Helgarpósturinn - 20.03.1986, Blaðsíða 37

Helgarpósturinn - 20.03.1986, Blaðsíða 37
kvæmdir hafa íslendingar svo ýmiss konar ,,þjónustutekjur“ af varnar- liðinu, sem t.d. voru árið 1982 alls 3.600 milljónir króna á núvirði og höfðu þá hækkað um 75% á föstu verði frá 1979. Reyndar má segja að atvinna og tekjur af varnarliðinu hafi náð hámarki í kjölfar þess að Alþýðubandalagið tók þátt í ríkis- stjórn í byrjun þessa áratugar! Stórbrotin ve rkta ka sta rf sem i Auk sjálfs varnarliðsins eru á Keflavíkurflugvelli öflugir verktak- ar sem eiga allt sitt undir því að varnarliðið verði hér um aldur og ævi. Þeirra stærstir eru íslenskir cid- alverktakar, sem að hálfu eru í einkaeign, að einum fjórða leyti undir SIS og að einum fjórða í ríkis- eign. Má heita að með þetta fyrir- tæki gildi bróðuleg skipting helstu afla þjóðfélagsins. Nokkur hundruð Keflvíkingar og Njarðvíkingar starfa árlega hjá aðalverktökum, mest þó að sumri til. En tæplega 200 manns starfa síðan hjá fjórum verk- takafyrirtækjum úr Keflavík, sem sameiginlega mynda Keflavíkur- verktaka. Þessi verktakafyrirtæki hafa sína stjórnina hvert en voru öll stofnuð að tilstuðlan Idnadar- mannafélags Suðurnesja í apríl árið 1957. En þá voru iðnaðarmenn á svæðinu orðnir langþreyttir á því, að vera aðeins „launþegar hjá er- lendum verktakafélögum og inn- lendum af Reykjavíkursvæðinu". Stjórnvöld gripu inn í og var vinnu á Keflavíkurflugvelli skipt þannig, að íslenskir aðalverktakar skyldu annast nýframkvæmdir en Keflavík- urverktakar viðhaldsverkefni og breytingar. Þannig þótti gert heima- mönnum sómasamlega til hæfis. Verktakafyrirtækin sem til samans mynda Keflavíkurverktaka eru Byggingaverktakar Keflavíkur hf, Járniðnaðar- og pípulagningaverk- takar Keflavíkur hf, Málaraverktak- málaráðherra fari með umsjón allra dómsmála á islandi, annarra en þeirra sem beinlínis varðar rekstur herstöðvarinnar á Keflavíkurflug- velli og samskipta við varnarliðið. Ég lít á þetta sem mjög mikið mál og miklu stærra mál en t.d. bjórdósa- smygl og annað þvílikt. Að mínu viti þarf að taka á þessu máli til þess meðal annars að skapa réttaröryggi í landinu." Aðrir viðmælendur Helgarpósts- ins fullyrtu að fólk sem hefði t.d. ver- ið á göngutúrum um strandirnar við Hafnir hefði oft verið rekið á brott ef það hefði komið full nálægt radar- stöðinni þar um slóðir. Enda er drjúgur hluti strandlengjunnar þar innan þessa svo kallaða varnar- svæðis. Á áðurnefndu korti má sjá að varnarsvæðið nær yfir mest alla svo kallaða „tá“ Reykjaness. Auk þess er sérstök stöð í námunda við Grindavík og allt í allt hefur banda- ríska varnarliðið um 95 ferkíló- metra lands á sinni könnu. Eftirlit á þessum svæðum er við núverandi kringumstæður oft nánast túlkun- aratriði, því í framkvæmd er það í höndum almennra lögregluyfir- valda, þó lögsagan sé utanríkisráðu- neytisins. Tómas Tómasson, sparisjóðs- stjóri og forseti bæjarstjórnar. Ráll Jónsson, sparisjóðsstjóri. Jón H. Jónsson, fram- kvæmdastjóri Byggingaverktaka Keflavíkur og formaður stjórnar Sparisjóösins. Gunnar Sveinsson, kaupfé- lagsstjóri. Birgir Guönason, forstjóri. Jón Eysteinsson, bæjarfógeti og stjórnarformaöur í Spari- sjóðnum. Ingólfur Falsson, nýkrýndur oddviti sjálfstæðismanna. Eyjólfur Þórarinsson, forstjóri Alternators h/f og stjórnar- formaður Rafmagnsverktaka Keflavíkur h/f. VALDAKJARNI KEFLAVÍKUR OG NÁGRENNIS ar Keflavíkur hf og Rafmagnsverk- takar Keflavíkur hf. Auk þess að starfsemi þessara fyrirtækja grund- vallast á vinnu fyrir varnarliðið hafa þau gert sig mjög gildandi utan vall- arsvæðisins, stofnsett og rekið mörg fyrirtæki á sviði verslunar og iðnað- ar og verið auk þess meðstofnendur að mörgum öðrum fyrirtækjum á svæðinu. Áhrifa Keflavíkurverk- taka gætir víða á svæðinu. Enda eru topparnir hjá þessum verktakafyrir- tækjum títtnefndir sem valdamestu menn