Helgarpósturinn - 23.04.1986, Blaðsíða 4

INNLEND YFIRSÝN
eftir Guðmund Árna Stefónsson
40 íslendingar tóku búddatrú á einu bretti
sl. þriðjudagskvöld. Þessar fréttir vekja þá
spurningu, hvort einhverjar þær hræringar
séu á kreiki í trúarlífi íslendinga, sem kunni
að orsaka breytingar til lengri tíma litið. En
víst er það ekki nýtt af nálinni, að nokkur
hópur — sérstaklega ungs fólks — fari til liðs
við nýja og áður lítt þekkta, eða óþekkta trú-
arflokka.
Nú er það svo mjög léttúðugt að tala um
sálnaveiðar í þessu sambandi, en hinu verð-
ur ekki á móti mælt að fréttir berast erlendis
frá um að trúarhópar svífist oft einskis við að
ná fram markmiðum sínum við að fylla flokk
stuðningsmannanna. Sumar þessar hreyf-
ingar hafa úr verulegu fjármagni að spila og
trúfélagar verða að undirgangast reglur
söfnuðanna að einu og öllu leyti.
Hér er ekki átt við búddisma, sem er að
sönnu trúarhreyfing sem á sér djúpar rætur
í lífi og menningu margra þjóða. Hins vegar
hafa á síðustu 15 árum skotið upp kollinum
hér á landi og í hinum vestræna heimi trúar-
söfnuðir, sem hafa nokkur einkenni sameig-
inleg. Allir hafa þeir einn stofnanda, sem er
einskonar „helgur meistari" og hefur alræð-
isvald. Hreyfingarnar beina fyrst og fremst
spjótum sínum að ungu fólki. Hugleiðsla og
ákveðin dulúð er sterkur þáttur í athöfnum
þessara safnaða. Þá er nánast blind hlýðnis-
„Þrátt fyrir hinn stóra
hóp, sem gekk til liðs
við Búdda sl. mánudags-
kvöld, þá virðist engin
bylting í aðsigi í trúarlífi
hér uppi á íslandi.“
Landinn er Lúter trúr
skylda hjá trúfélögum gagnvart æðstu
stjórninni, sem safnast alla jafna saman í hin-
um eina sanna gúru — sem er tengiliður við
almættið.
Sem dæmi um ný trúarfélög af þessari teg-
und, sem hafa verið á kreiki hérlendis, má
nefna eftirfarandkba/iœy'a, sem létu mjög að
sér kveða hér á landi fyrir u.þ.b. áratug og
söfnuðu að sér ungu fólki í hundruðavís.
Þeirra hreyfing fyrirfinnst vart lengur nú
orðið hér upp á íslandi. Guðsbörnin, eða
Fjölskyldu kærleikans eins og hún hefur líka
verið nefnd. Hún var stofnuð í Bandaríkjun-
um. Transcidental meditation, oftast skamm-
stafað TM, en þar er gúrú hinn frægi ind-
verski yogi sem Bítlarnir sóttu til á sínum
tíma, en urðu síðan fráhverfir og moonsöfn-
uðinn sem tekur nafn af gúrú Moon, sem er
<allt í öllu í þeim söfnuði. Moon þessi lifir í
miklu ríkidæmi og hefur ekki síst orðið auð-
ugur að veraldlegu góssi með hinni andlegu
trúhreyfingu sinni. Þá má einig nefna An-
anda Marga.
Eftir heimildum Helgarpóstsins, virðistsvo
sem þessar hreyfingar og aðrar ámóta sem
hafa kynnt sín mál hér á landi, hafi vart haft
árangur sem erfiði. Til að byrja með hefur
forvitni kallað að mismunandi stóra hópa, en
erfiðar hefur gengið að halda athygli og
áhuga fólks hérlendis. Á hinn bóginn hafa
margar þessar hreyfingar og aðrar ámóta
náð talsverðum styrkleika víða erlendis.
Langflestir íslendingar aðhyllast lútersk-
evangilíska trú, sem þjóðkirkjan — ríkis-
kirkjan — boðar. Og kirkjunnar menn telja í
viðtölum að aukið framboð trúarlegra safn-
aða hafi ekki leitt til fráhvarfs frá þjóðkirkj-
unni, nema síður sé.
En fleiri eru um hituna en þegar hafa verið
taldir. Á íslandi er að finna einstaklinga og
hópa sem teljast til mormóna og Votta Je-
hóva og múhameðstrúar. Þá má nefna til
sögunnar aðventista, hvítasunnumenn og
Hjálpræðisherinn. Þessir þrír síðarnefndu
trúflokkar að viðbættum kaþólikkum hafa
verið í ákveðnu samstarfi við þjóðkirkjuna í
„samstarfsnefnd kristinna trúfélaga".
Það er því sýnt að fjölbreytnin er mikil á
þessu sviði. Hins vegar virðast íslendingar
ekki hafa verið ýkja fljótir tif að hoppa um
borð hjá nýjum trúfélögum, áður óþekktum.
