Helgarpósturinn - 23.04.1986, Blaðsíða 17

CUÐRÍÐUR ELÍASDÓTTIR, VARAFORSETI ASÍ OG
FORMAÐUR VERKAKVENNAFÉLAGSINS FRAM-
TÍÐARINNAR, f HP-VIÐTALI.
konur í blaöaviötöl?“ segir Gudrídur
smástelpu þegar ég þakka henni enn
fblokkina að heimili hennar að Mið-
i enn hlédrœgar margar hverjar enda
kenna körlum eingöngu um hvernig
i sjálfum að kenna hafi þœr ekki náð
mdan karlrembu í fari þeirra manna
gir þessi kona sem hefur starfað ötul-
im og enn öðrum félagsmálum í ein
ur Verkakvennafélagsins Framtíðar-
>á verið gjaldkeri félagsins í21 ár. All-
Alþýðuflokknum, satm.a. fyrirhann
hún eins og menn muna kosin annar
r Guðríður. „Byrjaði ístúku og KFUK
Ég hef alltaf haft sérstaklega gaman af kvæð-
um, einkum eftir Davíð Stefánsson, Stein Stein-
arr, Bólu-Hjálmar og Jóhannes úr Kötlum. Ég
hef lítinn tíma til að lesa en það er þó sama
hversu þreytt ég er á kvöldin, ég get ekki farið
að sofa nema að lesa eitthvað fyrst. Ég hef líka
gaman af góðum frásögnum. Nýverið var ég t.d.
að lesa Sögu Hafnarfjarðar sem nú er komin út
í þremur veglegum bindum sem Asgeir Guð-
mundsson hefur skráð mjög skilmerkilega."
— Kyrmtistu manninum þínum uppi á Skaga?
,,Já, hann sigldi þangað á bát, en hann er
fæddur og uppalinn í Hafnarfirði. Við giftumst á
Skaganum og bjuggum þar í þrjú ár en fluttumst
svo til Hafnarfjarðar ’45.“
Fluttum tíl Hafnar-
fjarðar á friðardaginn
— Þid hafid þá sett saman bá í stríðinu?
,,Já. Svo var það dálítið táknrænt að við flutt-
um til Hafnarfjarðar á friðardaginn. Jónas fór
suður með ýmislegt dót um morguninn og
komst nokkurn veginn klakklaust í gegnum bæ-
inn. En svo kom ég um kvöldið ásamt dóttur
okkar og því dóti sem eftir var, en þá var mann-
mergðin orðin slík á götunum að við þurftum að
fara Vífilsstaðaleiðina til Hafnarfjarðar."
— Hafdi stríöiö mikil áhrif á þig?
„Ekki svo. Ég var svo heppin að hafa mína
mér við hlið. Maðurinn minn var enn á bátum,
hann fór ekki að sigia á togurum og farskipum
fyrr en eftir stríð. Þá fór ég oft með honum í sigl-
ingar en óraði ekki fyrir að ég ætti eftir að kom-
ast til Rússlands og Japan ..
Guðríður segist lítið hafa kynnst þeim her-
mönnum sem dvöldu á Akranesi í stríðinu, hún
hafi t.a.m. ekki verið ein þeirra sem tóku að sér
þvotta fyrir þá: „En nokkrar stúlkur af Skagan-
um giftust vestur og ég held að þær hafi yfirleitt
verið heppnar.
En ég kom nokkrum sinnum til Reykjavíkur á
stríðsárunum og gisti hjá skyldfólki mínu. Þar
var náttúrulega allt morandi i hermönnum. Ég
sá Land míns födur í vetur. Það minnti mann svo
sannarlega á margt. Kjartani hefur tekist vel upp
með þetta verk eins og annað.“
— Hvernig gekk ykkur Jónasi rneð heimilis-
reksturinn fyrstu hjáskaparárin?
