Helgarpósturinn - 21.11.1985, Blaðsíða 14

LANDFLÓTTA
SONUR RÁÐHERRA
í RlKISSTJÓRN
SIHANOUKS ER
(SLENSKUR RÍKISBORGARI
Þegar Kambódíumadurinn ungi,
Neak Than, las um Noröurlönd í
háskólanum í Phonm Pinh, renndi
hann ekki grun í að hann œtti eítir
að setjast að í einu þeirra. Hann var
lífsglaður og dekraður af auðugum
og valdamiklum foreldrum, gekk
menntaveginn og varð liðsforingi í
flughernum. Áriö 1964 tók faðir
hans sœti landbúnaðarráðherra í
stjórn Norodon Sihanouks prins.
Fjórum árum síðar var líf fjölskyld-
unnar lagt í rúst. Stjórninni var
steypt af stóli. Neak Than tókst að
flýja land til Laos. Um afdrif fjöl-
skyldu sinnar, foreldra og sex systk-
ina, veit hann ekkert enn í dag.
Sautján árum síðar er Neak Than ís-
lenskur ríkisborgari. Hann heitir
Samáel Samúelsson og býr í íra-
bakka í Reykjavík.
Sihanouk prins átti ekki von á að
hitta fyrir landa sinn þegar hann
kom í heimsókn til íslands á dögun-
um. Þó segir Samúel að hann hafi
kannski orðið meira hissa á að
Kambódíumaður gaeti hugsað sér
að búa í svo hrjóstrugu landi án trjá-
gróðurs. Sjálfur minnist Samúel
komu sinnar til íslands 1972:
,,Ég kom með Gullfossi í septemb-
er og það var örlítill snjór í fjöllum.
Ég man að mig langaði mest að tár-
fella, því ég hafði aldrei áður séð
land án trjáa. Ég hafði á tilfinning-
unni að ísland væri gróðurlaus
klettur. Það var rokkið þegar við
lögðumst að bryggju síðdegis, og
mér virtist Reykjavík litlaus borg.
Ég þekkti engan og fyrstu nóttina
gisti ég á Hótei City.“
Síðan lagði Samúel land undir fót
og skoðaði ísland. Tilgangurinn
með þessari ferð var einfaldur; að
dvelja hér um hríð og reyna að fá
einhvern botn í íslenska tungu. En
fljótlega eyddi hann peningunum
sem hann átti og varð að leita sér að
vinnu. í fyrsta skipti á ævinni þurfti
hann að taka hressilega til hendi.
Til Singapore eða
Hong Kong þegar
mér datt í hug
Hann fékk vinnu í saltfiskverkun
BÚR og komst í kynni við verkstjór-
ann; ,,sem varð mér eins og faðir og
besti vinur. Líkamlega átti ég auð-
velt með að þola vinnuna, en það
gekk verr andlega. Ég talaði ekki
málið og þess vegna einangraðist
ég. Ég man að á þessum árum héldu
margir að ég væri Grænlendingur.
Vinur minn verkstjórinn gat út-
vegað mér íbúð og á kvöldin sat ég
heima og las. Auðvitað var ég ein-
mana, en það var aldrei ætlun mín
að vera lengi á Islandi. Þó hugsaði
ég ekkert um hvað kynni að taka
við. En skömmu síðar rann gildis-
tími vegabréfs míns út. Ég sendi það
til Parísar til endurnýjunar, en fékk
það aldrei aftur. Þá kyrrsettist ég á
Islandi."
Samúel er 45 ára. Hann fæddist í
Phonm Pinh, höfuðborg Kambódíu,
og var skírður Neak Than sem laus-
lega snarað yfir á íslensku merkir
Konungur sjöhöfða snáksins. Hann
hóf skólagöngu sex ára og var
dekraður af innfæddum foreldrum
sem tilheyrðu yfirstéttinni í
Kambódíu.
,,Mér þótti mjög vænt um móður
mína og bar virðingu fyrir föður
mínum sem var menntaður maður
og hafði ferðast víða. Það var alltaf
gert ráð fyrir að ég gengi mennta-
veginn, að öðru leyti leiddi ég ekki
hugann að framtíðinni. Ég settist á
skólabekk í háskólanum í Phonm
Pinh og þar komst ég í kynni við
Skandinavíu í gegnum bækur. Ég
fylltist fljótt áhuga á þessum lönd-
um, þó ég fengi gleggstar upplýsing-
ar um Svíþjóð.
Ég lifði í vellystingum ungur mað-
ur og gerði það sem mig langaði til.
Um helgar stökk ég upp í flugvél ef
svo bar undir og flaug til Singapore
eða Hong Kong, aðeins til að hafa
það huggulegt. Peningarskiptu ekki
máli. Það var nóg til af þeirn."
Drepa fóllc eins
og dýr
,,Ég fór í hagfræðinám í Tókýó, en
lauk ekki prófi áður en ég fór aftur
til Kambódíu. Faðir minn tók sæti í
stjórn Sihanouks árið 1964, og varð
landbúnaðarráðherra. Þá hafði
Sihanouk verið þjóðhöfðingi í mörg
ár. Þegar stjórnin átti eitt ár að baki
varð mér að ósk minni; að verða
liðsforingi og flugmaður í hernum.
Þannig eyddi ég næstu þremur ár-
um.
