Helgarpósturinn - 23.07.1987, Page 12

TOLVUSKRANING ISLENDINGA
- STJÓRNMÁLASAMTÖK
MEGA TAKA ÚRTÖK ÚR ÞJÓÐ-
SKRÁ EN EKKI EINKAFYRIR-
TÆKI.
— LÍN SELUR STJÓRNMÁLA-
FLOKKUM LISTA YFIR LÁNS-
HAFENDUR.
- ENGINN MUNUR Á AÐ
SEUA JÓN BALDVIN, STEIN-
GRÍM OG ÞORSTEIN EÐA
SÁPU.
— TÖLVUNEFND LEYFIR VAN-
SKILASKRÁ EN EKKI PÓST-
SENDINGARLISTA.
Flestir hafa tekið eftir óvæntum pósti í póstkassanum hjá
sér, í auknum mæli undanfarin ár. Happdrættismiðar
hafa löngum verið sendir til hálfrar þjóðarinnar en auk
þess hefur færst í vöxt að senda til einstaklinga alls kyns
tilboð og auglýsingar frá fyrirtækjum. Athugull viðtak-
andi tekur stundum eftir því að viðkomandi bréf er
greinilega ekki sent til allra, heldur til ákveðins hóps, til
dæmis eru auglýsingar um handavinnu sendar á eigin-
konuna en kosningaáróður til ungu kjósendanna. En
hvernig fara menn að því að afla heimilisfanga kvenna
yfir 25 ára aldri til að senda auglýsingu? Hvernig fá
stjórnmálamenn upplýsingar um alla námsmenn til að
senda út kosningabréf? Af hverju fá allir happdrættismið-
ana?
eftir Salvöru Nordal
í þjóðskránni eru allir íslendingar
skráðir ásamt fæðingardegi, lög-
heimili og trúfélagi. Þjóðskráin er
skráð inn á tölvu og í sífelldri endur-
skoðun. Þjóðskráin er til sölu hjá
Hagstofunni en mjög strangar regl-
ur gilda um notkun hennar, það má
ekki keyra hana saman með öðrum
skrám, ekki má heidur fá úrtak úr
skránni svo sem eins og hóp kvenna
frá 25—40 ára án sérstaks leyfis frá
tölvunefnd. Eftir þjóðskránni má
heldur ekki senda út auglýsingar
eða áróðursbæklinga en þar eru þó
stjórnmálasamtökin undanskilin.
Einnig hafa líknarfélög sem senda
út happdrættismiða fengið að nota
þjóðskrána í því skyni. Aðrir auglýs-
endur verða að leita annarra leiða
til að finna út sérstakan markhóp.
Eitt fyrirtæki, Markadsþjónustan
sf. eða Strax, hefur sérhæft sig í því
að safna saman alls kyns skrám og
listum til að senda út eftir auglýsing-
ar eða hvers kyns önnur skilaboð
sem fyrirtæki vilja koma til við-
skiptavina. Með þessu er komið á
beinu sambandi til viðskiptamanna,
en beint samband er þýðing á enska
heitinu „direct mail“.
„Við höfum ekki fengið leyfi
tölvunefndar til að nota þjóðskrána
til þess að senda eftir og því höfum
við safnað saman öllum listum um
áhugamannafélög, stéttarfélög,
íþróttafélög, félagaskrár og svo
skrám um fyrirtæki," sagði Birna
Eyjólfsdóttir, framkvæmdastjóri
Strax. „A þennan hátt höfum við
búið til okkar eigin skrár og við
reynum að hafa á skránum upplýs-
ingar um starf, aldur, heimili og
síma og berum svo okkar skrár sam-
an við þjóðskrána. Við höfum orðið
nokkuð góðar skrár en þurftum að
nota mun seinlegri aðferðir en ef
við hefðum fengið leyfi frá tölvu-
nefnd um aðgang að þjóðskránni."
„ÞRÖNGSÝNI HJÁ
TÖLVUNEFND"
Ef eitthvert fyrirtœki óskar eftir
því ad senda konum 25—40 ára
prjónatilboð, eda einhverja vöru til
karla 25 og eldri, gœtud þið þá náð
til meiri hluta þessara aldurshópa?
„Já, við gætum það. Auðvitað eru
okkar skrár ekki fullkomnar, og alls
ekki eins fullkomnar og t.d. í Banda-
ríkjunum þar sem hægt er að fá lista
yfir allar verðandi mæður eða
barnafjölskyldur og allt sem nöfn-
um tjáir að nefna. Okkar fyrirtæki
er í alþjóðasamtökum í Bandaríkj-
unum og Evrópu, enda er þessi við-
skiptamáti löngu viðurkenndur
erlendis.
Mér finnst það mikil þröngsýni
hjá tölvunefnd að veita okkur ekki
leyfi" heidur Birna áfram. „Við höf-
um hins vegar haft mjög gott sam-
starf við Hallgrím Snorrason, hag-
stofustjóra. Það er ekkert ólöglegt
við það sem við gerum. Ef fólk vill
ekki vera á listum hjá okkur þá gef-
um við því að sjálfsögðu kost á að
láta strika sig út. Pósturinn frá okkur
er skemmtilegur og við höfum feng-
ið mjög jákvæð viðbrögð, sérstak-
lega utan af landi. Ef við byðum
ekki upp á þessa þjónustu væri
hægðarleikur að fá skrár og úrtök
úr skrám um íslendinga frá Dan-
mörku. Við vitum um danskt fyrir-
tæki, Multipost, sem hefur fengið
alls kyns skrár og lista í gegnum
danska sendiráðið og slegið þær inn
á tölvur, þannig að þó svo að við
mættum ekki veita þessa þjónustu
væri hægt að kaupa hana frá Kaup-
mannahöfn."