„Ég á mann sem alla tíð hefur aflað vel og
kunnað mjög vel að sjá um sitt heimili. Oft voru
mjög góð uppgrip á bátunum á þessum árum
þannig að ég eignaðist strax gott heimili. Síðan
liðu nærri níu ár á milli barnanna minna tveggja
og því var heimilið ekki þungt. En ég fór ekki að
vinna úti fyrr en ég flutti til Hafnarfjarðar og því
gat ég oft skroppið heim ti! mömmu og hjálpað
henni meðan ég bjó enn á Akranesi."
Guðríður segir að strax eftir að þau hjónin hafi
flust til Hafnarfjarðar hafi þau skellt sér í hús-
byggingu og hún hafi byrjað að vinna úti, fyrst
við ræstingar í barnaskólanum, þá á bólstur-
verkstæði Ragnars Björnssonar, síðan hafi hún
veitt þvottahúsi forstöðu í nokkur ár.
— Og svo hefurdu jafnframt skellt þér út í póli-
tíkina?
„Eins og ég sagði í upphafi hef ég alltaf verið
félagslynd.
Ég hafði því aðeins verið hér í tvö ár þegar ég
fór að sækja fundi hjá Alþýðuflokkskvenfélag-
inu. Tengdamamma hafði mjög hvetjandi áhrif á
mig. Síðan fór ég inn í stjórn Verkakvennafé-
lagsins ’47. Þá kom til mín ritari félagsins og
spurði hvort ég vildi taka að mér gjaldkerastarf-
ið í eitt ár. Ég var mjög hikandi en sló síðan til.
En árin urðu ekki eitt, heldur tuttugu og eitt og
þá tók ég semsé við formennskunni. Svo fór ég
náttúrulega að skipta mér heilmikið af félags-
málum, sat í samninganefndum og öðru. Þpð
hefur verið ægilega gaman alla tíð. I þá daga var
samið beint við atvinnurekandann en ekki í
gegnum VMSÍ og ASI eins og nú er. Samningarn-
ir voru því persónulegri, ef svo má segja. Síðan
réðist ég til Verkakvennafélagsins um svipáð
leyti og ég tók við formennsku þess, og hef unn-
ið að ýmsum félagsmálum í gegnum Verka-
mannasambandið og Alþýðusambandið.”
— Hefurdu verið heilsuhraust í öllum þessum
erli?
„Afskaplega. Það hefur allt gengið mér í hag-
inn, ég hef verið hraust, átt góð og heilbrigð
börn sem hafa hitt á afskaplega góða maka og
nú á ég orðið fjögur barnabörn.
Heilsan er fyrir öllu. Allt annað reddast ef hún
er góð. Það er merkilegt að ég skuli hafa sloppið
við vöðvabólgu og slíkt af því að ég byrjaði svo
snemma að vinna."
Hef alltaf reynt að
taka hlutunum með
jafnaðargeði
— Áttu einhverja skýringu á því?
„Ég held að það hafi hjálpað til að ég hef alltaf
reynt að taka hlutunum með jafnaðargeði, reynt
að láta þá ekki vaxa mér í augum að óþörfu. Ég
tel það lífsfyllingu að hafa alla tíð umgengist
gott fófk. Ég hef líka alltaf einsett mér að koma
vel fram við fólk. Ef ég finn til dæmis að einhver
mál eru í uppsiglingu þá segi ég alltaf við sjálfa
mig: Þú mátt ekki æsa þig upp. Ég hef einsett
mér að segja aldrei neitt í bræði sem fólk gæti
hankað mig á síðar.
Ég leit svo upp til mömmu, hún var alltaf svo
glöð þótt stundum væru erfiðleikar á heimilinu.
