Úrval - 01.11.1977, Blaðsíða 48

46
URVAL
rannsaka miklu nánar en nokkru
sinni hefur verið gert áður hrikalega
útgeislun röntgengeisla sem þeytast
frá massífum straumi af stjörnugasi.
Þessi gasstraumur virðist vella frá
bjartri, sýnilegri stjörnu í átt til þessa
dularfulla ósýnilega félaga. Allar
líkur hingað til veita dyggan
stuðning ískyggilegustu kenningu
sem mannlegur hugur hefur nokkurn
tíma látið sér detta í hug: Hugmynd-
inni um „svart gat” í geimnum sem
éti upp efni, beygji rúmið og afbaki
tímann.
BOTNIAUS HÍT. ímyndaðu þér
— ef þú getur — óumflýjanlegt
sívaxandi afl allra hluta í alheimnum
— afl sem dregur alla hluti saman,
jafnvel um óravegu. Þetta afl er
aðdráttaraflið, og það vex ósegjan-
lega því massífari sem hlutirnir em
og því styttra sem verður á milli
þeirra. Imyndaðu þér svo stað þar
sem efni pressast saman svo það
verður óþekkjanlegt, hnoðar fmm-
eindunum saman í óendanlega
þéttan massa. Þetta em leifar
hmninnar stjörnu hverrar eldar em
kulnaðir. Stjörnu, sem eitt sinn var
svo stór að margfalt aðdráttaraflið
kreisti hana saman þar til hún varð á
stærð við golfkúlu, síðan meira,
niður í „ekkert” svo að hún
„hverfur.”
Vegna þess hve efnið í stjörnunni
er orðið ótrúlega þétt, hefur
aðdráttarafl hennar margfaldast yfir-
þyrmandi. Allt sem kemur inn í
áhrifasvið hennar sogast inn í þessa
stjörnuiðu og verður þar að eilífu.
Meira að segja ljósgeislarnir komast
ekki undan svo enginn gemr séð
iðuna eða inn í hana. Þessi
fyrrverandi stjarna er orðin eins og
botnlaus hít í geimnum. Þess vegna
skírði John A. Wheeler, eðlisfræð-
ingurinn við Princeton og Texashá-
skóla þessa geimdrauga „svört göt”.
Nú til dags telja sumir vísinda-
menn að risastór svört göt kunni að
naga möndla flestra vetrarbrauta, þar
á meðal okkar, og svelgi í sig heilar
stjörnur í einu lagi. Kannski hafa svo
mikið sem níu tíundu hlutar
alheimsins þegar horfíð ofan í svört
göt. Ef til vill em hinir dularfullu
kvasarar, hinir hávaðasömu katlar
skefjalausrar orku sem heyrist til í
órafjarska geimsins geigvænleg svört
göt sem gófla í sig ungann úr heilum
vetrarbrautum. Herbert Gursky við
Stjarneðlisfræðimiðstöð Harvard-
Smithsonian hefur komið fram með
jafnvel ennþá furðulegri tilgátu:
„Hið endanlega svarta gat kann að
vera alheimurinn sjálfur. ’ ’
DVERGAR OG DISKAR. Síðan á
dögum Galileos og Copernikusar
hefur ómælisvídd alheimsins ekki
opnast fyrir jafn byltingarkenndum
hugmyndum. Því ef svörtu götin em
til (og það er nærri því fullvíst), má
taka undir með breska vísindamann-
inumJ.B.S. Haldane, sem eitt sinn
sagði að alheimurinn væri „ekki
aðeins furðulegri en við höldum,
heldur furðulegri en við gætum látið
okkur detta í hug.”