Sihanouk var erlendis, mig minnir
í heimsókn í Sovétríkjunum, þegar
stjórninni var steypt af stóli. Öðrum
stjórnarmeðlimum var varpað í
fangelsi eða þeir drepnir. I Suður-
Asíu er fólk drepið eins og dýr. Ég
veit ekkert hvað varð um föður
minn. Valdatakan, undir stjórn Lon
Nol yfirmanns Kambódíuhers, gerð-
ist næstum jafn snögglega og hendi
væri veifað. Annað hvort hafa þeir
handtekið föður minn heima eða á
skrifstofu hans. Sömu örlög hafa ef-
laust beðið móður minnar og systk-
ina. Sihanouk hafði engar fréttir af
þeim heldur þegar hann kom hing-
að. Við hittumst og spjölluðum sam-
an á Hótel Sögu, en hann vissi ekk-
ert um afdrif þeirra. Óvissan er allra
verst.
Ég bjargaði mér á flótta. Ég hugs-
aði aðeins um það að bjarga eigin
skinni. Ég átti mér ekki viðreisnar
von sem sonur ráðherra í fyrri
stjórn. Ef þú ert auðugur og valda-
mikill maður í Kambódíu ertu eins
og konungur. Ef þú missir hvoru
tveggja ertu ekkert. Þá áttu hundalíf
fyrir höndum. Ég var líka hræddur
um að verða drepinn. Stuðnings-
menn Lon Nol innan hersins áttu
góða daga í vændum og upphefð.
Én þegar mér varð ljóst að hverju
dró, flaug ég einn míns liðs í skjóli
nætur á einni af flugvélum stjórnar-
innar til Laos.“
Erfitt líf á fslandi
,,Þar kom ég mér í samband við
lækni sem hafði heimsótt okkur í
Kambódíu. Hann hjálpaði mér á all-
an máta og kom mér til London. Ég
lifði á peningum af bankareikningi
sem faðir minn hafði eitt sinn opnað
í Frakklandi og þeir dugðu mér vel
framan af. Ég dvaldi stutt í London
en hélt síðan til Skandinavíu. Ég
byrjaði í Danmörku og fór síðan yfir
til Finnlands, Noregs og Svíþjóðar.
Mig langaði að kynnast menningu
og tungumálum þessara landa og
sums staðar fékk ég styrk til þess.
Svo vann ég fyrir mér með því að
taka til hendi við eldamennsku á
kínverskum veitingastöðum.
Loftslagið í Skandinavíu átti vel
við mig, miklu betur en hitinn í
heimalandi mínu. Mér leið eins vel
og við var að búast, mér var hvar-
vetna vel tekið og á nokkrum stöð-
um flutti ég fyrirlestra um ástandið
í Kambódíu. Og bláu norrænu aug-
un! Fyrir mér voru þannig lit augu
eitthvað alveg sérstakt. Mér fannst
ég horfa inn í draumaland!"
Nokkurra ára flakki á milli landa í
Skandinavíu lauk þegar Samúel
sigldi til íslands. „Alla ævi hafði ég
lifað fyrir líðandi stund, án þess að
velta vöngum yfir framtíðinni. í
Skandinavíu varð mér ljóst að lífs-
baráttan getur verið erfið. Það voru
viðbrigði að þurfa að vinna fyrir lifi-
brauði sínu. Mér finnst lífið á íslandi
mjög erfitf."
Eftir nokkurra ára starf hjá BÚR
var honum boðin vinna við elda-
mennsku og annað tilfallandi hjá
franska sendiráðinu, og við það
starfar hann enn. Auk þess hefur
hann gripið í eldamennsku í Kína-
eldhúsinu og um hríð vann hann hjá
Plastprenti. Meðfram hefur hann
stundað nám í frönsku við Háskól-
ann. Að vísu er honum franskan
töm, því það var tungumál yfirstétt-
arinnar í Kambódíu og auk þess
ferðaðist Samúel endrum og eins til
Frakklands á árum áður. Til dæmis
lærði hann franska eldamennsku í
kvöldskóla í París og fór þess utan á
saumanámskeið. „Ég hanna og
sauma fötin mín sjálfur ef svo ber
undir.“
Draumurinn að
geta snúið aftur
Samúel er giftur íslenskri konu og
á tvær dætur, 7 og 4 ára. „Draumur
minn er að geta einhvern tímann
farið með fjölskyldu mína til
Kambódíu. Eins og ástandið er í dag
get ég það ekki. Sihanouk réði mér
frá því. Ég er Kambódíumaður með
erlent ríkisfang og vegabréf. Ef ég
kæmi þangað mundu þeir telja mig
njósnara. Þeir eru tortryggnir. Þeir
setja menn í fangelsi án nokkurrar
ástæðu, og hver mundi hjálpa?
Ég ann landi mínu, og óska þess
eins og aðrir Kambódíumenn sem
hafa flúið þaðan, að við getum snúið
aftur til föðurlandsins. Ég hlýt að
verða Kambódíumaður fyrst og
fremst, ísland kom númer tvö. Samt
líkar mér mjög vel á Islandi. A
meðan ég get ekki verið í Kambódíu
gæti ég ekki hugsað mér annað
land til búsetu. Eg á fáa vini en
góða, og hér hefur mér verið tekið
vel frá upphafi. Ég hef aldrei orðið
var við kynþáttafordóma meðal Is-
lendinga.
Ég fylgist vel með málefnum
lands míns, en get lítið talað um
þau. íslendingar skilja ekki aðstæð-
ur Kambódíu; Vesturlandabúar og
Asíubúar eru ólíkir. í raun og veru er
þetta að mörgu leyti eins og biðtími,
bið eftir því að okkar fólk fái sjálft að
ákvarða sína framtíð. A meðan ætti
ég að einbeita mér að því að læra ís-
lenskuna betur. Ég skil hana og les
auðveldlega, en framburðurinn
finnst mér erfiður."
14 HELGARPÖSTURINN
Eftir Eddu Andrésdóttur Mynd Jim Smart