Helgarpósturinn - 16.10.1986, Blaðsíða 9

HVALVEIÐASKYNI
HVALASTOFNINN MINNI EN GERT VAR RÁÐ FYRIR
VEIÐARNAR ERU EKKI NAUÐSYNLEGAR
VIÐSKIPTAHAGSMUNIR - EKKI VÍSINDAHUGSJÓNIR
Nýlega birtist í eirtu af ritum Al-
þjóda hvalveiöiráösins grein eftir
Jóhann Sigurjónsson og Þorvald
Gunnlaugsson. Grein þessi fjallar
um merkingar á hvölum við Island
og er tilraun til að segja til um stoerð
hvalastofnsins við ísland. Grein
þessi vakti mikla athygli innlendra
og erlendra vísindamanna sem hafa
fylgst með hvalarannsóknum á
undanförnum árum.
Það sem mesta athygli vekur t
grein þessari er, að staðbundinn
stofn langreyðar við fsland er aðeins
talinn vera um 2000 dýr, en fram til
þessa hafa menn yfirleitt reiknað
með að langreyðarstofninn við ís-
land vœri á bilinu 8—10 þúsund dýr.
Grein þessi vakti mikla athygli nátt-
úru- og líffrœðinga hérlendis. Hún
hefur verið rœdd í Náttúruverndar-
ráði og hefur ráðið farið fram á fund
með sjávarútvegsráðherra vegna
niðurstöðunnar sem lesa má úr
greininni.
VÍSINDAVEIÐAR
Menn hafa deilt um hvalveiðar við
ísland. Friðunarmenn gefa lítið fyrir
þá skýringu íslendinga, að nauðsyn-
legt sé að veiða tiltekið magn hvala
til að geta stundað vísindalegar
rannsóknir á stofninum. Þeir benda
á, að ekki sé nauðsynlegt að veiða
þann fjölda hvala sem Islendingar
gera, og að þær upplýsingar sem
brýn þörf er á megi fá án þess að
veiða einn einasta hval. Friðunar-
menn fullyrða, að veiðar íslendinga
miðist við tvennt, að tryggja Hval
hf. rekstrargrundvöll og að fjár-
magna aðra þætti rannsóknanna
með hagnaði af sölu hvalafurða til
Japan, en þangað fer lang mestur
hluti þess sem selt er úr landi af
hval.
Talsmenn hvalveiða hafa bent á
að nauðsynlegt sé að drepa ákveð-
inn fjölda dýra, ella gætu menn ekki
stundað vísindarannsóknir. Að skot-
inn hvalur sé forsenda vísindarann-
sókna. Gagnrýnendum veiða hefur
verið svarað á þá leið, að þeir sem
andvígir eru veiðum séu um leið
andvígir vísindarannsóknum. Tals-
menn hvalveiða hafa m.ö.o. spyrt
saman veiðar og vísindi. Ríkisstjórn
og sjávarútvegsráðherra hafa sett
dæmið upp þannig, að þeir hafa
sagt við vísindamenn: þið setjið upp
rannsóknaráætlun — og við sjáum
til þess að þið fáið fjármagn til rann-
sóknanna með sölu hvalkjöts.
Og vísindamenn setja upp mikla
rannsóknaráætlun. Því dýrari rann-
sóknir, þeim mun meira verður að
veiða af hval. Það ofurkapp sem
menn leggja á að veiða hvalinn
verður aðeins skilið í þessu sam-
hengi. Rannsóknarhugarfar þetta
heldur uppi hvalveiðum.
Hvalveiðarnar verður að skoða í
því ljósi, að ríkjandi er hvalveiði-
bann. Bannað er að veiða hval til
1990 og íslendingar eru aðilar að
banni þessu. Gagnrýnendur hafa
spurt: Hver er munurinn á veiðum í
ábataskyni og veiðum í ábataskyni,
þar sem hagnaði er varið til rann-
sókna? Þeirri spurningu hefur ekki
verið svarað, né heldur hvort mögu-
legt sé að framkvæma fyrirhugaðar
rannsóknir án veiða. Þeir sem gagn-
rýnt hafa rannsóknaráætlun sjávar-
útvegsráðuneytis telja, að upplýs-
ingar þær sem fást með veiðunum
sjálfum, séu ekki nauðsynlegar,
enda liggur fyrir mikið af upplýsing-
um sem safnað hefur verið saman á
undanförnum árum.