Tölvunefnd hefur sem sé ekki
veitt Strax leyfi til þess að nota þjóð-
skrána til að fá úr henni úrtök, en
hins vegar hafa stjórnmálaflokkar
fengið slík leyfi. Og um þetta segir
Birna: „Þó svo að við höfum fengið
neitun um að nota þjóðskrána geta
stjórnmálaflokkarnir fengið þau úr-
tök sem þeir vilja, en hver er munur-
inn á að selja Þorstein, Steingrím og
Jón Baldvin eða sápu?“ spyr Birna.
Hjá ritara tölvunefndar, Jóni Thors,
fengust þær upplýsingar að þetta
væri stefna sem mörkuð hefði verið
milli tölvunefndar og Hagstofunnar,
að þjóðskráin skyldi ekki notuð í
viðskiptaskyni en að stjórnmála-
flokkar fengju undanþágu frá þess-
ari reglu til að selja sjálfa sig.
LÍN SELUR LISTA
En stjórnmálasamtök geta víðar
gengið að upplýsingum. Lánasjóður
íslenskra námsmanna hefur um
árabil veitt stjórnmálaflokkum lista
yfir lánshafendur til að senda út
kosningaáróður eftir. Samkvæmt
upplýsingum frá Lánasjóðnum
seldu þeir skrá yfir lánshafendur
sjóðsins og límmiðasett á „kostnað-
arverði" eða á 2500 krónur. Á list-
um sjóðsins er gefið upp nafn og
heimilisfang auk þess að veita aug-
ljósar upplýsingar um hverjir fá lán.
Að minnsta kosti einn frambjóðandi
fyrir síðustu alþingiskosningar nýtti
sér þessa þjónustu, Finnur Ingólfs-
son, Framsóknarflokki. Eftir því
sem HP hefur komist næst hefur
námsmönnum ekki verið boðið að
láta strika sig út af listum sem Lána-
sjóðurinn selur. Framkvæmdastjóri
LÍN sagði einnig í samtali við HP að
það væri mjög erfitt fyrir sjóðinn að
verða við slíkum óskum.
Grundvallaratriðið þegar rætt er
um þessar skrár er það að vernda
einstaklinginn. Forsenda þess að
ekki allir mega fá úrtök úr þjóð-
skránni án leyfis tölvunefndar er sú
að verið er að vernda einstaklinginn
fyrir hvers konar ágangi. „Ég er
mjög hlynnt því að einstaklingurinn
sé verndaður," sagði Birna. „Við hjá
Strax höfum engan áhuga á upplýs-
ingum um tekjur manna heldur not-
um einungis upplýsingar sem er að
finna í öllum opinberum skrám og
fólk gefur upp. Tölvunefnd eyði-
leggur hins vegar meira en hana
grunar með því að leyfa útgáfu van-
skilaskrárinnar. I henni hafa verið
beinlínis rangar upplýsingar, en
þegar skráin er komin út er skaðinn
skeður. Þar af leiðandi erum við bú-
in að gera almenning hræddan við
tölvurnar. Það á frekar að banna
slíkar skrár heldur en að banna okk-
ur að senda út saklaus bréf eftir
þjóðskránni."
En verndun einstaklingsins er
grundvallaratriðið. Til þess að
vernda hann segir í lögunum um
kerfisbundna skráningu: „Nú telur
maður eða fyrirsvarsmaður félags,
fyrirtækis eða stofnunar að nafn
hans eða félags o.s.frv. sé fært á
skrá, sem notuð er til útsendingar
dreifibréfa, tilkynninga, auglýsinga
eða áróðurs, og getur hann þá óskað
þess, að nafnið sé afmáð af við-
komandi skrá, og er þá skylt að
verða við því.“ Það hvílir því sú
skylda á þeim sem halda skrár að
gefa viðkomandi aðilum kost á að
láta strika nöfn sín út. Bæði Hag-
stofan og Strax veita þessa þjónustu
en aðilar eins og LÍN gera það varla
ef marka má svör framkvæmda-
stjórans. „Það vantar útfærslu á lög-
unum hvernig eigi að tilkynna
mönnum að þeir séu á þessum
skrám,“ sagði Jón Thors hjá tölvu-
nefnd. Um það hvort breyta þyrfti
lögunum í kjölfar fyrirtækja eins og
Strax sagði hann: „Viðbúið er að
það þurfi að setja strangari reglur
um þessa lista, þannig ekki sé hægt
að safna svona skrám og vernda
borgarana fyrir svona pappírsflóði.“
Augljóslega þarf því að endurskoða
lögin um kerfisbundna skráningu
með tilliti til þeirra nýju fyrirtækja
sem sérhæfa sig í „direct mail“. „Við
myndum vilja fá betri lög um þessa
hluti," sagði Birna, „og fyndist mér
eðlilegt að þau væru samsvarandi
lögunum á hinum Norðurlöndun-
um.“ Hvort lögin verði gerð rýmri
en nú er leiðir tíminn í ljós, en þá
þarf einnig að spyrja sig hvort
vernda eigi frekar borgarana gagn-
vart auglýsingum fyrirtækja eða
kosningaáróðri.
12 HELGARPÓSTURINN