Keflavíkur og nágrennis, einkum þó Jón H. Jónsson, fram- kvæmdastjóri Byggingaverktaka Keflavíkur hf, en hann er auk þess stjórnarformaður Sparisjóðsins í Keflavík og Njarðvík. Opinberir aðilar hafa ekki síður haft ,,gagn“ af veru varnarliðsins og má t.d. nefna að varnarliðið var mikilvægur þátttakandi í uppbygg- ingu Hitaveitu Suðurnesja og Sorp- eyðingarstöðvar Suðurnesja. Þessir aðilar hafa drjúgar tekjur af þjón- ustu sinni við varnarliðið. Ferðamannaiðnaðurinn ó dagskró Að ofantöldu má ráða hversu mik- ilvægur Keflavíkurflugvöllur er fyr- ir atvinnulíf í Keflavík og nágrenni. Fyrir ófáum árum höfðu um 40% Keflvíkinga atvinnu af sjávarútvegi, en nú er þetta hlutfall nálægt 30%. Hin síðari ár hefur hlutur iðnaðar verið nokkuð stöðugur í mannaflan- um, 10—12% og einnig hlutur versl- unar, 13—15% og byggingarvinnu og mannvirkjagerðar 11—13%. Keflavík er æ meir að breytast í þjónustumiðstöð fyrir Suðurnesin og má heita dæmigert að nú eru mestar vonir bundnar við ferða- mannaiðnað. í því sambandi er vert að geta þess að áðurnefndir Kefla- víkurverktakar eru nú með í bygg- ingu veglegt hótel sem þeir ætla sjálfir að eiga og reka að því er best verður séð. Miklar vonir eru bundn- ar við að Keflavík geti lokkað til sín erlenda ferðamenn og þá ekki síst tínt til að mikill áhugi er fyrir því að gera Keflavík að miðstöð sjóstang- veiði hér á landi. Hótel Keflavíkurverktaka er einn- ig hugsað sem mögulegur gististað- ur fyrir sérhæfða varnarliðsmenn sem koma hingað til skammrar dvalar og undirstrikar það enn áhrif varnarliðsins og gildi fyrir svæðið. Á hinn bóginn hefur mikið breyst frá því að samþykkt var 1974 að flytja alla hermenn varnarliðsins inn fyrir girðinguna. Nú orðið eru hermenn ekki áberandi á götum Keflavíkur og Njarðvíkur, nema helst þá er þeir fara að fá sér að borða á nýjum og veglegum veitingastöðum svæðis- ins, svo sem á Glóðina og Grófina. Þangað er vinsælt af þeirra hálfu að fara til að borða íslenska fiskrétti. Mun meiri straumur er af íslending- um sem fara á klúbbana upp á Kefla- víkurflugvelli til að bragða á banda- rískum réttum og mun það vera afar auðvelt svo fremi sem menn hafi dollara í farteskinu. Enn eru þó Kefl- víkingar ekki alveg lausir við þegna Bandaríkjanna, því lauslega áætlað eru um 50 fjölskyldur borgaralegra starfsmanna hersins búsettar utan girðingar. Keflavík er óðum að breytast í þjónustumiðstöð fyrir Suðurnesin í heild — vægi frumatvinnuvega hef- ur minnkað en vægi þjónustu, versl- unar og viðskipta aukist til muna. Vinna við byggingaframkvæmdir, mannvirkjagerð og iðnað fer að talsverðu leyti fram á Keflavíkur- flugvelli, þó vissulega hafi mikið verið framkvæmt í Keflavík og Njarðvík á undanförnum árum. Of- angreind lýsing ætti þó að undir- strika að þessi bæjarfélög eiga allt sitt undir því að varnarliðið verði hér áfram. Og er þá enginn dómur lagð- ur á það, hvort það er til góðs eða ills. Þannig má allt eins segja að Keflavík og Njarðvík eigi allt sitt undir því að varnarliðið fari, því svæðið er jú skotmark ef til styrjald- ar kæmi! Þegar „úrval“ Keflvíkinga var beðið um að tilefna valdamestu einstaklinga bæjarfélagsins kom í ljós að þá var að finna innan Sjálf- stæðisflokksins, Sparisjóðsins, Kaupfélagsins óg Keflavíkurverk- taka. Milli þessara „stofnana" er svo nokkur samgangur manna. Þannig má nefna að oftast var tilnefndur sem valdamesti maður Keflavíkur og nágrennis Tómas Tómasson sparisjóðsstjóri, sem um árabil hef- ur verið oddviti Sjálfstæðisflokksins og forseti bæjarstjórnar. Þegar menn nefndu Tómas fannst mönn- um yfirleitt óhjákvæmilegt að nefna um leið hinn sparisjóðsstjórann, Pál Jónsson. Þeir skiptast á að sitja í húsnæði Sparisjóðsins í Keflavík og Njarðvík. Þá var tilnefndur í innsta kjarnann Jón H. Jónsson, fram- kvæmdastjóri Byggingaverktaka Keflavíkur, en hann er jafnframt