Læknaneminn - 01.04.1979, Page 11

Lungnahlustun
Tryggvi Ásmundsson læknir
Arið 1973 birtist í Læknanemanum grein um
lungnahlustun, sem læknanemar hafa síðan talsvert
stuðst við í námi. A undanförnum árum hafa verið
gerðar ýmsar rannsóknir á þessu sviði og bera þar
hæst rannsóknir Bretans Paul Forgacs1-2. Hef-
ur komið í ljós að ýmislegt í greininni frá ’73 er
beinlínis rangt og hef ég því ákveðiS að umskrifa
hana í samræmi við hinn nýja sannleika, því land-
anum er skylt að halda reglu Ara fróða: „En hvatki
er missagt er í fræðum þessum, þá er skylt aS hafa
það heldur sem sannara reynist“.
Blustun án hlustpípu
Slík hlustun getur gefið gagnlegar upplýsingar.
EyraS er lagt nálægt munni sjúklings, sem sagt er
aS anda eins og honurn finnist eSlilegast. Við slík-
ar aðstæður á innöndun ekki aS heyrast. Sé innönd-
un hávær bendir þaS til stíflu í loftvegum, sem
skapar hringiðu (turbulens). Það er góð fylgni
milli hávaða við innöndun og minkunnar á FEVj
á spirometrium. Á þessu eru þó tvær undantekning-
ar. Við æxli í stærri loftvegum (barka eða aðal-
berkjum) er innöndun mjög hávær (stridor) þótt
FEVi sé ekki stórlega skert. Sjúklingar meS lungna-
þembu hafa lágværa innöndun þótt tregða við út-
öndun sé mikil og FEVi mjög skert. Þetta stafar
af því að vídd öndunarvega við innöndun er eðli-
leg, en þeir falla hins vegar saman við hraða út-
öndun3.
Blustun iiif'ð hlustpípu
Nauðsynlegt er að sjúklingur afklæðist niður að
mitti þegar hlustað er, því skrjáf í fötum getur
truflað hlustunina. Best er að láta sjúkl. anda
djúpt og rólega með opinn munninn, en nauðsyn-
legt getur veriS að láta hann anda snöggt inn og
síðan hratt frá sér til að framkalla sum aukahljóð.
Mikilvægt er að bera ávallt saman hlustun á hverj-
um stað yfir öðru lunganu við svipaðan stað yfir
hinu lunganu því hljóðin eiga að vera svipuð báð-
um megin.
Eðlileg öndunarhljóð
Lungun hegða sér eins og filter, sem síar burt
hljóð með tíðni yfir 200 Hz og brjóstveggurinn
verkar einnig eins og sía. Tilraunir á lungum in
vitro sýna að hljóð sem myndast við öndun í larynx
og trachea berast fyrst gegnum loft í stærri berkj-
um. Neðar þar sem vídd berkja er of lítil til að leiða
hljóð í lofti berst hljóðið gegnum vefina og út í
gegnum brjóstvegginn. Misjafnlega mikil hljóð-
orka tapast á þessari leið. Þegar hlustað er á stað
þar sem löng leið er í aðalberkjur (t.d. í axilla) og
brjóstkassinn eðlilega þykkur (eða of þykkur t.d.
við offitu) heyrist svokölluð vesiculer öndun. Inn-
öndunin heyrist mun betur en útöndunin og oftast
greinist aðeins fyrsti hluti útöndunar. HljóöiS er
lágt og tíðnin lág. Sumir vilja leggja niður nafnið
„vesiculer öndun“ og tala aðeins um eðlileg öndun-
arhljóð. Það er vissulega rétt að nafnið er villandi
því að þessi undunarhljóð eiga sér alls ekki upp-
tök í alveoli eins og nafnið gefur til kynna. Hins
vegar á þessi nafngift sér langa hefð og svo notuð
sé regla Lísu í Undralandi, að „orðin þýða það sem
ég vil að þau þýði“, þá er ástæðulaust að varpa
þessu gamla nafni fyrir róða. Styrkleiki vesiculer
öndunar er mjög mismunandi og fer að nokkru leyti
eftir líkamsbyggingu. Þannig eru öndunarhljóð fjar-
lægari hjá feitu fólki en grönnu vegna meiri síun-
ar brjóstveggs. Eðlil. öndunarhljóð eru talin stafa
af smávegis hringiðu lofts, (turbulens) í stærri
loftvegum, allt niður í subsegmental bronchi og ef
til vill neðar. Hins vegar er talið fullvíst að loft-
LÆKNANEMINN
5