Helgarpósturinn - 21.11.1985, Blaðsíða 27

KVIKMYNDIR
Einlœgur Eastwood
Bíóhöllin; Vígamadurinn (Pale Rider):
'k'k'k
Bandarísk, árgerd 1985.
Framleidandi: Clint Eastwood.
Leikstjóri: Clint Eastwood. Handrit:
Michael Butler og Dennis Shryacks.
Kvikmyndataka: Bruce Surtees. Tónlist:
Lennie Niehaus. Adalleikarar: Clint
Eastwood, Michael Moriarty, Sydney
Penney, Carrie Snodgress, Christopher
Penn, Richard Dysart, John Russel.
í nýlegu blaðaviðtali var Clint Eastwood
spurður út í takmarkaða leikhæfileika sína.
Hann var snöggur til svars og sagðist meta
heilræði sem gamall leikstjóri gaf honum
þegar hann var að hefja kvikmyndaferil
sinn, en það var á þessa leið: „Don’t just do
something, stand there!“ Og víst er það
ábyggilegt, að þessi makalausi maður sýnir
ekki mikil tilþrif framan við tökuvélina og
enn minni svipbrigði. Sagt er einfaldlega að
hann þurfi þess ekki, nóg sé að sjá hann rölta
eða ríða hengslalega inn í rammann, færast
hægt nær áhorfandanum þangað til hann
hvessir augun á hann. Ef Clint-mynd byrji
svona, sé hún á góðri leið, lofi góðu. . .
Pale Rider er afturhvarf Eastwood til vestr-
Huggulegt en
Laugarásbíó: Max Dugan Returns (Max
Dugan snýr aftur). ★★
Bandarísk. Árgerd 1983.
Leikstjóri: Herbert Ross.
Handrit: Neil Simon.
Adalhlutverk: Marsha Mason, Jason
Robards, Donald Sutherland, Matthew
Broderick, Dody Goodman og fl.
Herbert Ross er líkt og Bob Fosse danshöf-
undur sem gerist leikstjóri. Hann er frægari
fyrir léttar kómedíur en alvarlegri verk.
leiöinlegt
(Play It Again, Sam, 1972 (með Woody All-
en), The Sunshine Boys, 1975, Funny Girl,
1975, California Suite, 1978, Pennies From
Heaven, 1981 og Footloose, 1983.) Ross hef-
ur einnig gert ívið dramatískari myndir sem
gjarnan tengjast dansi eins og The Turning
Point (1977), og Nijinsky (1980). í nýlegri
mynd, Max Dugan Returns, rær Ross á göm-
ul og örugg mið; í þriðja skipti kvikmyndar
hann kómedíu eftir handriti Neil Simon. (Áð-
ur The Goodbye Girl og California Suite, sem
sýnd var nýlega í sjónvarpinu.)
Astin er sterkasta aflið
Háskólabíó: Falling in Love (Ástarsaga)
★★★
Bandarísk. Árgerö 1985.
Framleiöandi: Marvin Woth.
Leikstjóri: Ulu Grosbard.
Handrit: Michael Cristofer.
Kvikmyndataka: Peter Suchitzky.
Tónlist: Dave Grusin.
Aðalleikarar: Robert DeNiro, Meryl Streep,
Harvey Keitel, Jane Kaczmarek, George
Martin, David Clennon og fl.
Molly (Streep) er teiknari og útlitshönnuð-
ur. Hún er gift en barnlaus og tekur öðru
hverju lestina frá Ardsley inn í Manhattan til
að heimsækja föður sinn. Frank (DeNiro) er
byggingaverkfræðingur, hamingjusamlega
giftur og á tvo syni, býr í Dobbs Ferry og tek-
ur sömu lest inn í Manhattan á degi hverjum.
Einn góðan veðurdag hittast þau Molly og
Frank í bókabúð. Skömmu síðar hittast þau
eftir Ingólf Margeirsson og Sigmund Erni Rúnarsson
anna, hvar hann vann sér þær óhemjumiklu
vinsældir sem hann býr ennþá við. Mönnum
þótti það vera nokkurt áræði af manninum
að leggjast í gerð þessarar myndar, einfald-
lega vegna þess að vestrar voru búnir að
vera hallærislegir í hugum framleiðenda í
allmörg misseri þegar Clint hóf tökur á þessu
verki. En Pale Rider er hreint ekki púkó.