íhaldssemi virðist að mörgu leyti meira ríkj-
andi hjá landanum í trúmálum en þekkist
víða erlendis. Félagsfræðingur einn, sem HP
hafði tal af í þessu sambandi, sagði það ekki
óvenjulegt hér á landi, að ákveðin tortryggni
og jafnvel andúð væri ríkjandi hjá „hinum
venjulega íslendingi" varðandi „nýjar og
áður óþekktar línur í trúmálum". Og spurn-
ing væri líka, sagði þessi félagsfræðingur,
hvort trúarhreyfingar sem eiga rætur í aust-
urlenskri dulspeki næðu til hinna að mörgu
leyti köldu og raunsæju íslendinga.
Allt að einu er ljóst að þrátt fyrir hinn stóra
hóp sem gekk til liðs við Búdda sl. mánu-
dagskvöld, þá virðist engin bylting í aðsigi í
trúarlífi hér uppi á íslandi.
ERLEND YFIRSYN
Benazir Bhutto tekið
sem þjóðhetju við kom-
una til uppgjörs við
banamann föður síns.
Lýðhylli konu teflt gegn
hrörnandi veldi Pakistanhers
• Goðsögnin um hefnd lítilmagna með rétt-
an málstað á voldugu illmenni hefur einskis
misst af mætti sínum til að fanga hugina á öld
rafeindavæddra boðskipta. Það sannaðist á
Filippseyjum í vetur, þegar Corazon Aquino
hrakti frá völdum Marcos forseta, ráðbana
bónda síns, og hafði þó forsetinn að bakhjarli
hernaðarmátt og vinfengi Bandaríkjafor-
seta.
Um þessar mundir vekur kona í öðru Asíu-
landi ámóta ólgu og hrifningu fjöldans.
Benazir Bhutto fer sigurför um Pakistan, frá
borg til borgar, gegnum fagnandi mannhaf.
Fólkið flykkist að vegunum hvar sem leið
hennar liggur til að hylla hana og taka undir
kröfu um fullt stjórnmálafrelsi og bættan hag
alþýðu.
Ekki er nema rúmt misseri síðan herstjórn
Zia ul-Haq hneppti Benazir Bhutto í stofu-
fangelsi, þegar hún hugðist ávarpa þröngan
hóp stuðningsmanna sinna. Þá kom hún
heim til Pakistan úr tveggja ára útlegð til að
greftra lík útlægs bróður síns við hlið föður
þeirra, Zulfikar Ali Bhutto, fyrrum forsætis-
ráðherra, sem Zia ul-Haq lét hengja 1979,
tveim árum eftir að hershöfðinginn rændi
völdum og afnam lýðréttindi.
Eftir átta og hálfs árs stjórn með herlögum
er Zia ul-Haq á því háskalega skeiði, þegar
harðstjórn linar tökin en skirrist þó við að
sleppa þeim að fullu. Fyrir rúmu ári var efnt
til kosninga í Pakistan, þó án þess að stjórn-
málaflokkar fengju að taka þátt í þeim. Þing-
ið sem þá var kosið hefur myndað stjórn
undir forsæti Mohammad Khan Junejo. Her-
dómstólar hafa verið lagðir niður, þótt enn
dúsi í dýflissum pólitískir fangar frá árum
hernaðareinræðis. Stjórnmálaflokkar eru
teknir til starfa. Prentfrelsi ríkir á ný.
Enn er þó æðsta vald í höndum Zia ul-Haq.
Hann fékk það úr eigin hendi, veitt í stjórnar-
skrá sem náði samþykki í þjóðaratkvæða-
greiðslu meðan einræði ríkti. Þar eru öll
verk herstjórnarinnar löggilt eftirá, veldi Zia
ul-Haq framlengt og honum fengið vald til að
setja herlög á ný. Benazir Bhutto skákar nú
í því skjóli, að lýðhylli hennar vegi upp á
móti einvaldsheimildunum, sem Zia ul-Haq
hefur í bakhöndinni. Eftir tíu klukkutíma sig-
urför gegnum óslitið mannhaf frá flugvelli
inn í borgina Lahore, benti Benazir á að hún
hefði sem hægast getað beitt fylgismönnum
sínum til að taka samstundis völd í Lahore og
jafnvel öllu Punjabfylki. En það kvaðst hún
ekki hafa gert, vegna þess að hún vildi forð-
ast vígaferli og ofbeldi. Erindi sitt til Pakistan
væri ekki að efna til bræðravíga, heldur að
fylgja eftir veitingu takmarkaðra lýðrétt-
inda, svo komið verði á lýðræði að fullu og
þjóðarviljinn fái notið sín.
