Helgarpósturinn - 21.11.1985, Blaðsíða 8

og fyrir 1985 var gert ráð fyrir hagn-
aði upp á 135 milljónir króna, þ.e. 11
milljóna tapi á Islandssiglingunum,
en 146 milljón króna hagnaði á
Norður-Atlantshafssiglingunum, og
rík áherzla lögð á það, að um „svart-
sýnisspá“ væri að ræða.
Tveimur dögum síðar voru þeir
Ragnar Kjartansson og Páll Bragi
kallaðir út í Útvegsbanka og þar
kom fram hjá Ragnari, að hann neit-
aði því ekki „að við vorum hræddir
um að það yrði meira“. Hins vegar
væru alltaf að koma inn upplýsingar
um Norður-Atlantshafssiglingarnar,
„allar í jákvæða átt“. Á þessum tíma
var olíuskuldin við Olís orðin 25
milljónir króna.
Um miðjan febrúar voru þeir
Björgólfur, Ragnar og Páll Bragi aft-
ur á ferðinni í bankanum og ræddu
mikla samstöðu á hluthafafundin-
um og skýrðu frá því, að utanríkis-
ráðherra hefði fullvissað þá um, að
Rainbow-málið leystist alveg á næst-
unni.
Og þannig mætti lengi telja.
Undir lok þessa yfirlits eru svo
nefnd blaðaskrif (HP-greinin) og fyr-
irspurn á Alþingi (Guðmundur Ein-
arsson, BJ), og strax í framhaldi af
því síðar í mánuðinum fær bankinn
bréf um sölu ms. Langár, sem raunar
var stefnt að að selja í byrjun bjart-
sýnisársins.
í opinberri umræðu hefur það
komið fram, að utanaðkomandi að-
stæður hafi orðið Hafskipi erfiðar.
Það er rétt. Hins vegar liggur Ijóst
fyrir, að Hafskipsmenn hafa ekki
verið alls kostar heiðarlegir í kynn-
ingu sinni á stöðu fyrirtækisins
gagnvart bankanum.
Varðandi tilgátur um, að Hafskip
hafi blekkt Útvegsbankann verður
ekki hjá því komizt að nefna þá
staðreynd, að Axel Kristjánsson að-
allögfræðingur Útvegsbankans hef-
ur haft það starf með höndum í fjöl-
mörg ár að fylgjast sérstaklega með
rekstri Hafskips. Þannig sat hann
alla stjórnarfundi, framkvæmda-
stjórnarfundi og kom í könnunar-
ferð í fyrirtækið a.m.k. einu sinni í
viku. í fyrra vor urðu heimsóknir
hans tiðari og mætti hann á skrif-
stofur Hafskips nær því daglega.
Spurningin, sem vaknar í þessu
sambandi er sú hvort Axel hafi ver-
ið blekktur öll þessi ár.
En það sem mesta furðu vekur er
sú staðreynd, að Hafskipsmenn virt-
ust reiðubúnir til þess strax í des-
ember 1984 að semja við Eimskip
um íslandssiglingarnar og stofna
sameiginlegt fyrirtæki um Norður-
Atlantshafssiglingarnar. Þetta hefur
ekki komið fram áður.
Þessar umræður fóru svo loks af
stað eftir skrif Helgarpóstsins. Þær
sigldu í strand og hefur Eimskip
dregið tilboð sitt upp á u.þ.b. 430
milljónir króna til baka. Ástæðan
mun einkum hafa verið sú, að Eim-
skip fékk ekki tryggingu fyrir
50—75% hlutdeild í farmflutningum
Hafskips fyrir innlenda innflytjend-
ur.
Varðandi Útvegsbankann stingur
það óneitanlega í augu, að það er
fyrst 17. júlí í sumar, sem bankinn
fær vitneskju um, að Hafskip hafi
tapað 100 milljónum króna á fyrstu
fjórum mánuðum ársins. Það er eins
og bankastjórnin hafi verið úti að
aka. En hún brást samt skjótt við og
þá þegar var tekin ákvörðun á fundi
bankastjórnarinnar og Hafskips-
manna um viðræður við Eimskip og
fleiri aðila (eins og segir í plaggi frá
bankanum) um sölu á eignum og yf-
irtöku skulda félagsins. Tilgangur
viðræðnanna var „að koma í veg
fyrir stórslys", eins og fram kom á
fundi 17. júlí.
í þessu plaggi, sem Lárus Jónsson
bankastjóri tók saman segir m.a.:
„Ljóst hefur verið árum saman að
mikið tjón yrði af því fyrir Hafskip
hf. og Útvegsbanka íslands ef til
gjaldþrots fyrirtækisins kæmi og
selja þyrfti eignir þess við þær að-
stæður."
Og þá hefst skollaleikurinn um Is-
lenzka skipafélagið.