Maður varð aldrei var við að hún ætti til stress
sem kallað er í dag. Mér finnst ég heldur aldrei
stressuð. Það hefur mér tekist að forðast. Ég
held að mér sé óhætt að segja að í Verkakvenna-
félaginu og víðar eigi ég ekki óvini. En auðvitað
er ég ekki fullkomin og fólk er kannski ekki allt-
af sátt við það sem ég segi og geri. En ég held
að öllum sé gott að hafa hugfast að reyna að
gera öðrum ekki það sem maður vill ekki að
manni sjálfum sé gert."
— Ertu trúuö?
„Já, það er ég. Ég leggst aldrei til svefns án
þess að fara með faðirvorið.”
Síðan víkjum við aftur að félagsmálunum og
Guðríður segir mér frá Kvenfélaginu Sunnu sem
hún var formaður fyrir í tíu ár: „Þar voru konur
úr öllum stéttum og stjórnmálaflokkum. Það var
stofnað í kringum húsmæðraorlofið og mæðra-
styrksnefnd þegar sett voru lög um að einhver
félagsskapur þyrfti að standa á bak við þessar
nefndir sem áður höfðu verið á vegum bæjar-
stjórnanna. Það var ofsalega gaman að vinna í
því félagi. Einingin var svo mikil og fjörið að
menn stórfurðuðu sig á því. Það var alltaf fullt
hús á fundum.
Þess vegna hef ég trúað því að það væri hægt
að starfa í svona félagsskap án þess að láta
flokkapólitík spilla fyrir. Þegar við héldum
skemmtanir frumsömdum við alltaf efnið sjálfar
fyrir nú utan að sjá algjörlega um kaffið og bakk-
elsið. Við fórum meira að segja saman til út-
landa!
En verkalýðshreyfingin hefur alltaf verið mér
efst í huga. A þeim árum sem ég hef starfað inn-
an hennar hafa vissulega náðst fram miklar
breytingar tii batnaðar."
— Hvad hefur þér þótt skipta mestu máli?
„Þar má nefna sjúkrasjóðina, orlofsheimila-
sjóði, fæðingarorlofið, kauptrygginguna og
greidda veikindadaga. Svo og það að nú skaffa
atvinnurekendur verkafólkinu fatnað ef farið er
fram á sérstakan fatnað. En vissulega tók ótrú-
lega langan tíma að fá þetta fram.
I dag eru iaunahækkanirnar brýnasta baráttu-
málið. Það er hneisa að lægstu laun verkafólks
skuli vera innan við 18 þúsund krónur á mánuði.
Margt af því fólki hefur ekki einu sinni tækifæri
til að afla sér aukatekna. Svo les maður um það
að þeir sem reka fyrirtæki séu margir hverjir
undir fátækramörkunum í tekjum.” Nú er Guð-
ríði skiljanlega farið að hitna í hamsi. „Fjármála-
ráðherra viðurkennir að slík skattsvik skipti
milljörðum. Og svo sjáum við þetta fátækra-
markafólk lifa eins og kónga!
Maður verður svo hræðilega reiður þegar
maður þarf síðan að berjast um lúsarlegar
krónutöluhækkanir til handa verkafólki. En það
er eins og enginn þori að gera neitt við þessu.
Allir virðast hræddir um sitt eigið skinn. En það
verður að uppræta þennan ósóma sem ég kalla."
Ásmundur er sér-
stakur forystumaður
— Hver er skodun þín á sídustu kjarasaming-
um?
„Krónutöluhækkunin var svo sem ekki mikil,
en ég held að samningarnir hafi orðið til að
vekja aftur verðskyn fólks. Það gerir sér nú bet-
ur grein fyrir því en áður hvernig er verið að
brjóta á því í verðlagi. Ef heimilin geta keypt ein-
hverjar nauðsynjavörur á lægra verði en áður
þá er það vissulega búbót.”
— Svo að uið víkjum að kosningu þinni í vara-
forsetaembœtti ASI. Kom hán þér á óvart?
