Úrval - 01.03.1969, Síða 12

10
ÚRVAL
eða meginland, þá ætla ég að fá að
vita mikilleika landsins. En allir
geta þess, að það sé meginland og
áfast við önnur meginlönd, því að
það er sýnt, að þar er fjöldi þeirra
dýra, er menn vitu, að á megin-
löndum fæðast, en lítt í eylöndum.
Þar er héri margur og vargar og
mikill fjöldi hreindýra. Og þykjast
menn vita, að þessi dýr fæðast ekki
á eylöndum, nema menn flytji í.
Það þykjast menn og víst vita, að
engi maður hefur flutt þau á Græn-
land, nema þau hafa sjálf runnið
af öðrum meginlöndum.
Björn er þar og á því landi og er
hvítur, og ætla menn, að hann fæð-
ist á því landi, því að hann hefir
allt aðra náttúru en svartir birnir,
er í skógum ganga. Þeir veiða að
sér hross og naut og annað bú að
fæðast við það. En hinn hvíti björn,
er á Grænlandi er, þá fer hann mest
í hafi út á ísum og veiðir þar að
sér bæði seli og hvali og lifir við
það. Svo er hann og vel fær til
sunds alls sem selir og hvalir.“
Þessi frásögn Konungsskuggsjár
er hin merkasta fyrir marga hluti,
en ekki sízt vegna þess, að hún er
öfgalaus og án hindurvitna, sem
einkenna svo margar frásagnir mið-
alda. En norrænar fornbókmenntir
eiga fleiri frásagnir af hvítabjörn-
um frá miðöldum, og eru þær allar
raunhæfar og merkar. Skal nú í
stuttu máli vikið að þeim.
Elztu sögu af hvítabirni er að
finna í Landnámu og Vatnsdæla
sögu. Kemur þar fram, að menn
kunnu að veiða þá lifandi og ala
sem kjörgripi og færa þá þjóðhöfð-
ingjum til gjafar. Saga þessi er úr
þeirri sýslu, sem kennd er við af-
kvæmi hvítabjarnarins og ber því
í minnum sínum rík tengsl horfinna
atburða. Svo greinir: „Ingimundur
fann beru og húna tvo hvíta á
Húnavatni. Eftir það fór hann utan
og gaf Haraldi konungi dýrin, ekki
höfðu menn í Noregi áður séð hvíta
björnu.“
En öllu merkari vitnisburður um
hvítabirni og hve mikil konungsger-
semi þeir voru, er frá vígsluför
fyrsta biskups fslands, ísleifs Giss-
urarsonar árið 1056. Svo greinir
Hungurvaka: hann „sótti heim
Heinrek keisara Konráðsson og gaf
honum hvítabjörn, er kominn var
af Grænlandi, og var það dýr in
mesta gersemi."
Árið 1123 er þess getið, að Einar
Sokkason kom með bjarndýr frá
Grænlandi til Sigurðar konungs
Jórsalafara. Allar þessar sagnir eru
sennilega sannar og sýna, hvílíka
reisn fyrrialda menn lögðu í gjafir
sínar, þegar þeir kepptust við að
flytja jafn sjaldséð dýr og hvíta-
björn langa leið milli landa við lítið
hald og erfiðar aðstæður, til þess
að gera frægð sína sem mesta og
sérstöðu sinna fjarlægu heima. En
nú skal vikið að þeirri sögu, er
merkust er og ber hæst af hvíta-
bjarnarsögum fyrri tíma. En þar á
ég við þáttinn af Auðunni vestfirzka
af för hans með hVítabjörn til gjaf-
ar í höll Danakonungs.
Aðalefni Auðunnar þáttar vest-
firzka er á þá lund, að hann kaup-
ir hvítabjörn á Grænlandi, flytur til
Noregs á leið sinni til Danmerkur,
þar sem hann hyggst færa Sveini
Danakonungi hvítabjörninn að gjöf.