VÍSINDI ÁN VEIÐA
Fyrir liggja upplýsingar um aldurs-
dreifingu þeirra dýra, sem veidd
hafa verið við ísland undanfarin ár
og hægt að segja til um þungunar-
tíðni dýranna að svo miklu leyti sem
veiðar skila þessum upplýsingum
yfirleitt. Það sem hins vegar bráð-
vantar, m.a. í ljósi hinna nýju upplýs-
inga um staðbundinn stofn við land-
ið, eru upplýsingar sem geta gefið
niðurstöður um stofnstærð. Helgar-
pósturinn spurði Arna Einarsson líf-
fræðing um veiðar og vísindi. Hann
sagði m.a.:
„Veiðarnar undanfarin ár hafa
skilað miklum upplýsingum. Þessi
gögn eru fyrirliggjandi og þau verð-
ur að skoða vei. Veiðarnar sjálfar
eru hins vegar ekki nauðsynlegar.
Þær upplýsingar sem okkur vantar
eru upplýsingar sem við getum afl-
að án veiða. Þær má fá með beinum
athugunum, talningum, á hafi úti.
Við verðum að fá frekari upplýsing-
ar um útbreiðslu hvala og ferðir
þeirra. Á þessu byggist allt mat á
stofnstærð hvalanna. Við höfum
þessar upplýsingar ekki og vitum
þar af leiðandi ekki nógu mikið um
stofninn. Að minu áliti snúast veiðar
fyrst og fremst um það að afla fjár til
að standa undir kostnaðarsömum
talningum og merkingum."
Á næsta ári eru fyrirhugaðar um-
fangsmiklar rannsóknir á stofn-
stærð hvala. Víðtækar talningar
verða gerðar á stóru hafsvæði um-
hverfis ísland og víðar á NA-Atlants-
hafi. íslendingar, Færeyingar, Norð-
menn, Spánverjar, og e.t.v. Banda-
ríkjamenn, munu taka þátt í þessum
rannsóknum. íslendingar eru eina
þjóðin, sem tengir saman veiðar og
vísindarannsóknir.
Jóhann Sigurjónsson, annar höf-
unda greinarinnar sem rædd var í
upphafi, sagði í samtali við HP, að
stærð langreyðarstofnsins væri eitt
af rannsóknarefnunum næsta
sumar. „Við álítum að stofninn sé
á bilinu 3—6 þúsund dýr. Og þetta
mat á stofninum byggist annars veg-
ar á merkingum og hins vegar á
óbeinum mælikvarða á stofnstærð
sem er afli á sóknareiningu. Um er
að ræða upplýsingar allt frá árinu
1948, eða frá upphafi veiða við Is-
land," sagði Jóhann Sigurjónsson.
Hann bætti því við, að 3 þúsund
dýra stofn væri algjört lágmark og
miðað við þetta lágmark væri óhætt
að taka 3—4% úr stofninum sem
langtímamarkmið. „Þegar talað er
um stofnstærð, þá verða menn að
hafa í huga, að annars vegar erum
við að tala um staðbundinn stofn og
hinsvegar heildarstofn sem er á
miklu stærra svæði. Og við gerum
ráð fyrir því að um sé að ræða inn-
flutning í staðbundna stofninn við
ísland," sagði Jóhann Sigurjónsson.
AFLI Á
SÓKNAREININGU
Sú óbeina stofnstærðarmæling,
sem Jóhann Sigurjónsson talar um,
er mælikvarði á þéttleika hvala á
miðunum. Fækki hvölum þá verða
menn að leita lengur að honum.
Þessi aðferð segir því e.t.v. meira um
þær breytingar sem verða á stofni,
eða hegðunarmynstri hvala, en um
stofnstærð. Og ef menn vilja meta
stærð með þessum hætti þá er það
ekkert skilyrði að veiða hvalinn.
