Fróðskaparrit - 01.01.2001, Side 6

Fróðskaparrit - 01.01.2001, Side 6
10 »HVØR SUM í MÍNIFÓTSPOR STÍGUR, LÆRIKKI ALLAN STUND!« kavi, at her er ein burturflutt genta, og hendingarnar vísa so seinni, at uppgávan í søguni alla tíðina hevur verið at bjarga henni frá risanum. Eitt dømi av fleiri um eitt føroyskt ævin- týr, har raðfylgjan hjá Propp viðvíkjandi hesum funktiónunum ikki er fylgd, er Trøll- ið hjá Pápaleysa (Jakobsen, 1898-1901 s. 238ff.). Hetta er eitt ævintýr um tríggjar brøður, ið búgva saman. Teir koma í takholt við ein risa, ið ger teimum ónáðir, har teir húsast. Teir fáa bilbukt við hann, so hann rýmir og hvørvur undir ein stein. Undir steininum finna brøðurnir eitt hol í jørðini, sum hin yngsti sígur niður í. Har niðri finn- ur hann eina gentu, ið er fangi hjá risanum. Og nústaðni verður greitt frá, at her er ein burturflutt kongsdóttir. Restin av ævintýr- inum er so um, hvussu yngsti bróðirin bjargar henni. Trøllið hjá Pápaleysa er vælkent ævintýr við somu høvuðsgongd sum søgan um Gongu Rólv. Tað hevur nummar 301 A í al- tjóða týpuskránni hjá Aarne-Thompson (sí Nyman, 1984 s. 323), og Gongu Rólvs kvæði kundi væl verið tikið upp í hesa skrá við sama nummari sum Trøllið hjá Pápa- leysa, um endin á kvæðnum hevði verið meira líkur einum ævintýrenda. Gevari - Donor (funktión 12,13 og 14) Tað vísir seg í øllum gandaævintýrum, at høvuðspersónurin, hetjan, er ikki før fyri at útinna heimangerð sína uttan hjálp. Hon skal onkursvegna fáast á vegnum. Høvuðs- persónurin hittir onkran ella okkurt, og so fer ein leikur fram, ið endar við, at hann verður førur fyri at gera tað, hann skal. Hann hevur fingið ta vantandi hjálpina. Her byrjar gandaparturin av ævintýrin- um. Høvuðspersónurin fær eina uppgávu ella avbjóðing av onkrum slagi, ið krevur rætt andsvar. Hetta er ein roynd, ið skal av- gera, um hetjan er tann rætta. Verður and- svarið ikki rætt, er greitt, at sanna hetjan er ikki komin enn, og tann, ið ikki gevur rætt andsvar, fær heldur ikki lønina, ið er neyð- ug at greiða heimangerðina. Propp lýsir hesar funktiónir soleiðis: f 12. Fyrsta donorfunktión. Hetjan verður roynd, útspurd, álopin ella annað, sum fyrireiking til at hon fær ein gandalut ella hjálpara. f 13. Hetjan gevur andsvar til royndina. f 14. Hetjan fær ein gandalut ella aðra hjálp til uppgávu sína. Tann ella tað, hann fær hjálpina frá, kallast í ensku týðingunum av verkið Propps donor, ið merkir gevari, og kann vera hvat sum helst: fólk, trøll. risi ella stundum einki, tí hetjan finnur sjálv fram til hjálpina. Og hjálpin kann eisini vera alt ella einki. Ofta onkur lutur ella amboð við ganda- megi: eitt plagg, ið ger tann ósjónligan, sum fer í tað, ein hestur ella eitt skip, ið kemur fram líka væl eftir sjógvi sum landi og í luftini, ein floyta, ið ger okkurt við tey, sum hoyra hana, eini góð ráð bara ella okk- urt at vita, ið skal brúkast á røttum stað og í rættari løtu. Hjálpin kann eisini vera fólk ella dýr, men stundum bert gávur, ið hetjan sum hin serliga útvaldi, hevur fram um onnur fólk. Hetta seinasta krevur, at hann kemur í eina støðu, har evnini hjá vanligum fólki ikki røkka til at sleppa burtur úr henni aftur.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160

x

Fróðskaparrit

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fróðskaparrit
https://timarit.is/publication/15

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.