Tímarit lífeindafræðinga - júl. 2006, Qupperneq 32

32 TÍMARIT LÍFEINDAFRÆÐINGA 2006 / 1. árgangur / 1. tbl.
Þurfa Íslendingar fæðubótarefni?
Mikið er rætt um það þessa dagana
hvort við Íslendingar þurfum fæðu­
bótarefni. Nokkrar kannanir hafa
verið gerðar á neysluvenjum okkar.
Könnun 1979 – 80
Könnun var gerð á neysluvenjum hjá 717
Íslendingum árið 1979 – 80. Sú könnun sýndi
að skortur var á D-vítamíni, fólinsýru, járni,
sínki, B1- og C-vítamíni. Auk þess var magn
trefja aðeins 11 – 19 g á dag en ráðlagður dag
skammtur er 25 – 30 g á dag.
Könnun 1990
Árið 1990 sýndi könnun að magn B6-, D-, og
E-vítamína var of lágt í fæðu okkar. Járn og
magnesíum var of lágt hjá konum, kalk og
sink var of lágt hjá öllum aldursflokkum.
Magn trefja var einnig of lágt.
Könnun 2002
Matarvenjur okkar hafa breyst verulega síðan
1990. Helstu breytingar eru minni fisk-,
mjólkur- og kartöfluneysla samkvæmt könnun
Manneldisráðs frá 2002.
1366 manns á aldrinum 15 – 80 ára tóku
þátt í þeirri könnun. Meira er drukkið af gos
drykkjum, hefur aukist um 50%, og vatni og
helst er borðað kjöt (svínakjöt og kjúklingar),
pasta, ávextir, brauð og morgunkorn. Sykur
neysla ungs fólks er mikil um 143 grömm af
viðbættum sykri á dag. A-, D- og E-vítamín náðu
alls ekki ráðlögðum dagskammti og sama er að
segja um járn, fólinsýru, kalk og joð (minni fisk
afurðir). Joð var alltaf með því hæsta í heim
inum hjá okkur áður vegna mikillar fiskneyslu.
Magn trefja var aðeins 11 – 16 g á dag. Aðeins
22% ungra kvenna fá nóg D-vítamín úr
fæðunni, auk þess fá þær flestar of lítið af
járni.
Hollt mataræði
Til þess að fæði okkar sé hollt þarf það að
vera samsett á eftirfarandi hátt:
Prótein 30%
Kolvetni 50%
Fita 20%
Vítamín og steinefni
Trefjar: Mjög gróft korn, ávextir, grænmeti,
baunir og hnetur.
Íslendingar hafa alltaf borðað mikið af prót
einum, miklu meira en 30% af fæðunni. Auk
þess höfum við alltaf þurft fæðubótarefni eins
og lýsi og jurtir eins og hvönn, skarfakál og
grös.
Núna sitjum við uppi með alls konar kvilla
eins og meltingartruflanir, beinþynningu,
hjartavandamál, slæm tíðahvörf, blöðruháls
kirtilsvandamál og streitu og heyrum um
óvenjulega mörg börn sem fæðast fyrir
tímann.
Hvar eru næringarefnin?
Lítum nú aðeins á hvaðan við fáum þau nær
ingarefni sem okkur vantar:
• D-vítamín
D-vítamín getur húðin myndað úr sólinni
þannig að við á norðurslóðum verðum að fá
það úr fæðunni á vetrum. D-vítamín fæst úr
mjög fáum fæðutegundum eða eingöngu úr
fiskilifur og smávegis úr feitum fiski þannig
að við verðum að fá það úr lýsi eða vítamín
töflum.
• Fólinsýra
Fólinsýru fáum við helst úr lifur t.d. lamba
lifur, grænu grænmeti, brúnum baunum og
auk þess úr banönum og appelsínum. Mikið
af fólinsýru tapast við suðu eða um 50 –
80%.
• Járn
Járn fáum við helst úr innmat, slátri, töluvert
er í dökku kjöti, eggjum, heilkorni og grænu
grænmeti en best nýtist járnið úr kjöti og
innmat. Auk þess nýtist járn betur ef við
tökum C-vítamín með matnum t.d. með því
að drekka appelsínusafa eða borða ávexti
með matnum.
• Sínk
Sínk fæst einkum í dýraafurðum eins og kjöti,
skelfiski, mjólkurvörum og eggjum. Auk þess
er sínk í baunum og heilkorni, hveitikími og
hveitiklíði en það tapast þegar hýðið er fjar
lægt frá hveitinu.
Höfundur er
lífeindafræðingur
og starfar á Klínískri
lífefnafræðideild
Landspítala háskóla
sjúkrahúsi en hefur
verið við nám í
næringarfræðum.
dhelgason@simnet.is
Auður
Ragnarsdóttir
Grein / næringarfræði