Helgarpósturinn - 16.10.1986, Blaðsíða 23

— Ertu aö segja, ad þú teljir Ás-
mund Stefánsson, forseta ASÍ, á leið-
inni til Alþýðuflokksins?
„Ég segi það kannski ekki, en það
er mjög óklókt að flokkurinn nýti
sér ekki sitt besta fólk. Hvað sem
segja má um Ásmund þá er hann í
æðstu stöðu ASI og ákveðið afl í
þjóðfélaginu og það væri óðs manns
æði ef Alþýðubandalagið nýtti sér
hann ekki. Það er tilhneiging í Al-
þýðubandalaginu að líta á Ásmund
sem eitthvert vandamál. Sömu sögu
er að segja af viðhorfum marga Al-
þýðubandalagsmanna til Ólafs
Ragnars Grímssonar; hann er talinn
vandamál. Enginn annar íslending-
ur hefur haft jafn náin samskipti við
þjóðarleiðtoga um víða veröld og
Olafur. Þessir menn eiga báðir að fá
viðunandi pláss í flokknum."
— Huada pláss?
„Ásmundur og Ólafur Ragnar
eiga báðir að fara á þing fyrir Al-
þýðubandalagið. Það verður að
hvetja þessa menn og aðra hæfa
menn að gefa kost á sér í forvali."
— Kannski að fá fram nýtt fólk í
öllum kjördœmum og stokka þing-
liðið gjörsamlega upp?
„Það eru líkur á ákveðnum hrók-
eringum. Kjartan Ólafsson býður sig
ekki fram fyrir vestan og nær ör-
uggt að Garðar Sigurðsson fer ekki
fram í Suðurlandskjördæmi. Einnig
eru líkur á að önnur þingsæti losni.
Ef hrókeringarnar nægja ekki til
þess að koma hæfu fólki á þing, þá
verður að bjóða nýtt fólk fram í öllum
kjördæmum."
FÓLKI EKKI TREYST
EN Á AÐSÝNA TRÚNAÐ
— Margt af þínu gamla samstarfs-
fólki, samherjum og tengdafólki
eins og tengdamóðir þín Bjarnfríð-
ur Leósdóttir, hefur gengið úr Al-
þýðubandalaginu. ' Hvers vegna
flýja menn Alþýðubandalagið?
„Ég held að fólk finni, að því sé
ekki treyst. Fólk er orðið þreytt á að
berjast við pólitíska langhlaupara. í
flokksátökum gilda ákveðnar,
óskráðar reglur. Það eru ákveðin
mörk sem ekki má stíga yfir, því þá
er flokkurinn í hættu. Deilurnar í Ál-
þýðubandalaginu eru komnar langt
yfir þessi hættumörk. Samt tel ég
ekki að það sé klofningshætta í Al-
þýðubandalaginu. Það er miklu
heldur að hætta á að það fjari undan
flokknum."
— Þú nefndir pólitíska langhlaup-
ara í Alþýðubandalaginu. Nöfn?
„Hvað skal segja...“
— Svavar, Hjörleifur...?
„Jú, jú... en ég tel ekki að þessir
menn eða aðrir séu óalandi eða
óferjandi. Ég hef sjálfur átt mjög
gott samstarf við þessa menn og
eins þá sem hafa yfirgefið Alþýðu-
bandalagið og gagnrýnt það hve
mest. Menn verða að gera sér grein
fyrir því, að flokkur sem á undir
högg að sækja, þarf að hafa starfs-
fólk sem finnur að því er treyst í stað
þess að það eigi að sýna trúnað við
ákveðna menn. Ef þú ætlar að reka
flokkshreyfingu á trúnaði við ein-
staka menn, er sá trúnaður fljótur
að eyðast í hinum og þessum deilum
sem alltaf koma upp í flokki. Að lok-
um er öll umræða drepin í flokkn-
um.“
— Hefur þetta gerst í Alþýðu-
bandalaginu?
„Já, Alþýðubandalagið hefði bet-
ur átt að tryggja sér t.d. ungt,
menntað fólk með sérþekkingu á
ýmsum sviðum og treysta því fyrir
verkum í stað þess að ætlast til skil-
yrðislauss trúnaðar við forystu-
rnenn."
— Hefur Svavar formaður lagt of
mikla áherslu á trúnað við sig?