Þetta er einlægur vestri, unninn af þó nokkr-
um metnaði. Afþreyingin er fyrsta flokks. Og
þó formúlan sé vitaskuld fyrir hendi, bregð-
ur oft fyrir frumlegum lausnum, fínlega
skrifuðum senum, svo sem eins og upphafs-
skotinu.
Max Dugan Returns segir frá samnefndum
rosknum manni (Robards) sem snýr til mið-
aldra dóttur sinnar (Mason) sem er tauga-
trekkt ekkja, kennari og einstæð móðir sem
býr með syni sínum á gelgjuskeiði í ódýru
hverfi. Max hefur ekki látið sjá sig í tæp 30
ár en á nú nokkra mánuði ólifaða samkvæmt
læknisúrskurði og snarar tæpum 700 þúsund
dollurum á borðið sem hann hefur þénað
með gráum hætti í spilavíti. Hann vill að
dóttir sín og dóttursonur eigi skemmtilegar
vikur meðan hann dvelst á heimili þeirra og
aftur í Manhattanlestinni. Og nú eru örlög
þeirra ráðin. Þau verða smám saman yfir sig
ástfangin þótt allar ytri aðstæður og skyn-
semin segi þeim að halda að sér höndunum.
Samband þeirra kostar skilnað í báðum
hjónaböndunum. Frank flyst til Texas en
Molly býr áfram i úthverfi New York. En til-
viljanir eiga eftir að tengja forlög þeirra sam-
an á nýjan leik — því að ástin er jú sterkasta
aflið.
Einfaldleikinn er samt sem áður ofan á,
eins og svo oft í fyrri vestrum Eastwood.
Hann ríður píreygður og nafnlaus inn í sam-
félag frumstæðra gullgrafara sem eiga í barn-
ingi við illmenni í næsta gili sem vill ólmur
komast yfir landsvæði þeirra og finna þar
gull með nútímahætti. Örþrifaráð hans er að
kalla til alræmdan morðingjaflokk, til að
salla niður liðið, en foringi hans er auðvitað
fyrrverandi félagi Clints sem á honum grátt
að gjalda. Á endanum er óspart fretað úr
hlaupum. Eins og vera ber.
-SER.
sparar ekkert til þess. Inn í söguna blandast
lögreglufulltrúi (Sutherland) sem verður ást-
fanginn af kennslukonunni og grunar Max
um græsku.
Mynd þessi er ósköp sæt og hugguleg en
aðalgallinn við hana er að hún er ekki nógu
fyndin, ekki nógu spennandi og ekki nógu
áhugaverð að neinu leyti. Allir leikararnir
eru góðir en ekkert meir.
—IM
Þessi saga er sögð á nærfærinn og
skemmtilegan hátt. Með öruggri leikstjórn
Grosbards (sem hefur fáar og fremur óþekkt-
ar myndir að baki) og hörkuleik þeirra De-
Niro og Streep verður Falling in Love að ljúfri
og eftirminnilegri mynd. Það eina sem mætti
finna henni til foráttu er handritið sem gerir
ráð fyrir fullmörgum tilviljunum í lífi tveggja
manneskja.
-IM
BÓKMENNTIR
Af sagnameistara Sturlu og fleiri skáldum
eftir Gunnlaug Ástgeirsson
Matthías Johannessen:
Bókmenntaþœttir.
378 bls.
Almenna bókafélagið, 1985.
Matthías Johannessen hefur skrifað margt
og margvíslegt um dagana, enda verið sí-
skrifandi og yrkjandi um margra áratuga
skeið. Nú hefur hann tekið saman ýmis skrif
um bókmenntir og gefið út á bók. Flest af
þessu efni hefur birst áður en margt af því
hefur verið endurskoðað fyrir þessa útgáfu
en annað hefur ekki áður birst.
Bókin skiptist í tvo þætti. Fyrri hlutinn
nefnist Úr umhverfi okkar og eru þar ritgerð-
ir um eftirtalda höfunda: Grím Thomsen,
Sigurð Nordal, Gunnar Gunnarsson, Davíð
Stefánsson, Guðmund Hagalín, Tómas Guð-
mundsson, Jón úr Vör, Kristján Karlsson og
Jóhann Hjálmarsson. Seinni hlutinn, um
þriðjungur bókar, nefnist Umhverfis Sturlu
Þórðarson og fjallar um þann merka meist-
ara fornrar sagnaritunar.
