Goðasteinn - 01.03.1972, Page 88

sem fyrr segir. Hér sakna ég eins: gamla búmarksins, sem suður-
bæjarbændur á Skála merktu með marga búshluti sína. Búmarkið
nefndist kló. Það má m. a. sjá í Skógasafni á kaffikvörn úr búi
Einars Sighvatssonar og Arnlaugar Sveinsdóttur á Yzta-Skála,
afa og ömmu Gísla á Skála, en smíðaár kyrnunnar fellur saman
við fyrstu búskaparár þeirra. Þess ber að geta í þessu sambandi,
að móðir mín, Kristín Magnúsdóttir (f. 1887), sem ólzt upp hjá
Jóni Einarssyni og Kristínu Björnsdóttur foreldrum Gísla á Skála,
man ekki eftir búmerkinu þar á trogum eða byttum en því betur
á byrðarnálum og högldum. Skyrkyrnan ber safnnúmer 170.
Skyrkyrnan frá Skála er í alla staði ágætur fulltrúi þeirra áhalda,
sem íslenzk skyrgerð bvggðist á. Skógasafn á fulla samstæðu þeirra,
lyfjadallinn, skyrgrindina, togsíuna og ker og sái við hæfi. Súrnar-
ker frá Jóni Ólafssyni í Mörtungu á Síðu, smíðað af langafa hans,
Ásgrími Bjarnasvni í Ytri-Dalbæ, ber því vitni, að ekki fór öll
skyrgerð landsins fram með sama hætti. í því keri var flóaða
mjólkin sett saman dag frá degi óhleypt, utan í fyrsta skipti. Var
þá jafnan hellt á disk eða annað ílát svo sem minnst hræring
kæmi á hlaupið, er undir var. Tappagat er niður við botn til að
nota, er tappað var af mysu eða sýru. Um þessa skyrgerð eru
m. a. til orðin súrn og sjálfhleypa. Sumar konur höfðu þann hátt
á að hleypa hverja flóningu, áður en hclit var í kerið. Skyldur
þessari skyrgerð var ámatur í Norður-Múlasýslu o. v., þar sem
steypt var saman í ker nýmjólk sauða. Greining skyrgerðar af
þessum toga á heima á öðrum stað.
Ekki er úr vegi að lokum að víkja að gömlu Skálakyrnunni í
starfi: Veturinn var liðinn hjá, kýrnar græddar af jörðunni og frá-
fátrur á næsta leiti. Mál var til komið að fara að þrifa til skyr-
kyrnurnar og búa þær undir starfið eftir vetrarhvíldina. Hleypis-
iðrið var tekið ofan af snaganum og lagt í lyfjadallinn, þar sem
það var bleytt upp. Verst var að eiga ekkert skyr í þétta. Ekki
var hægt að nota fornskyrið í skyrkerinu, e.t.v. var nágranna-
konan búin að hleypa, og þá var hægt að senda til hennar eftir
þétta, en ella var það ráð helzt fyrir hendi að hleypa mjólkurögn
þéttalaust í aski eða öðru smáíláti og reyna að fá þétta út úr því.
Flóningarpotturinn er tekinn fram. Vel varð að hreinsa hann
86
Goðasteinn