„Ekki svo. Það hafði verið talað um að kjósa
tvo varaforseta og annar þeirra yrði kona. Vissu-
lega höfðu sumir hreyft mótbárum, og ég var ef-
ins um að þetta næðist í gegn. En stefnan var sú
að auka hlut kvenna í miðstjórninni. Og það
voru fleiri konur sem komu til greina en ég í
þetta embætti. Ég tel að mjög hæfar konur séu
í miðstjórn ASÍ og nú hefur hlutur þeirra aukist
úr tveimur og upp í níu.“
— Hvað finnst þér um þá gagnrýni sem for-
ysta ASÍ hefur löngum sœtt? T.d. það að Ás-
mundur formadur taki gerrœðislegar ákvarð-
anir?
„Mér hefur oft fundist sú gagnrýni afar órétt-
mæt. Að mínu mati ríkir mjög góður samstarfs-
andi innan miðstjórnar ASÍ og Ásmundur er
ákaflega mikið fyrir það að koma málunum
þannig fyrir að samstaða geti náðst um þau.
Ásmundur er alveg sérstakur forystumaður, að
öðrum mönnum ólöstuðum, og því finnst mér
þessi ráðríkistónn sem honum er oft sendur af-
skaplega óréttmætur.”
— En hvað finnst þér um þátttöku almennra
félagsrnanna í starfi verkalýðsfélaganna?
„Því er ekki að neita að hinn almenni félags-
maður er orðinn fráhverfari en áður vegna
vinnuálagsins. Húsnæðisbaslið gerir það að
verkum að fólk verður að standa við sinar skuld-
bindingar. Flestir eru svo yfirbugaðir af vinnu
að þeir hafa ekki þrek til að standa í félagsmál-
um.
Það er hart að þurfa að viðurkenna að í þessu
þjóðfélagi skuli bæði þrífast stéttaskipting og
hræðileg fátækt, hér, þar sem allir ættu í raun að
geta haft það gott. — Ég held þó að ísland sé
besta land í heimi þó að fólk hér hafi misjöfnu
úr að spila. Hér er svo mikið öryggi, hér er engin
ritskoðun og við erum ekki undir neinu eftirliti.
Fólk getur gert það sem það viil.
Þó er því miður víða farið að bera á óheiðar-
leika og græðgi, samanber okurmálið. Og menn
eru farnir að stela því sem þeim er trúað fyrir. En
samtryggingin er slík að það er eins og ekki
megi fletta ofan af neinum nema þeim sem eng-
an hafa bakhjarlinn.”
Til Japan i hópi fimm-
tán elskulegra karl-
manna
— Þá sagðir áðan að unga hefði þig ekki
dreymt um að þú œttir eftir að ferðast til Ráð-
stjórnarríkjanna ogJapan. Voru þau ferðalög á
vegum ASÍ?
„Já, okkur Ásmundi var boðið ásamt öðrum
til Rússlands fyrir tveimur árum og til Japan í
fyrra. Það var afskaplega gaman að fara þetta og
móttökurnar stórkostlegar. En mér þótti allt
þunglamalegt í Rússlandi þótt fóikið væri elsku-
legt. Það var mjög á varðbergi, og greinilegt var
að þar var talsverður stéttamunur engu síður en
hér. Já, ég hef hvergi fyrir hitt fólk sem er jafn
lokað og jafn mikið á varðbergi.
Fólk í Japan er miklu opnara. Þar lítur það líka
svo á að það sé að vinna fyrir þjóðina í heild.
Iðnvæðingin er stórkostleg, og fólkið eins og
fléttast inn í fyrirtækin. Japanir koma virkilega
fyrir sem ein þjóð! Og svo eru þeir svo gestrisn-
ir...“
— Fannst þér Japanir ekki miklir fagurkerar?
„Jú, og svo er hreinlætið ótrúlegt. Ég hef víða
siglt með mínum manni en aldrei hef ég séð jafn-
mikinn þrifnað og t.d. í Tokyo og svo í Singapore.
