhrif á nýæðamyndun, microaneur-
isma og blæðingar, en engin áhrif
á útfellingar eða örvefsmyndun.
Sjónskerpan ýmist batnar eða
stendur í stað.
Sýnt hefur verið fram á, að a.
m.k. 50% rétt valdra sjúklinga, þ.
e. með hratt vaxandi nýæðamynd-
un eða blæðingar, en litla örmynd-
un og góða sjón, mega vænta góðs
árangurs (7, 10, 11, 12). Hversu
lengi þessi bati varir, er enn ekki
unnt að segja, en virðist a.m.k.