Helgarpósturinn - 16.10.1986, Blaðsíða 2

ÚRJÓNSBÓK
Með hátign og höfðaletri
Áhrif leiðtogafundar í Reykjavík hafa ekki
enn verið metin til fulls. Þó er ljóst, svo að
dæmi sé nefnt, að heimsbyggðin verður
aldrei söm og áður eftir að birtist á skjám
milljóna heimila um veröld alla viðtal við for-
sætisráðherra á sundskýlu einni fata. Fram
að leiðtogafundi höfðu útlendingar ekki hið
minnsta hugboð um að fyrirfyndist nokkur
forsætisráðherra á íslandi, en héðan í frá
heyrir það til grundvallaratriða á almennri
þekkingu þjóða á málefnum heimsins að
uppi á Islandi er forsætisráðherra og ekki
einungis það heldur einnig hitt að hann get-
ur ekki dregið það öllu lengur að kaupa sér
nýja skýlu. Vegna hins síðastnefnda verður
samt að leggja áherslu á að enda þótt sund-
skýla forsætisráðherra hafi ekki staðist inn-
virðuleg gæðapróf vandfýsinna kvenna um
víða veröld, þá tókst forsætisráðherra að
sýna fram á með sundskýiu sinni að á Islandi
búa ekki skinnklæddir eskimóar heldur fjall-
myndarleg karlmenni.
Áhrif leiðtogafundarins á hvert og eitt okk-
ar hafa einnig orðið mikil. Við erum ekki
söm og áður. Ég verð að játa í fyllstu hrein-
skilni að ég var til dæmis hættur að trúa
innst inni að væri eitthvað sérstakt við það
að vera íslendingur. Ég var eiginlega kominn
að þeirri niðurstöðu að ég væri sannast
sagna ekki neitt ýkja sérstakur maður. Mér
leið rétt eins og forsætisráðherra sem var far-
ið að gruna í lok september að hann væri
ekki, þegar öllu er á botninn hvolft, neitt sér-
stakur forsætisráðherra. Ég þóttist geta við-
urkennt það sem ég ímyndaði mér að væru
blákaldar staðreyndir, semsé að ég með alla
mína yfirburði á heimsmælikvarða hefði
fyrir sakir gráglettni örlaganna fæðst — eins
og Jón Baldvin — á þessu guðsvolaða landi
norður undir heimsskautsbaug og í návígi
við Framsóknarflokkinn þar sem nokkrar
hræður eru að berjast fyrir lífi sínu í ótryggri
veðráttu við misgjöfult haf og eru í flestum
greinum eftirbátar annarra; hafa ekkert
fram yfir aðrar þjóðir nema ef vera skyldi
meira álit á meðalmennskunni, rótgrónari
íhaldssemi, svartnættislegri þröngsýni, brot-
gjarnari menningargrundvöll, ranglátari
skattheimtuaðferðir og lægri laun. Eg var
hallur orðinn undir þá skoðun að íslendingar
væru ekki að neinu leyti einstök þjóð, að því
undanskildu þó að þeir mynda fámennasta
þjóðríki heims og eru sannfærðari um það
en aðrar þjóðir að þeir séu einstök þjóð.
Leiðtogafundurinn gerbreytti þessari af-
stöðu minni og núna, eftirá, er mér að verða
ljóst að það gerðist nær því ómeðvitað. Gat
það átt sér stað, spurði ég sjálfan mig um leið
og ég horfði á borgina umturnast í miðdepil
heimsins, að við Islendingar þrátt fyrir allt
hefðum haft á réttu að standa; að við værum
þrátt fyrir vísbendingar okkar sjálfra um hið
gagnstæða útvalin og einstök þjóð, borin til
að takast á hendur lykilhlutverk i sögu
mannkynsins? Var hugsanlegt að hefði ekki
orðið neinn leiðtogafundur, hefðum við ís-
lendingar ekki verið til og ekki átt heima
hérna í kringum Höfða. Voru spádómar í
Gamla testamentinu að rætast uppi á íslandi?
Höfðu Gyðingar rangtúlkað hinar helgu
bækur og mátt þola í aldaraðir ofsóknir fyrir
þá sannfæringu sína að drottinn hefði kjörið
þá til að skipta sköpum í sögu heimsins þegar
staðreyndin væri hins vegar sú að drottinn
kaus Islendinga til þess hlutverks?
