Helgarpósturinn - 21.11.1985, Blaðsíða 6

INNLEND YFIRSYN
í öruggt sœöj_
Aðalslagur prófkjörsins
stendur um annað til
fjórða sætið og það
níunda til tólfta.
Prófkjörið „bundið og
brenglað“
Prófkjörsslagur Sjálfstæðisflokksins fyrir
borgarstjórnarkosningarnar á næsta ári er
núna í aígleymingi. Kjörið fer fram á sunnu-
dag og mánudag og er „bundið og brengl-
að“, eins og einn viðmælandi blaðsins komst
að orði, en þar átti hann við að það væri ekki
barasta opið stuðningsmönnum flokksins í
Reykjavík heldur væri nú í fyrsta skipti hafð-
ur sá háttur á kjörseðlum að raða ekki fram-
boðsfólki eftir stafrófsröð.
Alls eru 34 einstaklingar í framboði og eftir
því sem HP kemst næst fara sextán þeirra
fram af alvöru. Að sjálfsögðu er illmögulegt
að spá fyrir um úrslit kjörsins, nema að því
leyti er lýtur að fyrsta sætinu. Dauíö Odds-
son fær náttúrlega rússneska kosningu.
Samt hefur blaðið á síðustu dögum leitað
upplýsinga um líklegustu úrslitin. Niðurstað-
an fer hér á eftir.
Aðalslagur prófkjörsins virðist annarsveg-
ar standa um annað til fjórða sætið og hins-
vegar um níunda til tólfta. Aftar fara menn
ekki í spám. Davíð fær sem fyrr segir rússn-
eska kosningu, en að öllum líkindum koma
þau Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, Magnús L.
Sveinsson og Katrín Fjeldsted á hæla hans, í
þessari röð að því er fleslir viðmælendur
blaðsins töldu. Miklar líkur eru samt á því að
Magnús hreppi annað sætið, þó ekki væri
nema vegna þess að „góðir borgarar sýna
auðvitað forseta sínum virðingu", en Magnús
tók sem kunnugt er við því embætti af Mark-
úsi Erni er hinn síðarnefndi settist í stól út-
varpsstjóra.
Þessir þremenningar stefna aliir opinber-
lega á annað sætið. Þeir eru líka allir um-
deildir stjórnmálamenn. Vilhjálmi er legið á
hálsi að vera fyrirgreiðslupólitíkus, Katrín
þykir af mörgum of vinstri sinnuð og sýna of
mikla málefnamýkt. Magnús líður ennþá fyr-
ir það að hafa staðið á móti frjálsum opnun-
artíma verslana á sínum tíma. Hitt er víst að
þau hafa öll á bak við sig stóra fylgishópa
sem skarast lítt, að því er mönnum sýnist.
Það hefur eðlilega þær afleiðingar að þegar
að kosningu kemur kjósa þessir hópar sinn
mann strax á eftir borgarstjóra og þar á eftir
einhverja áhugamenn í framboðinu, altént
ekki hina tvo, helstu keppinautana. Þetta
getur brenglað mjög öllum spám og gefnum
forsendum þeirra. Þetta gæti jafnvel haft
þær afleiðingar — en þá fyrir algjöra tilviljun
— að einhver frambjóðandi sem gæfi sig ekki
út fyrir að ná frama, næði honum, segjum
inn fyrir fimmtánda sæti. Þar með væri hann
líka orðinn talsvert áhrifamikill varamaður.
En mikla tilviljun þarf...
í næsta holli á eftir þremenningunum
ásamt Davíð, sæti fimm til átta, koma líkleg-
ast Hulda Valtýsdóttir, Páll Gíslason, Sigur-
jón Fjeldsted og Hilmar Gudlaugsson, í þess-
ari röð. Hulda og Páll hafa mjög jafnt og stöð-
ugt fylgi. Hulda á flokkseigendurna og
Moggann að miklu leyti, Páll drjúgan hluta
heilbrigðisgeirans og gamla fólksins innan
flokksins. Og svo er maðurinn skáti. Það ber
ekki að vanmeta það, segja menn. Þessir
sem hér hafa verið nefndir, ná væntanlega
bundinni kosningu, en til þess þarf helming
greiddra atkvæða. Ef þessi spá rætist getur
kjörnefnd ekki hróflað við Páli og upp úr.
Fram kom í mörgum viðtala HP við menn
vegna þessarar spár, að ástæða þess að þeir
settu Sigurjón og Hilmar í sjöunda og átt-
unda sæti, væri „svo sem ekki nein sérstök".
