Úrval - 01.03.1969, Síða 71

ERU PENINGAR AÐ VERÐA ÚRELTIR?
69
vel án þess að maður biðji um
það,“ sagði ég í afsökunarskyni.
„Er nokkuð lánstraustskort þarna
frá 77. þjóðbankanum?“
Jú, jú, hann fann lánstraustskort
frá þeim, stakk því í litlu lánsvið-
skiptakortavélina sína ásamt reikn-
ingnum, sem hann lét mig kvitta á,
og afhenti mér svo kortið. „Þetta
er allt og sumt,“ sagði hann. „Þér
getið fengið skrifað hérna, já, hvað
sem þér viljið.“
Á leiðinni heim kom ég við í ann-
arri verzlun og keypti fjórar rúllur
af girðinganeti. „Reiðufé eða á ég
að skrifa það?“ spurði afgreiðslu-
maðurinn. Upp á von og óvon dró
ég nú annað lánsviðskiptakort upp
úr veski mínu. Það var gefið út af
„The Big One Bank“. „Ágætt,"
sagði hann bara, og það var allt og
sumt.
Mánuði síðar kom svo reikningur
frá bankanum fyrir girðingarnetið,
afgreiddur af rafreikni bankans. Á
honum benti ör á samtalstöluna,
sein var 96 dollarar. En önnur ör
benti á ferhyrning, og á örinni stóð
„Lágmarksgreiðsla, sem greiða
skal“. En í ferhyrningnum stóð tal-
an $ 10. Svo var líka smáletur, sem
útskýrði, að það mundi verða lagt
bankaþjónustugjald á hinn ógreidda
hluta reiknings míns.
Og í sama pósti fékk ég reikning
frá hinum bankanum yfir nýja
jakkann minn. Þar var líka ör, sem
á stóð „Lágmarksgreiðsla, sem
greiða skal“, og var þar um að
ræða um tíunda hluta jakkaverðs-
ins. Ég átti svo að fá reikning mán-
aðarlega fyrir afgangi jakkaverðs-
ins að viðbættu „litlu vaxtagjaldi",
sem nam 114% á mánuði. (Pínu-
lítill útreikningur nægði til þess að
sýna mér fram á, að þetta „litla
vaxtagjald" jafngilti raunveruleg-
um 18% ársvöxtum, en væri
greiðslunum fyrir vörurnar lokið á
einu ári, mundi slíkt samt aðeins
bæta 714% við hið upprunalega
verð vörunnar).
Fyrir þetta aukagjald virtist ég
næstum alveg geta komizt af án
nokkurs reiðufjár, jafnvel í ný-
lenduvöruverzluninni. Síðdegis
sama daga fór ég í röð húsmæðra,
sem óku innkaupakerrum framhjá
gj aldkeraborði r isakj örbúðarinnar.
Og þær afhentu ekki neina pen-
inga, heldur skrifuðu þær bara
undir einhverja miða, sem gjald-
kerinn lét svo fara í gegnum láns-
viðskiptakortavélina sína.
„Heyrðu, ég hélt, að hér væri að-
eins selt gegn staðgreiðslu," sagði
ég, þegar ég rétti unga, rösklega af-
greiðslumanninum 10 dollara seðil.
„Þú ert alveg aftan úr fornöld,“
svaraði hann. „Húsmæðurnar eru
steinhættar að bera á sér nokkra
peninga. Þær kvitta bara þessar af-
greiðslunótur. Við sendum svo nót-
urnar í bankann á hverjum degi og
leggjum þær inn eins og þær væru
reiðufé.“
Þegar hér var komið uppfræðslu
minni í nútímaviðskiptum, vissi ég
örugglega, að lánsviðskiptakort, út-
gefin af bönkum, eru orðinn mjög
mikilvægur þáttur í lánsviðskiptum
nútímans. Ég ákvað nú að rann-
saka ástandið til hlítar. Og varð ég
þess þá vísari, er nú skal frá skýrt:
Þetta fyrirkomulag byrjaði rétt
eftir 1950, þegar tveir tiltölulega