„Svavar er að mörgu leyti mikill
hæfileikamaður. En hann er sprott-
inn úr ákveðnu stjórnmálalegu
andrúmslofti sem rekja má aftur í
Sósíalistaflokkinn, þar sem réðu
nokkrir þungir menn, innsti kjarni
sem höfðaði til ákveðins hóps í þjóð-
félaginu. Hins vegar var aldrei
neinn einn óskoraður foringi í
Sósíalistaflokknum eða Alþýðu-
bandalaginu; miklu nær er að tala
um tvíeyki, þríeyki eða jafnvel fer-
eyki. Tvíeykið Lúðvík og Magnús
voru ekki alltaf sammála, svo dæmi
séu tekin, né neinir elsku vinir. En
þeir virtu hvorn annan og þráttuðu
upp að ákveðnu marki en stefndu
aldrei flokknum í hættu. En þetta
hefur breyst, ekki síst með tilkomu
fjölmiðla og ágreiningurinn farið úr
böndunum. Á árunum 1978—82
myndaðist ákveðið þríeyki í Al-
þýðubandalaginu, þeir Svavar, Ólaf-
ur Ragnar formaður þingflokksins
og Ragnar Arnalds höfðu hina póli-
tísku reynslu sem til þurfti. Það var
erfitt að slá niður þessa menn. Al-
þýðubandalagið gerði hins vegar
hrikalega skyssu að fara ekki út úr
ríkisstjórninni haustið 1982 og síð-
an hefur allt verið meira og minna í
vitleysu í flokknum. Þá reyndi mjög
á trúnað manna. Ég var ritstjóri
Þjóðviljans og skrifaði ekki leiðara í
sex mánuði. Það gerði hinn ritstjór-
inn Kjartan Ólafsson og veit ég að
þau skrif voru honum oft erfið
þraut.“
— Hvers vegna hafa þessi tví —
þríeyki flokksforystu leyst upp?
„Þegar Alþýðubandalagið kom út
úr ríkisstjórnarsamstarfinu var út-
koman ekki glæsileg. Þá hefði verið
nauðsynlegt fyrir Svavar að hafa
menn við hliðina á sér. Sambands-
net milli einstaklinga í stjórnmála-
flokki er eins og hringar í vatni, það
skiptir því miklu fyrir formann að
hafa tengsl sem víðast við menn
sem hafa mikið og breitt sambands-
net. Það skiptir formanninn með
öðrum orðum miklu að vita hvað er
í gangi í svokölluðu Símasambandalagi.
Rógurinn getur verið upplýsinga-
tæki. Það sem setti Svavar í vanda
var að menn studdu ekki við bakið
á honum eftir ríkisstjórnarþátttöku
flokksins. Og þá upphófst sú barátta
sem enn stendur. Én menn hafa ekki
efni á að berjast til þrautar í flokk-
um. Og flokkslögin sem ég átti
reyndar þátt í að móta sem for-
maður laga- og skipulagsnefndar,
gerðu einmitt ráð fyrir ýmsum hóp-
um sem greindi á milli og væru ólík-
ir, en stæðu saman undir sömu regn-
hlíf.“
FLOKKURINN ÞARF
NÝJA FORYSTU
— Þarf flokkurinn að endurlífga
þríeykin; koma saman Svavari,
Ásmundi og Ó/afi Ragnari?
„Já, að viðbættum Ragnari Arn-
alds. Hins vegar er ekki alveg hægt
að tala um fereyki karla. Það verður
að hugsa um kvenfólkið líka. Mér
kæmi ekki á óvart að Guðrún Helga-
dóttir kallaði eftir auknu forystu-
hlutverki í þessum sambandi. Það
þarf samvirka forystu. Sjálfstæðis-
flokkurinn á skilið betri andstæð-
inga en hann hefur fengið hingað
til. Völdum Sjálfstæðisflokksins er
afar haganlega fyrir komið um þess-
ar mundir. Það er alltaf fyrir hendi
ákveðinn kjósendafjöldi sem aðhyll-
ist félagsleg viðhorf. Það verður að
nýta þennan kjósendakraft; koma
þeim saman. Það skiptir hins vegar
engu máli hvort Alþýðuflokkurinn
eða Alþýðubandalagið er í stjórn
með íhaldinu. Um það snýst ekki
baráttan í dag. Heldur að veita
íhaldinu mótstöðu og allra helst að
A-flokkarnir myndi ríkisstjórn sam-
an. Hættan á að þetta takist ekki
þótt nægilegur vilji kjósenda sé fyrir
hendi, er sú, að formenn þessara
flokka, Svavar og Jón Baldvin eru
báðir börn kalda stríðsins og ólust
upp við tortryggni á flokka hvers
annars. Þessum fordómum verður
að eyða.“
—- Álit þitt á svonefndri lýðrœðis-
hreyfingu í Alþýðubandalaginu?
