Helgarpósturinn - 23.04.1986, Blaðsíða 2

URJONSBOK
Vor bati
Nú er vetur genginn um garð og vor í lofti, vöxtur
í ám, hugur í fólki. Gleðibanki og gámafiskur hafa
aukið mönnum bjartsýni að nýju eftir skuggatíð í
frosti og garra og nær látlaust hugarvíl út af óviss-
unni um framtíð Arnarflugs. Nú er hún næstum
tryggð. Mikill var sá léttir, sem greip hjörtu þjóðar-
innar, þegar tók að gjósa í milljónahver skammt frá
Reykjum í Ölfusi. Mátti ekki tæpara standa og hlógu
allir nema Matthías; hann lét trú sína. Samkeppnin,
jafnvel þó að hún sé heilbrigð, er strangur skóli. Von-
djarfir menn smíða sér örk á þurru landi en festa
einnig kaup á flugfélagi ef flóðið skyldi á þeim dynja
áður en örkin verður haffær. Þeir vita af reynslunni
hvað í samkeppni er fólgið. Á henni eru ekki færri
hliðar en á seðlabankanum svo sem íslandsmótið í
vaxtarrækt leiddi í ljós. Reglur mótsins komu í veg
fyrir að unnt reyndist að troða skyldmennum allra
þátttakenda í dómnefnd, mökum þeirra og viðhöld-
um. Hlutu því einhverjir að hafna í neðstu sætum
þrátt fyrir óaðfinnanlega innanlærisfyllingu og
vöðvamassa undir litla-heila á þykkt við rússneska
skáldsögu. Úrslit vöktu að vonum deilur. Enginn get-
ur þó á móti mælt að í heildina kom Eyjafjarðarkyn-
ið mjög vel út. Er það samdóma álit að holdanautin
í Hrísey eru farin að hafa umtalsverð áhrif á íslenska
stofnræktun.
Fordæmi þeirra birtist og víðar. Sannkallaður vor-
fiðringur er hlaupinn í menn og skepnur og þjóðlífið
allt; jafnvel inni á alþingi hafa menn orðið varir við
hræringar frá samfélaginu fyrir utan, finna vorið og
kjördæmið kalla og eru farnir að strita fram á nótt
eins og kjósendur. Frumvörp og tillögur stjórnarand-
stöðu gufa ört upp fyrir geislum hækkandi sólar eins
og fannir í suðurhlíðum fjalla en samþykkt stjórnar-
frumvörp spretta upp úr ylvolgri þingflokkamold-
inni eins og krókusar á vori. Mál, sem hafa verið
óleysanleg svo árum og umræðum skiptir í báðum
deildum, kostað þingmenn og sérfræðinga jafnvel
andvökunætur og árangurslítil heilabrot, verða allt
í einu ofureinföld; engu líkara en vorsólin opni
stjórnarþingmönnum sýn til æðra vitundarstigs þar
sem ekkert vandamál er svo flókið að ekki megi ráða
því til farsælla lykta í fjölbragðaglímu á tjaldskör
hins mikla höfðingja, „The Big Red“. Þjóðin dáist að
á hverju vori hvað stjórnarþingmenn koma hressir
undan vetrinum. Lúi og þreyta virðast þeim jafn
víðsfjarri og málefnagrundvöllur stjórnarandstöð-
unnar. Þeir fyllast einhverri fítonsorku, hugsa aldrei
skýrar og aldrei hraðar og eru vísir til þess að bjarga
þjóðinni út úr fleiri ógöngum en þeir hafa komið
henni í. Skorið er á höft og höggvið á hlekki og vart
hægt lengur að þverfóta fyrir frelsi í samkeppninni.
Orðið frjálst okkur öllum meira að segja að flytja inn
eldspýtur og sígarettubréf.
En, lesandi góður, öld hinnar frjálsu kartöflu er
liðin. Útsæði, er bíður þess nú að sökkva í móður-
skaut íslenskra kartöfluakra, mun aldrei framar
teyga heilbrigt loft óháðrar og frjálsrar samkeppni.