Þó þetta væru tiltölulega „litlausir" pólitík-
usar, ættu þeir báðir „alveg furðulega"
tryggt fyigi sem skili sér, þrátt fyrir og meira
að segja þó Sigurjón til dæmis, hefði ná-
kvæmlega ekkert haft sig í frammi til þessa,
ekki í einum einasta dálksentimetra, hvað þá
meira. Hilmar nýtur þess svo auðvitað að
sitja í fulltrúaráði flokksins uppi á kontór
Valhallar, en þeirri aðstöðu öfundar fleiri en
einn frambjóðandi hann af. Menn sögðu sem
svo um þá Sigurjón og Hilmar: Þetta er nú
einu sinni íhaldsflokkur; fólk fellir bara ekki
þá sem fyrir eru!
Ef frá eru talin sætin frá tvö til fjögur, verð-
ur sennilega mest spennandi og mjóst á
mununum í þriðja hollinu, sætum níu til tólf.
Þar finnst mönnum líka langerfiðast að spá
um niðurröðun manna í ljósi prófkjörsúrsíit-
anna. í þessu fjögurra manna holli eru samt
oftast nefndir sex menn — í stafrófsröð —
þeir Arni Sigfússon, Guömundur Hallvarðs-
son, Jóna Gróa Sigurdardóttir, Jútíus Haf-
stein, Þórir Lárusson og Þórunn Gestsdóttir.
Árni Sigfússon samt sýnu oftast. Hann nýt-
ur óopinbers stuðnings Davíðs Oddssonar.
Margir áhrifamenn innan flokksins leggja
mikla áherslu á að hann nái níunda sætinu
sem verður efalítið baráttusæti flokksins í
kosningunum ef fram fer sem horfir, og ef
svo vill til að hann lendir aftar, að honum
verði þá að minnsta kosti komið þar fyrir.
Nauðsynlegt sé að hafa „ungan mann með
ferskar hugmyndir" í þessu sæti sem verður
áberandi í kosningunum „og sýna þannig
fram á að flokkurinn endurnýjast vel!“ Sem
eftir Sigmund Erni Rúnarsson
er náttúrlega vitleysa. Aðeins þrír alvöru-
frambjóðendanna af sextán bjóða sig nú
fram í fyrsta sinni; auk Árna, þau
Guðmundur Hallvarðsson og Þórunn
Gestsdóttir.
Spá Helgarpóstsins er síðan sú — í ljósi gef-
inna upplýsinga — að Jóna Gróa Sigurðar-
dóttir nái tíunda sætinu, Júlíus Hafstein ell-
efta og Þórir Lárusson tólfta. Menn kunna að
undrast lélegt gengi Júlíusar í þessari spá í
Ijósi þess að hann hefur haft sig manna mest
í frammi í kosningaslagnum til þessa; auglýst
grimmt, dreift bæklingum af kappi, hringt í
hátt á fimmta hundrað manna og komið sér
í sjónvarpsviðtal í nýlegum íþróttaþætti, en
einn stuðningsmanna hans mun heita Bjarni
Felixson. Á það er bent að Júlíus er frekar
umdeildur innan íþróttahreyfingarinnar,
þangað sem hann sækir þó mesta fylgið, auk
þess sem hann hefur farið oftar en einu sinni
áður í borgarstjórnarframboð með ónógum
árangri. Það segir sitt. Á móti komi að vísu
það mat manna að Júlíus sé mjög fylginn sér
og áreiðanlegur í þeim trúnaðarstörfum sem
hann tekur að sér.
Hér hafa fjórtán þeirra sem taka þátt í al-
vöruslagnum verið nefndir. Ónefnd eru þau
Gunnar S. Björnsson og Anna K. Jónsdóttir,
en sá fyrrnefndi sækist opinberlega aðeins
eftir varamannssæti. Ljóst er að kjörstjórn
undir formennsku Jóns Steinars Gunnlaugs-
sonar mun eitthvað hrófla við úrslitum milli
tíunda og sextánda sætis — varamanna-
bekknum, en Iáta þá sem lenda í níunda til
sjöunda í friði. Nema „eitthvert stórslys"
hendi, eins og fleiri en einn nefndu við HP.
Á kjörskrá á sunnudag og mánudag eru
8600 manns, litlu fleiri en kusu í síðasta próf-
kjöri flokksins (sem er í sjálfu sér athyglis-
vert). Búist er við að breyttar prófkjörsreglur
dragi eitthvað úr þátttöku, jafnvel allt að
tuttugu prósent. Sexþúsund kusu í prófkjör-
inu 1982 og nú myndu því kjósa eitthvað um
fimmþúsund manns. Það eru aðeins tíu pró-
sent af núverandi fylgi Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík.