Menn geta einfaldlega leitað að
honum og fundið þannig afla á
sóknareiningu. Þessi aðferð krefst
þess m.ö.o. ekki að hvalur sé veidd-
ur.
Ef menn hins vegar vilja veiða
hval til að komast að aldursdreif-
ingu, þungunartíðni, eða dánar-
tíðni, þá verða menn að veiða hval.
Gagnrýnendur hvalveiða fullyrða
að þessar upplýsingar liggi fyrir og
því sé ekki nauðsynlegt að veiða
hval á þessu stigi málsins. Fyrir utan
það, að ef menn vilja komast að ald-
ursdreifingu hvala þá verða menn
að skjóta allan hval — ungan og
gamlan. Þetta er ekki gert nú. Og
hefur ekki verið gert lengi. Oheimilt
er að veiða hval sem er styttri en 55
fet, þessar veiðar skila því ekki
jöfnu úrtaki hvala á miðunum.
HP spurði Árna Einarsson, líf-
fræðing, hvort hann teldi hvala-
stofninni í hættu. Hann sagði: „Okk-
ur hefur verið úthlutað 80 dýra
kvóta og hér er ég að tala um lang-
reyði. Við höfum enga vitneskju
um það hve mikið má taka úr þess-
um stofni til þess að tryggja að hann
standi undir sér. Reynsla hvalveiða
er sú, að ekki sé hægt að halda uppi
hvalveiðum í atvinnuskyni. Það
hefur enginn hvalastofn staðið und-
ir slíkum veiðum til langframa. Is-
lenski langreyðarstofninn er sá sem
lengst hefur staðið undir því, en ég
tel það ekki fullreynt, hvort hann
geriri það til frambúðar miðað við
80 dýr. Til þess að skera úr um það
skortir okkur þekkingu. Það er ríkj-
andi hvalveiðibann. Við megum
ekki gleyma því. Það er bannað að
veiða hval í ábataskyni. Og ef við
getum verið án þeirra gagna sem
fást með veiðum, þ.e. upplýsingar
um aldur og kynþroska, þá ber okk-
ur að halda þetta hvalveiðibann.
Það má ekki rugla saman veiðum
og rannsóknum. Ef við gerum það,
þá erum við ekki að veiða hval í vís-
indaskyni, heldur að stunda vísindi
í hvalveiðiskyni."
STOFNSTÆRÐIN
ÓÞEKKT
Fyrir nokkrum árum var gengið
út frá því að langreyðarstofninn við
Island væri 8—10 þúsund dýr. Nú
hefur verið sýnt fram á, af sérfræð-
ingum sjávarútvegsráðuneytis, að
stofninn við ísland er aðeins 2 þús-
und dýr.
Fullyrt er að stærri stofn veiti ár-
lega einhverju magni af dýrum inní
staðbundna stofninn. Hins vegar er
ekki vitað hve mikill samgangurinn
er. í þessu sambandi má geta þess að
einn hvalur útaf Islandi hefur verið
radíómerktur. Stuttu eftir merkingu
tók hann strikið til Grænlands.
Rannsóknarmenn eltu hvalinn í
nokkra sólarhringa, en þegar sýnt
þótti að hann hygðist halda sig við
Grænland var eftirförinni hætt.
Þessi hegðan hvalsins kom mönn-
um á óvart og færði þeim heim
sanninn um að hvalurinn kemur og
fer — og umfram allt skilaði þessi
eina radíómerking þeirri vitneskju
að við vitum sáralítið um hegðan og
ferðir hvala.
í Ijósi þeirrar vitneskju sem ís-
lendingar ráða yfir er óskiljanlegt
að ekki skuli gætt meiri varfærni
við veiðar — og svokallaðar — rann-
sóknir á tíma þegar hvalveiðar hafa
verið bannaðar. Stjórnvöld eru til-
búin að fórna miklum hagsmunum í
sambandi við fiskmarkaði erlendis
að því er virðist í þeim tilgangi ein-
um, að afla fjár til kostnaðarsamra
rannsókna á næsta ári og til að
tryggja hagsmuni Hvals h.f.
eftir Helga Md Arthúrsson
HELGARPÓSTURINN 9