Grundvallarhugsjón íslenskrar bændastéttar, andi
bræðralags, gagnkvæmrar hjálpar og jafnréttis, hef-
ur reyrt frelsisþrá hinnar spírandi kartöflu í ágætis-
fjötra á ný. Hinn æðsti réttur, sem okkur hefur
áskotnast undir föðurlegri vernd stjórnarherranna,
réttur neytandans, hefur spillst af hringroti. Sá sem
ræktar kartöflur í gróðaskyni eingöngu skal hér eftir
njóta ekki lakari afkomu en hinn sem ræktar kartöfl-
ur með það eitt í huga að skjóta rótum undir ham-
ingju og velfarnað neytandans. Neytandinn, sem
leggur sér ekki til munns skemmdar kartöflur, skal
hér eftir njóta ekki skárri þjónustu en hinn sem étur
hvaðeina er frjáls samtök einstaklinga þurfa að losna
við úr geymslum sínum. Hann er ágætisneytandi.
Hann nýtur jarðávaxta af ágætissamkeppni. Honum
verður ekki meint af ágætisskemmdum.
Markaðslögmálið er strangt lögmál en felur samt
í sér uppfylling æðstu vona um frelsi og varanlegan
fögnuð. Bóndinn á Leysingjastöðum er vissulega
konungur í ríki sínu, frjáls maður á eignarjörð og
engum háður, en markaðslögmálinu verður hann að
hlíta líkt og hún Skjalda sem hefur yljað honum á
básnum í tíð vinstristjórna og hann verður nú að
hrekja upp á bílpall með bölvi og barsmíð eftir að
hann hefur skorið kálfræksnið hennar og unnið til
verðlauna fyrir. Hann finnur engan yl í fjósinu leng-
ur en markaðslögmálið hefur gjört hann frjálsan. Og
hún Skjalda, hún beygir sitt höfuð undir markaðslög-
málið, þar sem henni skrika fætur í vatnsaganum á
sláturhúsgólfinu, og losnar að eilífu úr jarðneskum
viðjum. Markaðslögmálið veitir henni ekki einvörð-
ungu langþráð frelsi heldur breytist hún fyrir til-
verknað þess í naut. Slík eru áhrif markaðslögmáls-
ins bæði á menn og skepnur.
En frelsið, sem er uppfylling markaðslögmálsins,
verður ekki fengið fyrirhafnarlaust. Jafnvel þó
mönnum sé það óljúft verða þeir að slaka eilítið á
náungakærleikanum, breyta réttlætistilfinningu í
sjálfsbjargarhvöt og drengskap í peningavit. Mörg-
um er þetta offur mjög sársaukafullt, en hið mýkj-
andi balsam, frelsið, linar sérhverja samviskukvöl.
Amma mín varpaði af sér áratugaoki ellilífeyris-
þegans og ávaxtaði sitt fé þar sem best voru kjörin
í boði. Rannsóknarlögregla ríkisins gerði henni
heimsókn í vetur og fann þar innleggsnótur og
skuldaviðurkenningar, snyrtilega samanbrotnar og
geymdar inni í lúðum eintökum af hugvekjum Péturs
Péturssonar biskups og Passíusálmunum. Amma lét
ekki bugast. Hún bíður stolt síns dóms, veit að eng-
inn öðlast frelsið án fórna. í fyrsta skipti á ævinni get-
ur þessi gamla kona gengið fram fyrir landsins yfir-
völd í þeim viðhafnarbúningi, sem hana hefur
dreymt um að eignast síðan hún var vinnuhjú á
prestssetri fyrir norðan og sá þar litmynd af fjallkon-
unni á stofuvegg, svuntan úr silki, stokkabelti, millur
og festar af skíragulli.
HAUKURIHORNI
ÍSLEIMSKI
SAIMD-
KASSINN
,,Sér grefur gröf..."
2 HELGARPÓSTURINN