ERLEND YFIRSYN
Caspar Weinberger land-
varnaráðherra fór í fýlu
yfir að vera skilinn eftir
heima.
Hrekkur harðlínumanna við
Shultz storkun við Reagan
Um þær mundir sem Ronald Reagan
Bandaríkjaforseti lagði af stað til Genfar, til
fundar við Mikhail Gorbatsjoff aðalritara
Kommúnistaflokks Sovétríkjanna, bar frétta-
mönnum sem fylgjast með á æðstu stöðum
í Washington saman um að þar væri helsta
áhyggjuefni ráðherra og embættismanna, að
þeir misstu sinn mann í langar einkaviðræð-
ur við foringja mótspilaranna. Útmálað var
með mörgu móti, hverjum vandræðum það
gæti valdið, tækju Reagan og Gorbatsjoff
upp á því að sitja langtímum saman á eintali,
án ráðunauta og sérfræðinga, gæfu þar yfir-
lýsingar og fyrirheit, sem þeir einir og túlk-
arnir væru svo til frásagnar um eftirá. I besta
falli mætti búast við misskilningi, sem drægi
úr árangri í Genf, og ef illa ætti að fara kynni
fundurinn að fara út um þúfur og sambúð
risaveldanna enn að versna.
Úr því þetta hugarástand ríkti í fylgdarliði
Reagans fyrir brottförina, má geta nærri
hvernig mönnum þar hefur verið innan-
brjósts í fyrradag, þegar æðstu menn risa-
veldanna komu saman í fyrsta skipti í sex ár.
Gert hafði verið ráð fyrir að Gorbatsjoff og
Reagan tækju kortér í að kynnast í einkavið-
ræðum í upphafi fundar. Svo leið og beið,
ráðunautar og fylgifiskar tvístigu í hliðarher-
bergjum og á göngum, en leiðtogarnir létu
sér fátt um finnast. Þegar þeir slitu loks ein-
talinu, eftir rúman klukkutíma, hafði Reagan
orð á að enn ættu þeir ýmislegt vantalað
undir fjögur augu (með aðstoð túlkanna).
Og viti menn, síðdegisfundi fullskipaðra
viðræðunefnda, sjö manna af hvorri hálfu,
var slitið löngu fyrr en til stóð, svo Gorbat-
sjoff og Reagan gætu lokað sig af á ný til að
skiptast á skoðunum í einrúmi. Alls sátu þeir
á spjalli einir út af fyrir sig átta sinnum lengri
tíma en til stóð samkvæmt dagskrá þennan
fyrri fundardag. Eða jafnvel fyrsta, því kvitt-
ur kom upp í Genf um að máske yrði fundar-
tíminn lengdur.
Meðan flugvél Bandaríkjaforseta var á lofti
á leið til Genfar, varð lýðum ljóst að hann
hafði lagt upp í fundinn á tindinum án þess
að marka ákveðna stefnu fyrir stjórn sína um
afstöðu til helsta máls sem þar ber á góma,
hver koma skuli hömlum á vígbúnaðarkapp-
hlaup risaveldanna. Bandarískum blöðum
barst þá bréf frá Caspar Weinberger land-
varnaráðherra, sem hann hafði sent Reagan
eftir að ákveðið var að hann skyldi sitja
heima í Washington sárnauðugur og missa af
þátttöku í Genfarfundinum.
í þessu bréfi brýnir Weinberger einkum
tvennt fyrir forseta sínum og fornvini. Annað
er að skuldbinda Bandaríkin ekki til að halda
ákvæði ófullgilts sáttmála, Salt-2, um fjölda
kjarnorkueldflauga, og leiðir Weinberger að
því rök að Sovétríkin rjúfi nú þegar mörkin
sem þar eru sett. Hitt atriðið, sem Weinberg-
er hamrar á í bréfinu, er að Reagan áskilji af
Bandaríkjanna hálfu það sem kallað er rúm
túlkun á samningnum um takmörkun gagn-
eldflaugakerfa frá 1972, en það hefði í för
með sér að geimvopnaáætlun Reagans bryti
ekki í bága við samningsákvæðin, eins og
hún gerir samkvæmt þröngri túlkun, sem
Bandaríkjastjórn hefur sjálf haldið fram til
þessa.
Þar með reynir Weinberger að fá forsetann
til að hrinda tveim fyrri ákvörðunum, þar
sem landvarnaráðherrann laut í lægra haldi
fyrir keppinaut sínum Shultz utanríkisráð-
herra eftir harðar deilur í Bandaríkjastjórn.