SÍS „RÆÐIR“ VIÐ PLATFYRIRTÆKI:
SKOLLALEIKUR
Svokölluð „stjórnarnefnd" Haf-
skips hefur setið á fundum upp á
næstum hvern einasta dag frá því í
júní í sumar og fram á þennan dag.
I stjórnarnefndinni sitja Sveinn R.
Eyjóifsson, DV, Ólafur B. Ólafsson,
Miðnesi og Páll G. Jónsson í Pólaris.
Þessir menn eru arkitektarnir að
stofnun pappírsfyrirtækisins Is-
lenzka skipafélagið, sem í orði
kveðnu hefur keypt íslandsdeild
Hafskips fyrir 625 milljónir króna.
Eftir að Helgarpósturinn birti
fyrstu grein sína um málefni Haf-
skips, þar sem gerð var skilmerkileg
grein fyrir því, að fyrirtækið væri
komið á hausinn, og það fyrir löngu,
var ákveðið innan vébanda Haf-
skips að stjórnin skipaði fulltrúa úr
sínum hópi til þess að fara ofan í
saumana á málefnum fyrirtækisins.
Meðal annars fóru þessir þrír menn
til Bandaríkjanna til þess að kynn-
ast af eigin raun rekstri Bandaríkja-
deildar Hafskips.
Niðurstaða athugunar þessara
manna auk Harðar Einarssonar lög-
fræðings (DV) og Jóns Zoéga lög-
fræðings Hafskips var sú, að grípa
þyrfti til róttækra aðgerða. Fyrir-
tækið væri að sökkva í skuldafen og
fátt ef nokkuð yrði því til bjargar.
Þá var þessum mönnum ljós sú
ríka ábyrgð, sem hvílir á stjórn
hlutafélagsins Hafskips og þá ekki
eingöngu hvað varðaði rekstrarmál,
heldur einnig önnur atriði, sem
flokkuð voru undir misbresti og
jafnvel lagabrot.
Islenzka skipafélagið var fyrst og
síðast stofnað til þess að koma í veg
fyrir, að erlendir lánardrottnar gætu
stöðvað skip Hafskips í erlendum
höfnum, og um leið til þess að koma
í veg fyrir að þessir lánardrottnar
gætu gengið að fyrirtækinu.
Þórður H. Hilmarsson úr fjármála-
deild Hafskips var dubbaður upp
sem framkvæmdastjóri pappírsfyr-
irtækisins, en Jón Zoéga var skipað-
ur í starf „skiptabússtjóra" Hafskips.
Þannig mun öllum hringingum frá
erlendum lánardrottnum vera vísað
til Jóns eftir stofnun platfyrirtækis-
ins.
Áður var þessum erlendu mönn-
um ekki svarað og sagt, að hvorki
Björgólfur Guðmundsson forstjóri
né Ragnar Kjartansson stjórnarfor-
maður væru við.
Allir þeir lögfræðingar sem HP
hefur talað við, halda því fram, að
stofnun íslenzka skipafélagsins sé
ólögleg. Um sé að ræða eins konar
biðfélag og látið sé líta svo út, að
„fyrirtækið” hafi greitt 625 milljónir
króna fyrir fslandsdeild Hafskips.
Maður kunnur bankaheiminum
sagði við HP, að þetta væru ekkert
annað en hundakúnstir og skolla-
leikur, sem væri í sjálfu sér ekki að
undra, þar sem Hafskip ætti í hlut.
Hins vegar undraðist hann þess
meira þá staðreynd, að Útvegsbank-
inn tæki þátt í svona skollaleik.
Einn af bankaráðsmönnum Út-
vegsbankans- var spurður um lög-
mæti þessa nýja félags og hann
svaraði: „Ja, það voru að minnsta
kosti lögfræðingar í hverju horni.“
Hvort svona tiltæki væri þá ekki
a.m.k. siðlaust kvaðst hann ekki
geta um dæmt.
Háttsettur bankamaður gat ekki
leynt undrun sinni á þessu máli í
samtali við HP og hann staðhæfði,
að þessi aðgerð Hafskipsmanna og
Útvegsbankans væri einsdæmi í ís-
lenzkri viðskiptasögu, a.m.k. eftir
því sem hann vissi bezt.
Ýmsar vangaveltur eru uppi um
málið, en alltaf enda þær í sama
punkti: Stjórn og forráðamenn Haf-
skips eru að bjarga eigin skinni.
Þeir sem þetta segja halda því
fram, að forráðamenn og stjórn Haf-
skips reyni nú allt til þess að koma í
veg fyrir gjaldþrotaskipti fyrirtækis-
ins. Ástæðan er einfaldlega sú, að þá
myndi bókhald fyrirtækisins loksins
opnast og þá kæmu í Ijós ýmsir áður
ókunnir maðkar í þessari Hafskips-
mysu.