Einna mest finnst mér spunnið í ritgerðina
um sagnameistarann Sturlu. Ein grunnhug-
myndin sem höfundur gengur út frá er sú að
fornar frásagnir okkar séu það sem hann
kallar „ritstýrð sagnfræði" og vísar hann um
þetta hugtak til Halldórs Laxness og ýmissa
verka hans svo sem Innansveitarkróniku og
íslandsklukkunnar. Þessi hugmynd er reynd-
ar ekki óskyld hugmynd Rússans Steblin-
Kamenskij um „einþættan sannleik" sem
gengur út á að 13. aldar menn hafi ekki gert
greinarmun á sagnfræði og skáldskap með
þeim hætti sem við gerum heldur litið á frá-
sögn sem eina heild. Út frá hugmyndinni um
„ritstýrða sagnfræði" skoðar höfundur Sturl-
ungu, Konungasögur og Islendingasögur,
einkum með tilliti til þess hvaða hlut Sturla
getur haft átt í ritun þessara sagna. Megin-
efni ritgerðarinnar er að færa rök að því að
Sturla sé höfundur Njálu. Reyndar finnst mér
leitin að höfundum íslendingasagna vera
fremur þreytt og lítt gefandi og tími til kom-
inn að fræðimenn beini sjónum sínum að
öðrum þáttum sagnanna, en hinu er ekki að
leyna að með frumlegu hugmyndaflugi og
vandlegum athugunum er hægt að komast
að ýmsu athyglisverðu um sögurnar eftir
þessari braut. Matthías kemur að þessu við-
fangsefni úr mörgum óvæntum áttum og
vekur lesandann til umhugsunar um hluti
sem flestir hafa talið næstum sjálfgefna. T.d.
bendir hann á mjög sannfærandi hátt á að
það séu alls engin rök fyrir því að sami höf-
undur geti ekki verið höfundur tveggja mjög
ólíkra verka. Bendir hann í því sambandi á
Halldór Laxness og telur að ef notaðar væru
svipaðar aðferðir við höfundargreiningu og
sumir rannsakendur íslendingasagna hafa
beitt, væru verk hans fráleitt talin eftir einn
og sama höfund. Frumleg hugsun Matthías-
ar nýtur sín vel í þessari ritgerð og hún ber
fræðimanninn ekki ofurliði.
Matthías heldur því fram á einum stað í
þessari bók að skáld séu þau einu sem geti
skrifað eitthvað af viti um bókmenntir. Ekki
er ég sammála því, en hitt er víst að skáld
geta oft skrifað mjög skemmtilega um bók-
menntir, þó ekki sé það sjálfgefið. Skáld
hneigjast oft til þess að skrifa skáldskap um
skáldskap og getur sá skáldskapur oft varpað
heillandi Ijósi á skáldskapinn sem hann er
um, en við sem ekki erum skáld og þykjumst
fræðimenn megum líka eiga okkar rétt.
Af greinunum um nútíðarbókmenntir
finnst mér greinin Málþing um Guðsgjafa-
þulu einna skemmtilegust. Þar blandar höf-
undur saman gaumgæfilegri athugun á verk-
inu og þekkingu sem hann aflar víða um höf-
undinn og fyrirmyndir verksins. Höfundur
notar þessa aðferð víðar, að nota kynni sín af
höfundunum og skráð viðtöl við þá til þess
að kasta ljósi á verk þeirra. Við þetta verða
ritgerðirnar mjög persónulegar og upplýs-
andi þó ekki séu farnar hefðbundnar rann-
sóknarleiðir.
Athyglisverð er löng grein um Hagalín þar
sem uppistaðan er ítarleg stílfræðileg athug-
un.
Fleiri greinar mætti einnig nefna, svo sem
greinina um skáldskap Kristjáns Karlssonar
og fallega grein um Tómas Guðmundsson,
æsku hans og umhverfi.
Hér hefur aðeins verið drepið á fátt eitt
sem finna má í þessari bók. Fjölbreytt efni og
frumleg efnistök gera hana að athyglisverðu
framlagi til bókmenntaumræðunnar í land-
inu.
„Frumleg hugsun
Matthíasar nýtur sín
vel ( þessari ritgerð og
hún ber fræðimanninn
ekki ofurliði".
HELGARPÓSTURINN 27