Ég leitaði ekki beinna svara við ofantöld-
um spurningum með þvi að setjast niður og
ígrunda málið í botn, heldur gerðist það
smám saman í umhleypingum októberdag-
anna að ég breytti um fas og hugsunarhátt*’
Það var engu líkara en einhver ofurmagnað-
ur innri kraftur gagntæki sál mína. Hátignar-
legur kuldahrollur hrislaðist um mig allan
þar sem ég sat við útvarpstækið og hamaðist
á stuttbylgjunni, heyrði landið og þjóð mína
og borgina nefnda á sérhverri tíðni og öllum
tungum. Ég fann til klökkva þar sem ég sá ís-
Ienska þjóðfánann blakta í útsynningshryðj-
um. Ég varð smám saman háleitari þar sem
ég stikaði um göturnar í miðbænum og gat
orðið með slíkum hætti sýnishorn handa
veröldinni af útvalinni þjóð. Aldrei þessu
vant þótti mér ægifagurt að sjá langar raðir
af svartklæddum íslenskum lögregluþjón-
um, mönnum sem ég hafði í barnaskap van-
metið og skopast að en stórveldin treystu fyr-
ir öryggi sínu. Starfsmenn pósts og síma, sem
eftir Jón Örn Marinósson
ég hafði bölvað ævinlega fyrir seinagang
þegar ég þurfti að halda á þeim persónulega,
vöktu nú einvörðungu aðdáun mína þar sem
þeir héldu upp heiðri íslenskrar verkmenn-
ingar og tengdu miðdepil veraldar við um-
heiminn. Esja breyttist úr venjulegu fjalli í
baksvið heimssögulegra viðburða. Höfði
varð helgur reitur. Ég fékk kökk í hálsinn og
heyrði í hugskoti mér óm af þjóðsöngnum
um leið og mér var hugsað til þess að einmitt
nú væru heillavættir íslands að reyna að
koma á sáttum milli leiðtoga stórveldanna
inni í stássstofunni þar sem ég hafði nokkr-
um vikum fyrr sötrað brennivín í boði borg-
arstjóra. Ég var að springa af sómatilfinn-
ingu. Allt til septemberloka hafði mér staðið
svo hjartanlega á sama um þessa déskotans
íslendinga og allt þeirra fánýta brambolt, en
nú fór ég að biðja þess heitt og innilega að
ekkert færi úrskeiðis hjá okkur. í huganum
grátbændi ég íslenska kaupahéðna að þeir
reyndu að stilla sig um að græða á gestkom-
andi útlendingum; létu sér nægja að blóð-
mjólka mig. Á hverjum morgni átti ég þá ósk
heitasta að nýbyrjaður dagur mætti líða að
kvöldi án þess að forsætisráðherra útvalinn-
ar þjóðar segði eitthvað sem hann hefði bet-
ur átt að láta ósagt. Ég gætti þess í öllu dag-
fari að leiðtogarnir fengju algert næði til þess
að taka sínar örlagaríku ákvarðanir; fór ekki
út fyrir húss dyr nema í brýnustu erinda-
gjörðum, hastaði á leik barnanna og fór nið-
ur í kjallara til þess að rífa fisk úr roði. Síð-
degis á sunnudag var ég orðinn sannfærður
um að ég gegndi svolitlu hlutverki í gangi
heimsmálanna; ekki vegna þess að ég er
hann, sem ég er, heldur vegna þess að ég er
þegn útvalinnar þjóðar undir rótum regn-
bogans við Skúlatún.
Þannig — með harla dulmögnuðum hætti
—■ varð ég smám saman fyrir áhrifum frá
leiðtogafundinum. Ég er ekki samur og áður.
Mér hefur opnast sýn út og upp fyrir skatta-
misréttið og lágu launin.
Og hver veit nema við íslendingar eigum
aftur fyrir höndum að skipta sköpum fyrir
umheiminn. AHt getur gerst. Einhverju sinni
var gömul kona sem gerði sér til dundurs í
fásinninu á Islandi að trúa á álfa og sagði litl-
um dreng sögur af þessum vinum sínum í
hulduheimum. Engan grunaði þá og síst af
öllu gömlu ömmuna, litla drenginn og álfana
þeirra að þau yrðu síðar fréttaefni handa
víðri veröld, amman í mósku fortíðarinnar,
álfarnir í klettum sínum og drengurinn í skýl-
unni sinni; þeim yrði öllum teflt fram til vitn-
is um hversu þjóðin er einstök. En þetta gerð-
ist, og ekkert er eins og áður var, fyrir leið-
togafundinn, nema fortíðin, klettarnir og
skýlan.
HAUKURÍHORNI
x&X - • V t{‘wi
|||I
STJÓRNMÁLA
MAÐURINN
,,Þá hafa þeir sett
alþingi og
grímudansleikurinn
getur hafist á ný..."
2 HELGARPÖSTURINN