í júní ákvað Reagan að taka úr notkun kafbát
af gerðinni Poseidon og gera kjarnorkueld-
flaugarnar úr honum óvirkar áður en nýr
Trident-kafbátur komst í gagnið, eins og gera
varð til að halda Salt-2. Fyrir rúmum mánuði
ákvað svo Reagan á fimm manna fundi í
Hvíta húsinu að heimila Shultz að tjá NATÓ-
ráðinu, að Bandaríkin sjái enga ástæðu til að
hverfa frá þröngri túlkun á gagneldflauga-
samningnum frá 1972. Rúma túlkunin, sem
opna myndi allar gáttir fyrir geimhervæð-
ingu, er verk hægri handar Weinbergers,
Richards Perles aðstoðarlandvarnaráðherra.
Sjónvarpsstöðin CBS hélt því fram í fréttum
16. október, að Shultz hefði gefið í skyn að
hann myndi segja af sér, yrðu Weinberger og
Perle ofaná í þessu máli.
Þeir kumpánar ásamt samherjum sínum á
þingi og í Pentagon vilja alis ekki samkomu-
lag við Sovétríkin um takmörkun vígbúnað-
ar, því þeir telja að í óheftu vígbúnaðarkapp-
hlaupi hljóti Bandaríkin að verða yfirsterkari
og ná aðstöðu til að setja Sovétríkjunum
kosti. Eins og endranær á stjórnarferli sín-
um, bæði í Kaliforníu og Washington, lætur
Reagan hjá líða að skera formlega úr ágrein-
ingi samstarfsmanna sinna. Hann tekur sína
ákvörðun orðalaust og framkvæmir hana.
Þeir sem ekki eru lengur samstiga leiðtogan-
um heltast úr lestinni.
Þess getur orðið skammt að bíða eftir síð-
eftir Magnús Torfa Ólafsson
asta sjálfsmark Weinbergers, að hann bætist
í þann hóp. Fréttamenn í för með Reagan til
Genfar höfðu eftir talsmanni hans, að birting
bréfs landvarnaráðherrans yrði að skoðast
skemmdarverk við stöðu forsetans í viðræð-
unum við æðsta mann Sovétríkjanna. Þegar
Shultz sótti Gorbatsjoff heim fyrir skömmu
til að undirbúa Genfarviðræðurnar, hélt
Gorbatsjoff því einmitt fram, að Bandaríkja-
forseti léti í skiptum við Sovétríkin stjórnast
af óbilgjörnum harðlínumönnum, sem væru
fulltrúar fyrir vanheilagt bandalag hernað-
arsinna og hergagnaiðnaðar í Bandaríkjun-
um. Bréf Weinbergers er eins og sniðið til að
staðfesta þessa skoðun. I Washington gengur
fjöllunum hærra, að því hafi verið lekið beint
úr landvarnaráðuneytinu, og Weinberger
hljóti að segja af sér.
Frumkvæði Bandaríkjaforseta að gera
einkaviðræður þeirra Gorbatsjoffs að megin-
atriði fundahalda í Genf þegar í upphafi, er
vitnisburður um að hann hefur fyrirfram
ákveðið að fara þar sínar eigin leiðir, og birt-
ing bréfs Weinbergers getur hæglega hafa
styrkt hann í þeim ásetningi. Ronald Reagan
skortir síst af öllu sjálfstraust. Það væri alveg
eftir honum að hafa einsett sér að láta
flóknu, tæknilegu atriðin lönd og leið á
þessu stigi máls en einbeita sér að því að
koma á persónulegu sambandi við nýjan
sovétleiðtoga, sem aldurs vegna getur ríkt í
Kreml fram á þriðja árþúsundið.
Svo er fyrir að þakka, að færir fréttamenn,
frjálsir að skýra frá því sem þeir verða
áskynja, gefa innsýn í það sem fram fer undir
yfirborðinu í Bandaríkjastjórn. Harðlokað
sovétkerfi gefur ekki sömu möguleika. Því
f.er engum sögum af því, hvernig Gorbatsjoff
hefur búið sig undir Genfarfundinn með
heimavinnu né hvert veganesti hann hefur
meðferðis úr stjórnmálanefnd miðstjórnar
Kommúnistaflokks Sovétríkjanna, og allra
síst hvort marskálkarnir skyrptu á eftir hon-
um við brottförina til Genfar, eða hvort þeir
grettu sig um leið og hann hafði snúið við
þeim baki.
Þegar þessi orð birtast ætti að vera komið
í ljós, hvað embættismönnum hefur orðið úr
trúnaðarviðræðum leiðtoganna í Genf.
6 HELGARPÓSTURINN