for- maður stjórnar Sparisjóðsins. Um 50 ára skeið var Sparisjóðurinn einn um bankahítina á staðnum og er enn voldugastur þó aðrir bankar hafi komið til. Þannig er Sparisjóðurinn með 62% af beinum viðskiptum Keflvíkinga og Njarðvíkinga og með 75 manns í vinnu. Biðraðir vongóðra lántakenda eru enda lang lengstar hjá Sparisjóðnum! Aðrir framkvæmdastjórar undir- verktaka Keflavíkurverktaka voru tilnefndir: Ingvar Jóhannsson, Þor- bergur Friðriksson og Hilmar Þórar- insson. Einnig eru tilnefndir stjórn- arformenn sömu verktaka, Eyjólfur Þórarinsson, Jakob Árnason, Björn Magnússon og Jóhann Benedikts- son. Kaupfélag Suðurnesja er áber- andi í bæjarlífinu og sömuleiðis kaupfélagsstjórinn Gunnar Sveins- son og aðstoðarkaupfélagsstjórinn Guðjón Stefánsson, sem jafnframt er bæjarfulltrúi fyrir Framsóknar- flokkinn. Þá er tilnefndur Birgir Guðnason, formaður Iðnaðar- mannafélags Suðurnesja, sem sæti á í stjórn Kaupfélagsins og rekur eigið fyrirtæki. Hann var oftar nefndur en Kristinn Guðmundsson, sem þó situr fyrir Sjálfstæðisflokkinn í bæj- arstjórn. í bæjarstjórn situr einnig Hilmar Pétursson fasteignasali, fyrir Framsókn. Fleiri tilnefndir voru Karl Steinar Guönason, formaður verkalýðsfélags Keflavíkur og ná- grennis og alþingismaður, Steinþór Júlíusson, bæjarstjóri og Jón Ey- steinsson bæjarfógeti (sem jafnframt situr i stjórn Sparisjóðsins og er flokkaður sem Framsóknarmaður enda sonur Eysteins Jónssonar, fyrrv. ráðherra). Þá getum við að lokum Ingólfs Falssonar, sem er orðinn oddviti sjálfstæðismanna og þá um leið sjálfkrafa í innsta valdakjarnanum. Áberandi var í máli manna að völdin í Keflavík og nágrenni snúast einkum sem fyrr segir um Sjálf- stæðisflokkinn, Sparisjóðinn, verk- takana og Kaupfélagið. Einnig nefndu sumir að Keflavík ætti eins og Akureyri sína „Kennedy-bræð- ur“, unga og metnaðargjarna menn á uppleið, en það eru bræðurnir Jónas, Hannes (í versluninni Nonni og Bubbi), Hermann, Halldór (í byggingafyrirtækinu Húsanes) og Sigurður (fasteignasali) Ragnarssyn- ir. Verslunin Nonni og Bubbi hefur lifað af mikla samkeppni í verslun- inni með ágætum eins og kaupfé- lagið, en á hinn bóginn varð Víkur- bœr undir í þeirri baráttu og hefur verið tekið til gjaldþrotaskipta. Er áætlað að skuldir verslunarinnar umfram eignir nemi allt að 40 millj- ónum króna. Einnig hafa smærri búðir orðið undir; Brekkubúð og Kostur. En hvað segja hinir títtnefndustu um tilnefninguna? Því miður náðist ekki í Jón H. Jónsson en sparisjóðs- stjórarnir voru hinir hógværustu. „Ég er ekki frekur til stjórnunar," sagði Tómas Tómasson. „Ég viður- kenni að ég hef verið lengi í bæjar- stjórn, eða öll ár frá 1954 að átta ár- um undanskildum. Þar af er ég bú- inn að vera forseti bæjarstjórnar frá 1970. En nú er ég loksins að hætta á þessum vettvangi og hefði kannski átt að hætta fyrir löngu, því maður má ekki verða mosavaxinn í þessu. En þó ég sé eða hafi verið valdamikill þá hefur það ekki stigið mér til höfuðs," sagði Tómas. Páll Jónsson var enn hógværari. „Ég hugleiði þetta aldrei, ég vinn bara hérna í Sparisjóðnum. Eg geri mér grein fyrir því að þetta er stór lána- stofnun, sem hefur mikið að segja í lífi fólks. En okkur hefur tekist að reka Sparisjóðinn sem alþýðubanka — í þágu fólksins. Og hingað sækir fólk mikið, bæði úr atvinnulífinu og svo einstaklingar," sagði Páll. Á þessu korti má sjá að „varnarsvæðið" er meira en hiö afgirta svæði um kjarna byggðarinnar á Keflavíkurflugvelli. Má reyndar heita að mest öll Reykjanesstáin falli undir þetta svæði og um leið undir utanríkisráðherrann. Hér er um að ræða tæplega 90 ferkflómetra lands, sem auk þesser fremur að stækka en hitt, með því aö nú hefur Helguvíkin bætst við. Dekkta svæð- ið á kortinu er varnarsvæði, en utan girðingar. HELGARPÓSTURINN 37

x

Helgarpósturinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.