Læknaneminn - 01.03.1981, Blaðsíða 16

næmir, að þeir svara einu taugaboði með útslagi.
Aðrir taugaendar þurfa fleiri boð, stundum frá
mörgum taugum. Eins eru til taugar, sem auðvelda
útslag (facilitating nerves) og aðrar, sem draga úr
eða hindra útslag (inhibitory nerves). Á sama hátt
eru til konur, sem ná fullnægingu með þvi að hugsa
um eitthvað kynörvandi, aðrar með ertingu ýmissa
líkamshluta. Enn aðrar fá fudnægingu við samfarir,
stundum með aðstoð handa, munns eða vibrators.
Og enn aðrar ná aldrei að fá fullnægingu. Viðbrögð
eru mismunandi. Konur eiga auðveldara með en
karlar að njóta kynhfs, sem ekki leiðir til fullnæg-
ingar, en langvarandi skortur á þessu leiðir til van-
sælu og oft reiði í garð maka. Orsakir eru þær sömu
og við kynkulda.
Meðferðin miðar að því að draga úr ofstjórn á
viðbrögðum, sálrænum og líkamlegum, sem leiða til
fullnægingar. Meðíerð hjá konum, sem aldrei hafa
fengið fullnægingu, er að nokkru frábrugðin þeirri,
sem konur fá sem eiga við staðbundna erfiðleika að
stríða. Ef venjuleg næmisaukandi meðferð hjá fyrri
hópnum leiðir ekki til árangurs, þá er þessum kon-
um ráðlagt að reyna að fróa sér í einrúmi, fyrst með
höndum, en ef það nægir ekki, þá er ráðlagt að nota
vibrator um tíma. Er það yfirleitt vænlegt til árang-
urs. En yfirleitt þarf að hjálpa þessum konum um
leið að vinna bug á mótstöðu og sektarkennd sem
upp koma. Oft þarf líka að ráðleggja þeim að ein-
beita sér að kynörvandi dagdraumi meðan á ertingu
stendur. Jafnhliða þessu er þeim kennt að draga
saman grindarbotnsvöðva og slaka á lil skiptis. Þeg-
ar þessu er náð, er næsta skrefið fólgið í því að færa
þetta yfir á samfarir með maka.
Meðferð hjá konum með staðbundna eða tíma-
liundna erfiðleika er fólgin í því að auka kynertingu
verulega fyrir samfarir, að hjálpa henni til að verða
næmari fyrir viðbrögðum í skeið og að auka ertingu
sníps. I þessu skyni er forleikurinn lengdur, lögð er
áhersla á að draga samfarir á langinn og gera það
ekki að skilyrði að þeir leiði til fullnægingar. Kon-
unni er einnig ráðlagt að leita að þeim stöðum í
skeið, sem veita henni mesta ertingu. Eru það yfir-
leitt skapabarmarnir, ysti þriðjungur skeiðar og eins
aftari hluti skeiðarops. Eru þessir staðir ýmist næm-
ir fyrir snertingu eða útvíkkun. I þriðja lagi er lögð
áhersla á aukna ertingu sníps eins og áður var sagt.
Er það gert með mismunandi stöðum við samfarir.
Mest erting verður á sníp, þegar konan er ofan á
manninum og þrýstir sér ofan á hann. Auk þessa
geta ýmist maðurinn eða konan ert snípinn beint
með snertingu meðan samfarir eiga sér stað. Árang-
ur af þessari meðferð er yfirleitt góður svo fremi
sem ekki séu tii staðar veruleg taugaveiklun, geð-
veiki eða ef sambandið er óstöðugt.
Skeiðarkrampi (vaginismus). Hér er um að ræða
ósjálfráða krampa, sem verða í skeið þegar samfarir
eru reyndar. Lokast hún algjörlega. Gerist þetta oft
líka þegar gera á skoðun, og þarf hún því jafnvel að
fara fram í svæfingu. Þessu fylgir oft fælni (phobia)
við samfarir. Þessar konur hafa oft eðlilega kynsvör-
un allt þar til samfara kemur, og geta fengið full-
nægingu með sjálfsfróun. Viðbrögð konunnar byggj-
ast bæði á þeim sársauka, sem tilraun til samfara
hefur í för með sér, og eins á undirrót fælninnar,
sem hefur í för með sér kvíða og reiði, og gjarn-
an algjört fráhvarf frá samlífi. Að vonum hefur
þetta mjög slæm áhrif á hjónabandið, og oft kemur
konan nauðug í meðferð.
Orsakir eru margar. Hvers kyns sjúkdómar í kyn-
færum, sem valda óþægindum eða sársauka, geta
leilt til skeiðarkrampa. Skapast þá gjarnan víta-
hringur, sem heldur áfram eftir að búið er að með-
höndla hina líkamlegu orsök. Aðrir sjúkdómar í
kviðarholi geta leitt til hins sama. Sálrænar orsakir
eru of margar til að hægt sé að telja þær upp hér.
Þær geta verið rótgróið ósætti við konuímynd eða
hlutverk, slæm reynsla af fyrri samförum, eins og
t. d. nauðgun, og vandamál í samskiptum við mak-
ann.
Meðferðin stefnir að því, að hjálpa konunni að
þola, að skeið hennar sé útvíkkuð, svo fremi sem
líkamlegar orsakir hafi verið meðhöndlaðar. Ef
fælnisviðbrögð verða svo sterk að þau hindri með-
ferð, þá þarf að meðhöndla þau sérstaklega. Má
gera það bæði með sállæknisaðferðum og atferlis-
aðferðum (systematic desensitation). Skeiðin er út-
víkkuð með catheter, glerstaut eða fingri. Það skipt-
ir ekki meginmáli hvað notað er, en ágreiningur er
um, að hve miklu leyti makinn eigi að taka þátt í
þessum þætti meðferðarinnar. Þegar því takmarki
hefur verið náð að útvíkka skeiðina, og ef konan
Framh. á bls. 19.
14
LÆKNANEMINN