Junejo forsætisráðherra ábyrgðist öryggi
Benazir áður en hún hvarf heim úr útlegð-
inni, og málflutningi sínum beinir hún til
stjórnar hans en ekki til Zia. Meginkrafan er
að fram fari nýjar þingkosningar, þar sem
eðlileg stjórnmálastarfsemi verði undanfari
og flokkar geti boðið fram, en ekki verði ein-
ungis heimiluð einstaklingsframboð eins og
síðastliðið haust. Zia hefur fyrir sitt leyti, án
þess þó að nefna Benazir á nafn, hamrað á
því í ræðum eftir heimkomu hennar, að ekki
verði um þingkosningar að ræða fyrr en
1990. Þangað til skuli hann halda um stjórn-
artaumana.
Ljóst er að Zia gerir sér vonir um að her-
ferð Benazir fyrir nýjum, lýðræðislegum
kosningum renni út í sandinn. Hún styðst við
stjórnmálaflokk föður síns, Alþýðuflokk
Pakistans, en hefur í langri útlegð og ein-
angrun þar áður átt þess lítinn kost að hafa
áhrif á mótun flokksins á því skeiði sem hann
tók til fullra starfa á ný, eftir skuggatilveru
meðan ok herstjórnarinnar var hvað harð-
ast. Alþýðuflokkur Pakistans er sambland af
fjöldaflokki bænda og verkamanna og
valdakerfi gamalgróinna höfðingjaætta, eins
og þeirrar sem Benazir er sjálf af sprottin.
Víða er breitt bil á milli roskinna flokksleið-
toga frá dögum föður Benazir, og yngri og
róttækari manna sem mótast hafa til stjórn-
málastarfa og náð áhrifum við erfið skilyrði
hernaðareinræðis.
Jafnframt því sem Benazir sýnir lýðhylli
sína með fjöldafundum í borgum Punjab og
ferðirnar milli þeirra verða að óslitnum sig-
urgöngum, leitast hún við að auðvelda kyn-
slóðaskiptin í flokksforustunni á hverjum
stað. Auk kröfunnar um nýjar og frjálsar
þingkosningar, hefur Benazir sett fram meg-
inatriði í stefnu stjórnarinnar sem hún
hyggst mynda að kosningasigri unnum.
I innanlandsmálum ber þar hæst ráðstaf-
anir til að bæta lífskjör alþýðu manna.
Mannabústaði í stað hreysahverfa í borgun-
eftir Magnús Torfa Ólafsson
um og mat handa þeim soltnu. Læknishjálp
handa almenningi, öruggar landsnytjar fyrir
sveitaalþýðu. í utanríkismálum vill Benazir
að Pakistan taki upp utanríkisstefnu í raun og
sannleika óháða stórveldablökkunum og
leitist við að ástunda góða sambúð við öll
ríki. Fer ekki á milli mála að áætlunin er að
losa tengslin við Bandaríkin, sem Zia gerði
að lífakkeri hernaðareinræðis síns.
Staða Pakistans á alþjóðvettvangi markast
mjög af nábýlinu við Áfghanistan, en þaðan
hefur hálf fjórða milljón manna hrökklast inn
yfir landamærin undan hernaði sovét-
manna. Benazir Bhutto telur það brýnast
viðfangsefni fyrir pakistanska utanríkisstefnu
að stuðla að brotthvarfi sovéthersins frá
Afghanistan, svo þar komist á friður og
flóttamannaskarinn fái snúið aftur til heim-
kynna sinna.
Benazir gefur til kynna, að það kunni að
auðvelda samninga um brottför sovéthers
frá Afghanistan, sé við völd í Pakistan ríkis-
stjórn, sem sovétmenn tortryggi ekki um að
ganga erinda Bandaríkjanna. Sömuleiðis
bendir hún á, að sovétmenn og leppstjórn
þeirra í Afghanistan hafi haft í frammi til-
burði til að egna ættflokkana í landamæra-
héruðunum til illinda við flóttafólkið og mót-
spyrnu við ríkisvald Pakistans, sem í þeirra
augum er jafn framandi og bresku nýlendu-
yfirvöldin fyrrum.
Erlendir fréttamenn í Pakistan herma, að
þar telji menn sem stjórnmálum sinna að Zia
verði afar tregur til að setja herlög á ný til að
stöðva fundahöld Benazir, þar sem af því
hlytust óhjákvæmilega innanlandsátök.
Annað mál er hvað aðrir herforingjar kynnu
að gera, teldu þeir Zia sýna sterkri alþýðu-
hreyfingu í stjórnarandstöðu meiri linkind
en þeir kýsu.
Bent er á, að þegar Zia var enn að basla við
að halda sem lengst í herlögin, leitaði hann
um skeið liðsinnis hjá heittrúarmönnum,
sem innleiða vilja forn, islömsk lög, og hata
að sjálfsögðu eins og pestina þróun sem
endað gæti með að kona næði forustu í rík-
inu. íhaldssamir herforingjar í vígahug gætu
því vænst bandamanna úr þeirri átt í atlögu
að Benazir Bhutto.
4 HELGARPÓSTURINN