Ef fólk fleygir rusli á göturnar þarf það að borga
háar sektir.”
Nú hlær Guðríður enn og segir: „Við fórum til
Japan á vegum Iðntæknistofnunar. I förinni
voru fimmtán karlmenn og svo ég. Margar kon-
ur hafa sagt við mig að ég hafi verið kjarkmikil
að fara þetta með svona mörgum karlmönnum
en ég get ekki séð að það hafi skipt nokkru máli.
Þeir voru hver öðrum elskulegri og skemmti-
legri.”
— Eru félagsmálin þér allt eða hefurðu tíma
fyrir önnur áhugamál?
„Aliur minn tími fer í félagsmálin nú orðið. En
þar fyrir utan hugsa ég um heimilið, börnin mín
og barnabörnin. Áður fyrr hafði ég ailtaf ein-
hverja handavinnu að grípa í. Stundum skamm-
ast ég mín fyrir að hafa þurft að leggja slíkt á hill-
una. Ég saumaði t.d. allar flíkur sjálf.
En eins og ég sagði áðan hef ég verið ótrúlega
lánsöm, ég á hamingjusöm börn og barnabörn.
Og fjölskylda mín er mjög samheldin. Við erum
ellefu systkinin á lífi og á hverju ári höldum við
fjölskylduskemmtun og förum svo saman í
ferðalag á sumrin. Við byrjuðum á þessu meðan
foreldrar okkar voru á lífi. Fjölskyldusamskipti
verða svo fullkomin, held ég, ef systkinahópur-
inn er stór."
Býð ekki i fiskvinnsl-
una þegar min kyn-
slóð er oll
— Og svona að lokurn, Guðríður, hver er þín
heitasta ósk?
„Það að ég sjái einhvern tíma góð laun handa
því fólki sem vinnur við höfuðatvinnugrein okk-
ar, fiskvinnsluna. Það fólk er engan veginn virt
sem skyldi. Sumir segja: Ég er bara verkamaður.
Ég er bara húsmóðir. Én þetta tvennt er ekki svo
iítið ef maður lítur það réttum augum — hvorki
meira né minna en hornsteinar þjóðfélagsins.
Fiskvinnslan hefur lengi byggst á miðaldra fólki
og unglingum. Ég býð ekki í fiskvinnsluna þegar
mín kynslóð er öll.“
I framhaldi af þessu spinnast heillangar um-
ræður um starfsmat í íslensku þjóðfélagi. Ég
varpa fram þeirri spurningu hvers vegna ein-
ungis sé talað um ófaglært verkafólk en t.d.
aldrei um ófaglærða heildsala eða verslunareig-
endur!
„Nú vilja allir fara i skrifstofustörf," segir Guð-
ríður. „Eitthvað verður að gera til að laða fólk
aftur að fiskvinnslunni, undirstöðuatvinnugrein
okkar. Fiskurinn verður alltaf okkar aðalútflutn-
ingsvara og heldur þar af leiðandi þjóðarbúinu
uppi"
Nú líður að kvöldmatartíma og við Guðríður
endum spjallið á því að skiptast á fiskuppskrift-
um eftir að hafa farið mörgum fögrum orðum
um hráan fiskinn Japananna.
Svo er sem streita dagsins og viðvarandi vél-
ritunarspennan í bakinu hafi liðið úr mér í návist
þessarar hlýju, yfirveguðu en lífsglöðu konu,
sem heldur upp á 64. afmælisdag sinn þann dag
sem þetta tölublað Helgarpóstsins kemur út.
Guðríður er nefnilega fædd 23. apríl, sama dag
og Halldór Laxness, Shakespeare og fleiri mikil-
menni... Við óskum henni til hamingju með
daginn og velfarnaðar í verkalýðsbaráttunni um
ókomin ár.
eftir Jóhönnu Sveinsdóttur mynd Jim Smart