Bændablaðið - 25.05.2023, Blaðsíða 22

22 Bændablaðið | Fimmtudagur 25. maí 2023
FRÉTTASKÝRING
Í ljósi þess hversu umfang
verkefnisins er mikið og umræðan
enn að þroskast var verkefninu
áfangaskipt og í fyrsta hluta liggur
fyrir greining á viðfangsefninu og
yfirlit um helstu valkosti.
Lykilspurningar eru t.d. hvort
vindorkuver eigi áfram að heyra undir
lög um Rammaáætlun eða standa
utan hennar, hvernig hátta skuli
gjaldtöku af þeim, m.a. skiptingu
milli ríkis og sveitarfélaga, og hvort
forgangsraða þurfi orkuöflun í þágu
loftslagsmarkmiða og skuldbindinga
Íslands í þeim efnum.
Einnig er spurt hvort tilefni
sé til að setja sérstök viðmið um
staðsetningu, fjölda og stærð
vindorkuvera. Gerð er grein fyrir
hvernig Danmörk, Noregur,
Skotland og Nýja-Sjáland haga
vindorkumálum sínum og fjallað upp
að einhverju marki um möguleika
vindorkuvera á sjó. Í þessum
fyrsta áfanga vinnu starfshópsins
er meginniðurstaðan að stjórnvöld
verði að fara í heildarstefnumörkun
vindorkumála.
Í starfshópnum sitja Hilmar
Gunnlaugsson, lögmaður og formaður
hópsins, Björt Ólafsdóttir, fyrr-
verandi umhverfis- og auðlinda-
ráðherra, og Kolbeinn Óttarsson
Proppé, fyrrverandi þingmaður.
Skýrslan hefur undanfarið
verið kynnt á opnum fundum út
um landið og segir í henni að það
sé von starfshópsins að hún verði
grundvöllur opinnar umræðu um
málefnið. „Það hve skammt á veg við
erum komin í málefnum vindorku,
miðað við margar aðrar þjóðir, gefur
okkur færi á því að horfa heildstætt
á málefnið og setja skýran ramma
til framtíðar. Þar skiptir ekki síst
máli hvernig samspili orkuöflunar
verður háttað við áætlanir um að ná
kolefnishlutleysi og hætta notkun
jarðefnaeldsneytis árið 2040. Ljóst er
að ef þau markmið eiga að nást á 17
árum þarf heildstæða stefnumótun
í öllum orkubúskap þjóðarinnar,“
segir í skýrslunni. Jafnframt er bent
á að mörg álitaefni eigi jafnt við um
aðrar virkjanir sem nýta vatnsafl og
jarðvarma.
Því séu stjórnvöld hvött til að
huga heildstætt að orkukerfinu.
Á Náttúruverndarþingi 2023,
sem haldið var 29. apríl sl. í Árnesi í
Skeiða- og Gnúpverjahreppi, sagðist
Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra
telja að vindorkuver ættu heima
undir Rammaáætlun. Þingið varaði
í ályktun við skautun í samfélaginu
þar sem loftslagsumræðu væri oft
stillt upp á móti náttúruvernd. Draga
þurfi úr upplýsingaóreiðu með
fræðslu til skólabarna, háskólanema,
fjölmiðlafólks, þingmanna, sveitar-
stjórna og almennings.
Sveitarfélög vilja meiri vigt
Um fjörutíu manns fóru nýlega
í fræðsluferð um hagnýtingu
vindorku í Noregi en hún var
skipulögð af íslenska sendiráðinu
í Noregi í samstarfi við Grænvang,
samstarfsvettvang atvinnulífs og
stjórnvalda um loftslagsmál og
grænar lausnir. Fulltrúar Skeiða- og
Gnúpverjahrepps og sveitarstjórna
á Vesturlandi, Norðurlandi og
Austurlandi fóru í ferðina auk
hagsmunaaðila úr íslenska
orkugeiranum og fulltrúa ráðuneyta
og starfshópa. Þar hitti hópurinn
m.a. forsvarsmenn sveitarfélaga,
orkuframleiðendur og fleiri hagaðila
við hagnýtingu vindorku. Áður hafa
verið farnar fræðsluferðir, t.d. til
Danmerkur, í sömu erindagjörðum.
Bjarni H. Ásbjörnsson,
varaoddviti Skeiða- og Gnúpverja-
hrepps, skrifar í pistli um ferðina,
sem birtist í Gauknum, fréttabréfi
Skeiða- og Gnúpverjahrepps, í
apríl sl., að Norðmenn hafi verið
jákvæðir gagnvart vindmyllum á
landi í upphafi en það hafi breyst
eftir því sem tækni fleytti fram og
myllurnar urðu hærri og stærri til
að auka framleiðslugetu. Norðmenn
horfi nú mögulega fremur til þess að
reisa vindorkugarða úti fyrir strönd
landsins með fljótandi vindmyllum
sem stagaðar væru niður í stað þess
að standa á hafsbotni.
Dýptarviðmið vindmyllu-
framleiðenda eru skv. Vindorku-
skýrslunni 100 m fyrir botnfastar
vindmyllur og fljótandi vindmyllur
notaðar á dýpri hafsvæðum.
Viðmiðin breytist hins vegar
hratt. Hafsbotn í kringum Ísland
með minna en 100 m dýpi er um
það bil 43.447 km2 eða um 5,7%
efnahagslögsögunnar.
„Leyfi til framleiðslu á rafmagni
með vindorku í Noregi er veitt til
30 ára,“ skrifar Bjarni í grein sinni.
„Á þeim tíma er framleiðanda
skylt að leggja hluta af tekjum af
raforkusölunni í sjóð sem notaður
verður til þess að fjármagna það að
taka niður vindmyllurnar eftir 30 ára
notkun og ganga frá landi þannig að
það verði sem næst því sem það var
áður en uppbygging hófst.“
NVE, ríkisstofnun sem
heyrir undir norska olíu- og
orkumálaráðuneytið og yfirfer
allar umsóknir um orkuframleiðslu
í landinu, hefur samkvæmt
Bjarna hafnað umsóknum um
orkuframleiðsluleyfi vegna
rökstuddrar gagnrýni frá samfélögum
og sveitarstjórnum. Niðurstaðan sé
endanleg og ekki kæranleg. Rík
áhersla sé lögð á aðkomu íbúa og
nágrannasveitarfélaga í undirbúningi
leyfisveitinga NVE.
Í Vindorkuskýrslunni er minnst
á að meðal leiða til að einfalda ferli
leyfisveitinga gæti verið að sameina
eða fækka leyfum sem sækja þurfi
um, efla stofnanir sem veita leyfi
og einfalda ferlið t.d. með því að
skilgreina eina stofnun sem aðilar
geti sótt upplýsingar um öll leyfi til.
Samtök orkusveitarfélaga telja að
sveitarfélög beri ekki nóg úr býtum
af virkjunum innan þeirra vébanda,
m.a. vegna þess að orkumannvirki
eru undanþegin lögum um fasteigna-
skatta, að frátöldum eiginlegum
stöðvarhúsum. Hafa sum hver hætt að
veita framkvæmdaleyfi fyrir nýjum
virkjunum að óbreyttu. Samorka,
samtök veitu- og orkufyrirtækja á
Íslandi, telur mögulega heppilegra
að sveitarfélög ráði framtíð
vindorkunýtingar fremur en Alþingi.
Ljóst virðist að umræðan um
vindorkuver er enn skammt á veg
komin á Íslandi og finna þarf henni
farveg sem byggir á áreiðanlegum
upplýsingum, óhlutdrægni og
yfirvegun.
YLEININGAR
Léttar stálklæddar samlokueiningar sem fást með þéttifrauðs- eða steinullarkjarna.
Auðveld og fljót uppsetning, auðveld þrif, mikil burðargeta, mikið einangrunargildi
og er ódýr kostur ef miðað er við hefðbundnar lausnir. Henta vel fyrir eldri gripahús
þar sem skipta þarf út þak- og eða veggjaklæðningum.
Hafðu samband: bondi@byko.is
Umhverfismat stendur yfir vegna
eftirfarandi vindorkuvera:

1. Hróðnýjarstaðir, Dalabyggð – Fyrir liggur ákvörðun um matsáætlun.
Framkvæmdaaðili hefur ekki skilað inn umhverfismatsskýrslu.

2. Garpsdalur, Reykhólahreppur - Fyrir liggur ákvörðun um matsáætlun.
Framkvæmdaaðili hefur skilað inn umhverfismatsskýrslu til meðferðar hjá
Skipulagsstofnun.

3. Grjótháls, Borgarbyggð - Fyrir liggur ákvörðun um matsáætlun.
Framkvæmdaaðili hefur ekki skilað inn umhverfismatsskýrslu

4. Sólheimar, Dalabyggð - Fyrir liggur ákvörðun um matsáætlun.
Framkvæmdaaðili hefur skilað inn umhverfismatsskýrslu til meðferðar
hjá Skipulagsstofnun. Framkvæmdaaðili er nú að vinna úr ábendingum
Skipulagsstofnunar.
5. Mosfellsheiði, Sveitarfélagið Ölfus og Grímsnes- og Grafningshreppur
- Fyrir liggur ákvörðun um matsáætlun. Framkvæmdaaðili hefur ekki skilað
inn umhverfismatsskýrslu.
6. Hnotasteinn Hólaheiði, Norðurþing - Fyrir liggur ákvörðun um
matsáætlun. Framkvæmdaaðili hefur ekki skilað inn umhverfismatsskýrslu.
7. Grímsstaðir Meðallandi, Skaftárhreppur - Fyrir liggur álit um
matsáætlun. Framkvæmdaraðili hefur ekki skilað inn umhverfismatsskýrslu.
Framkvæmdaraðili hefur lagt fram aðra matsáætlun vegna stækkunar
á fyrirhuguðu vindorkuveri. Sú matsáætlun er nú til meðferðar hjá
Skipulagsstofnun.
8. Múli, Borgarbyggð - Fyrir liggur álit um matsáætlun. Framkvæmdaaðili
hefur ekki skilað inn umhverfismatsskýrslu.
9. Brekka, Hvalfjarðarsveit - Fyrir liggur álit um matsáætlun.
Framkvæmdaaðili hefur ekki skilað inn umhverfismatsskýrslu.
10. Klaustursel, Múlaþing – Framkvæmdaaðili hefur skilað inn matsáætlun
sem er nú til meðferðar hjá Skipulagsstofnun.
11. Lagarfossvirkjun, Múlaþing - Framkvæmdaaðili hefur skilað inn
matsáætlun sem er nú til meðferðar hjá Skipulagsstofnun.
Heimild: Skipulagsstofnun
Skipulagsstofnun er nú með í vinnslu umhverfismat vegna ellefu vindorkuvera en tugir hugmynda að staðsetningum
vindorkuvera um allt land hafa komið fram, þótt ætla megi að ekki allar nái landi.
Stjórnvöld verða að fara í heildarstefnumörkun í vindorkumálum.