Raunar er ekki enn útséð um það
mál, því nú hefur bankamálaráð-
herra skipað Gunnlaug Claessen
ríkislögmann í það verk að fylgjast
með framgangi mála, m.a. með hlið-
sjón af lögmæti íslenzka skipafé-
lagsins. Reynist félagið ólöglegt, þá
er ljóst að SIS getur ekki samið við
það, heldur yrði Sambandið að
semja við Hafskip og Útvegsbank-
ann.
Ur herbúðum Hafskips heyrum
við, að þar séu menn orðnir all-
hræddir, þótt ekki sé enn búið að
setja neinn af. Þá fylgir sögunni, að
Albert Guðmundsson, fyrrum for-
maður stjórnar Hafskips og á sama
tíma formaður bankaráðs Útvegs-
bankans, skammist sín niður fyrir
tær.
í Útvegsbankanum og á vegum
endurskoðenda bankans fer nú
fram rannsókn á ýmsum atriðum í
rekstri Hafskips. Meðal annars mun
vera til athugunar svokallað „af-
sláttarmál" fyrirtækisins, sem snýst
um það, að Hafskip mun í nokkur ár
hafa veitt viðskiptavinum sínum
hérlendis, og um leið hluthöfum, ríf-
fegan afslátt vegna farmflutninga,
og hann ávallt verið greiddur út í
einu lagi með vænum tékka í des-
ember-mánuði ár hvert. HP hefur
heyrt, að þessi afsláttur hlaupi á
milljónum til stærstu hluthafanna.
Grunur leikur á, að þessi afsláttur
hafi ekki verið gefinn upp til skatts.
Raunar má geta þess, að sams
konar mál kom upp hjá Eimskipi
fyrir allmörgum árum og voru við-
komandi einstaklingar látnir greiða
skatt af þessum afslætti.
Margt annað er til athugunar.
Með skipan stjórnarnefndar-
innar voru völdin tekin að nokkru
leyti af Björgólfi Guðmundssyni for-
stjóra og starfsmönnum hans, og að
nokkru leyti var Ragnar Kjartans-
son settur undir eftirlit enda þótt
hann hafi komið fram opinberlega
fyrir hönd Hafskips.
Stofnun íslenzka skipafélagsins
var m.a. leið til þess að forðast gjald-
þrotaskipti Hafskips. Bæði hjá Haf-
skipi og í Útvegsbankanum óttuðust
menn, að einhverjir óánægðir hlut-
hafar eða kröfuhafar kæmu með
kröfur og krefðust gjaldþrotaskipta.
Til þess gátu þeir ekki hugsað sem
hafa séð bókhaldið eða hafa grun
um einstök atriði þar. Útvegsbanka-
menn hugsuðu fyrst og fremst um
það, að bezt væri fyrir bankann að
ná samningum, sem um leið gætu
firrt marga aðilja mjög miklu tapi.
Skollaleikurinn snerist um það að
bjarga skinni stjórnar Hafskips, sem
komin var í vond og erfið mál, og
jafnframt var þetta tilraun til þess að
tryggja Útvegsbankanum hærri
greiðslur fyrir Islandsdeild Hafskips
en Eimskip bauð.
Miðað við boð Eimskips yrði skell-
ur Útvegsbankans um 600 milljónir.
FRIÐRIK SOPHUSSON:
HP ER EKKI „SORPRIT"
I utandagskrárumræðu um Haf-
skips-Útvegsbankamálið fyrir viku
vitnaði Kristín Kvaran BJ í grein eft-
ir undirritaðan frá því í sumar, þar
sem ég sagði, að Friðrik Sophusson
varaformaður Sjálfstæðisflokksins
hefði í „peppræðu" á aðalfundi Haf-
skips kallað Helgarpóstinn „sorp-
rit“ og sagt að blaðið lifði á gróusög-
um.
Eftir að þetta birtist hafði Friðrik
samband við míg og aftók, að hann
hefði nefnt HP sorprit, sem er vel.
Blaðamaður HP var á staðnum og
hefur honum misheyrzt. Ég skýrði
Friðrik frá þessu. Jafnframt spurði
ég hann hvort hann vildi, að þetta
yrði leiðrétt og varð það sameigin-
leg niðurstaða okkar, að ekki væri
ástæða til þess.
En Friðrik er lævís stjórnmála-
maður, því hann söðlaði um í þing-
ræðu sinni á fimmtudaginn og sagði
þar beint út, að hann hefði óskað
eftir leiðréttingu á þessu, og hún
hefði ekki birzt enn. Þarna hefur
sem sé eitthvað skolazt til hjá Frið-
rik, en nú skal því komið á framfæri
í eitt skipti fyrir öll, að Friðrik Soph-
usson, varaformaður Sjálfstæðis-
flokksins og hluthafi í Hafskipi, telur
Helgarpóstinn ekki vera sorprit.
Þessu er hér með komið á framfæri
við lesendur Helgarpóstsins, Frið-
rik, og vona ég að þú unir glaður
við, að endi skuli bundinn á þennan
leiðindamisskilning.
Halldór Halldórsson.
8 HELGARPÓSTURINN