„Þetta er ákveðið nafn á hreyf-
ingu sem berst gegn stjórnmennsku
í flokknum og verkalýðsforystunni í
Alþýðubandalaginu. Þetta eru
reyndar ekki nýjar hugmyndir, eins
og t.d. þær sem maður stóð sjálfur í;
að verja Þjóðviljann gegn ásókn
áhrifamanna í flokknum. Sú gamla
pólitíska hugsun ríkir því miður
ennþá meðal marga forystumanna
flokksins að þeir eigi að vera ritstýra
blöðum."
— Hvernig finnst þér Þjóðviljan-
um hafa tekist þetta hlutverk á und-
anförnu misserum?
„Það vantar dálítið af hinni form-
legu réttsýni Kjartans Ólafssonar."
— Finnst þér Þjóðviljinn vera
sjálfstœður aðili gagnvart flokkn-
um?
„Það er kannski ljótt af mér að
segja það, en þótt formúlur um
sjálfstæði blaða séu ágætar, þá
skrifa blaðamenn ekki í lausu lofti.
Blað verður að standa undir sér fjár-
hagslega til að verða sjálfstætt. Og
meðan Þjóðviljinn er styrktur af Al-
þýðubandalaginu er hann ekki sjálf-
stætt blað.“
— En efni blaðsins í dag?
„Það hefur alltaf verið sagt að
Þjóðviljinn væri betri í gær. Árni
Bergmann hefur fengið að heyra
það hve mest. En Þjóðviljinn er í dag
miklu meira notaður í innanflokks-
átökum en áður.“
— Hvernig túlkar þú ákvörðunina
að gera Þráinn Bertelsson að rit-
stjóra Þjóðviljans?
„Þetta er sniðugur leikur hjá Al-
þýðubandalaginu. Stuðningsyfirlýs-
ing listamannanna við Davíð Odds-
son kallaði á einhverja aðgerð hjá
vinstri mönnum. Með þessum leik
er verið að lýsa því yfir að listamenn
hafi ekki snúið baki við flokknum."
VAR EKKI RITSTJÓRI
HELDUR BLAÐAFULLTRÚI
HREYFINGARINNAR
— Hvernig leið þér á Þjóðviljan-
um?
„Mér leið oftast vel. En tíu ár voru
nóg. Þá hafði ég gegnt minni her-
skyldu. Það sem fór verst með mig
var ekki pólitík. Fátækt blaðsins var
„Það er óös manns æði af Alþýöubanda-
laginu að nýta ekki sitt besta fólk, eins og
Ólaf Ragnar Grimsson og Ásmund
Stefánsson. Þeir eiga báðir heima á
þingi."
„Fólk finnur að því er ekki treyst f Alþýöu-
bandalaginu. Hins vegar er þvf gert að
sýna trúnað við flokksforystuna. Þetta
leiðir til þess að fólk gengur úr flokkn-
um."
miklu verri. Það vantaði peninga til
að gera Þjóðviljann að góðu blaði.
Og það er ekki endalaust hægt að
ganga á varaforða manna og segja
þeim að framleiða gott efni án sann-
gjarns endurgjalds. Sjálfur skrifaði
ég upp í síðu á dag. Þú getur ímynd-
að þér hvert inntak slíkra leiðara
eða greina varð. Maður kunni fras-
ana og var vanur penni. En að baki
lá hvorki sannfæring, andi eða
nokkur hugsun. En þegar opnu
átökin byrjuðu í Alþýðubandalag-
inu, leið mér ekki vel. Þá hafði ég
ekkert hlutverk lengur sem milli-
göngumaður."
— Varstu sem ritstjóri Þjóðviljans
milligöngumaður í flokknum. Hvaö
áttu við?
„Ég var farvegur fyrir skoðanir
manna í flokknum. Ég var ekki
óvinur neins og er það ekki enn.
Mér fannst ég vera að gera gagn
með því að miðla málum."
— Fannstu fyrir ritstýringu flokks-
forystunnar?
„Mjög sjaldan. Það var ekki snúið
upp á hendurnar á manni. Ég var í
náinni samvinnu við alla áhrifa-
menn í Alþýðubandalaginu og aðra
flokksmenn. Ég var miklu frekar
blaðafulltrúi hreyfingarinnar heldur
en ritstjóri Þjóðviljans. Og fékk
gagnrýni fyrir það.“
— Hvernig leið þá blaöamann-
inum í þér?
