Goðasteinn - 01.06.1976, Side 39

fóstru í því að gefa Hvolskirkju minningartöflu um hana. Var hún
fyrrum uppsett vfir kvensæti í Hvolskirkju en síðar notuð sem
altaristafla. Þetta er trétafla í skrautlegri umgerð og sýnir Katrínu
Erlendsdóttur þar sem hún krýpur að krossi Krists. Neðan undir
er ictrað: „Hér hvílir líkami göfugrar og dyggðumprýddrar höfð-
ingskvinnu, Katrínar Erlendsdóttur, hver eptir 12 ára kristilegt
hjónaband með sínum hjartkæra ektamanni, Vigfúsa Gíslasyni, í
guðrækilegu ekkjustandi iifði í 50 ár og síðan í Drottni sætlega
burtsofnaði á 81. ári síns aldurs Anno Christi 1693 að eptirlátnri
ódauðlegri minningu sinnar guðhræðslu og ölmusugjörða. - Eptir
sína clskulegu föður- og fósturmóður lét þetta Epitaphium reisa
1693 Þórður Jónsson.“ Hér höfum við þá þann vitnisburð um
Katrínu ríku, sem varir eigi síður en grafletur í grjóti. Varia
hcfði Þórður Jónsson látið töfluna vegsama ölmusugjafir ömmu
s.innar framan í hvolhreppingum nema hún hefði verið vel að
þeirri vegsemd komin. Taflan er nú varðveitt í Þjóðminjasafninu.
Norður frá kirkjudyrum á Stórólfshvoli er legsteinn Vigfúsar
Gíslasonar sýslumanns. Er hann með langri latneskri áletrun, nú
mjög máðri. Ekki cr hann á gröf Vigfúsar. Áður var hann lengi
í kirkjustétt og slitnaði þá mjög. Þau Vigfús og Katrín áttu 10
börn. Dóu 5 í æsku en upp komust: Jón sýslumaður á Stórólfs-
hvoli (d. 1682), Jón sýslumaður og síðar biskup á Hólum (d.
1690), Gísli skólameistari á Hólum (d. 1673), Salvör kona séra
Sæmundar Oddssonar í Hítardal og Þorbjörg kona Gísla Sigurðs-
sonar í Oddgeirshólum.
Ljóst er að sagnir hafa snemma farið að ganga um Katrínu
ríku í munnmælum. Þannig greinir Jón Espólín draum hennar um
bruna Hvolskirkju í Árbókum sínum (6. deild, bls. 128). Dr. Björn
M. Ólscn minnist á „munnmælasögur um „Katrínu ríku“ á Stór-
ólfshvoli og þar í grennd." Hann tilfærir sögnina um sporin í
Bjallanum og sögn um dældina uppi á Bjallanum, sem Katrín
hafi átt að hafa fyrir skyrkerald. Eins getur hann um orð Katrínar
við Vigfús, er hann fór í þingaferðir (Árbók Fornleifafélagsins
1897, bls. 35). Gísli Konráðsson skráir sagnir um Katrínu ríku
og Vigfús sýslumann en villist að nokkru á þeim og Þorsteini
Magnússyni sýslumanni á Móeiðarhvoli og konu hans, Valgerði
Goðasteinn
37