„Ég var orðinn mjög brynjaður
fyrir gagnrýni. Skrápurinn orðinn
harður. Og ég trúði því að ég væri
að gera það besta fyrir hreyfing-
una.“
— Af hverju tókstu starfiö sem
framkvœmdastjóri flokksins?
„Það kom skyndilega upp á að
Baldur Óskarsson lét af því starfi. Ég
var búinn að fá mig fullsaddan af rit-
stjórastarfinu; gegndi engu hlutverki
á blaðinu lengur. Það var kostur á
Össuri Skarphéðinssyni og Óskari
Guðmundssyni og engin ástæða að
sitja lengur á Þjóðviljanum."
— Hvernig finnst þér hið nýja
starf?
„Það var í sjálfu sér skrýtið starf.
Guðmundur J. sagði við mig: „Það
er aðeins eitt starf verra en að vera
verkalýðsleiðtogi og það er að vera
framkvæmdastjóri stjórnmála-
flokks." Menn voru aðallega að
dansa hver í kringum annan. Þetta
var pólitískur hringdans. Það var
ekkert sérstaklega gott að vinna við
slíkar aðstæður.“
— Af hverju gerðist þú ritstjóri
Nordisk Kontakt?
„Mig langaði til að fara út og átti
þess kost að fá pólitískan stuðning
hér heima úr öllum flokkum í starf-
ið. Það var mikið atriði fyrir mig að
komast utan og hugsa.“
— Um hvað vildirðu hugsa?
„Ég var búinn að vera miðju-
maður í Alþýðubandalaginu, milli-
göngumaður og sálargæslumaður
og þar af leiðandi hafði ég glatað öll-
um pólitískum skoðunum. Ég var
hættur að gera greinarmun á skoð-
unum annarra og minna eigin. Það
var orðin spurning um eiginn sálar-
heill að komast í burtu. Það er lúxus
að geta horft á íslenska pólitík frá
Svíþjóð og andað að sér fersku lofti
og fundið nýja strauma. Ég lít svo á
að ég sé engum háður í pólitík í dag.
Auðvitað hugsar maður mikið um
stöðu Alþýðubandalagsins og lítur á
flokksmenn sem vini sína.“
GENG HUGSANLEGA ÚR
ALÞÝÐUBANDALAGINU
— Ertu með þessu að segja að þú
sért ekki lengur Alþýðubandalags-
maður?
„Formlega hef ég ekki sagt mig úr
Aiþýðubandalaginu. En sú ákvörð-
un fer mikið eftir því hvernig veður
skipast í lofti á næstunni. Forysta
Alþýðubandalagsins verður að sýna
það í verki að þessi flokkur haldist
sem bandalag og starfi innan þess
ramma. Ef það er ekki hægt, og
fólki er ýtt í burtu vegna þess að það
er óþægt og óþægilegt, þá sný ég
mér að einhverju öðru."
— Feröu aftur til Framsóknar?
„Það er aldrei að vita. Ég ligg und-
ir feldi í Svíþjóð, fylgist með og
hugsa. Ráðningartími minn er fjög-
ur ár, svo ég kem ekki til íslands á
næstunni. Eg er enn að bíða eftir
stjórnmálaleiðtogum sem vilja veita
Sjálfstæðisflokknum mótspyrnu. Og
ég er sannarlega til í að taka þátt í
að mynda slíka fylkingu. Draumur-
inn er tveggja flokka stjórn: Alþýðu-
bandalagsins og Alþýðuflokksins."
— Hvaö með þína framtíð, þinn
frama?
„Den tid, den sorg, eins og dansk-
urinn segir. Ég er í pólitísku fríi og er
að hlaða batteríin. En það er gaman
að spekúlera. Stjórnmálamaður
þarf að vera sambland af diplómat
og manndrápara. Það vantar dráps-
eðlið í mig. Ég hef ekki grimmdina
í pólitíkusinn."
— En diplómatinn í t.d. utanríkis-
þjónustuna og sendiherrann?
„Núverandi starf mitt er eiginlega
meira skylt diplómatinu en blaða-
mennsku."
— Hvernig viltu að sagan um þig
verði skrifuð?
„Ég vil gjarnan að það verði sagt
að ég hafi komið að gagni við að
sameina andstæðinga íhaldsins til
pólitískra verka. Og fengi þau eftir-
mæli að vera talinn lipur blaða-
maður," segir Einar Karl Haralds-
son, fyrrum ritstjóri Þjóðviljans og
framkvæmdastjóri Alþýðubanda-
lagsins.
HELGARPÓSTURINN 23