Helgarpósturinn - 23.07.1987, Blaðsíða 29

eftir Áslaugu Ásgeirsdóttur mynd Loftur Atli
Gluggað í erfðaskrá Einars Jónssonar
Safnið skal ekki auglýst
Friður ríki um myndir mínar
Þegar Einar Jónsson myndhöggvari lést ánafnaði hann
íslenska ríkinu ævistarf sitt og safnahúsið sem er á Skóla-
vörðuholtinu í Reykjavík en þar er mestur hluti ævistarfs
hans geymdur. En Einar setti ýmis skilyrði fyrir þessari
gjöf og hafa þau flest verið haldin allt fram á þennan dag
en þó með undantekningum. En hver skyldu þessi skil-
yrði vera og hvernig hefur gengið að framfylgja þeim
gegnum árin, en nú eru 33 ár síðan Einar dó?
Einari var mjög umhugaö að ekki
færi fyrir safninu eins og Listasafni
íslands, sem árið 1953 þegar erfða-
skráin var samin var ekki með neitt
húsnæði og voru verk í eigu þess
dreifð út um allt. Enda lagði hann
ríka áherslu á það í erfðaskránni að
aldrei mætti flytja verk burt frá safn-
inu eða selja þau þaðan og einnig
vildi hann ekki að verkin væru lán-
uð á söfn til sýningar með öðrum
verkum, hvorki hér innanlands né
erlendis. Einar vildi og ekki að verk
annarra listamanna væru sýnd á
safninu. Var það ósk hans að safnið
væri eins konar yfirlitssafn yfir verk
hans og fólk gæti komið þangað til
þess að njóta þeirra allra á sama
staðnum. Eða eins og segir í erfða-
skránni: „Það, sem fyrir mér vakir,
er, að fullkominn friður fái að ríkja
um myndir mínar og ævistarf á
komandi tímum, og að þær fái að
vera til sýnis í því umhverfi, sem
þeim hefir verið búið, og túlka þann
sannleika, sem ég tel æðstan, fyrir
minni ástkæru þjóð.“
Einnig lagði Einar ríka áherslu á
það að niðurröðun höggmyndanna
yrði ekki breytt frá því sem hann
kom þeim fyrir enda taldi hann að
sín niðurröðun væri sú besta og að-
eins þannig fengju verkin að njóta
sín.
AUGLÝSINGAR ILLA
SEÐAR
Sérstaklega var tekið fram í erfða-
skránni að ekki mætti gera afsteyp-
ur af verkunum nema fengnir væru
til þess færustu sérfræðingar á því
sviði og fyllsta aðgæsla væri höfð.
Einnig er það tekið fram að ekki
megi selja afsteypurnar heldur beri
að geyma bæði frummyndina og
afsteypuna áfram í safninu. Og þeg-
ar afsteypur eru gerðar má ekki
færa stærstu og viðamestu myndirn-
ar úr stað heldur verður að vinna
verkið á safninu.
Eitt enn er gert að skilyrði fyrir
gjöfinni, að ekki megi auglýsa safn-
ið til þess að laða að fólk, jafnvel þó
að aðsóknin minnki og rökstyður
Einar þessa ákvörðun í endurminn-
ingum sínum sem fyrst komu út árið
1944 þar sem helstu atriði erfða-
skrárinnar koma fram og eru rök-
studd. Að hans áliti eru það sannir
listunnendur sem eiga einna helst
erindi á söfnin og það þurfi ekki
auglýsingar til þess að fá þá þangað.
Auglýsingarnar laða að fólk sem
ekki hefur sanna ánægju af listinni
og slíkt fólk er óþarft að mati Einars
þar sem það er aðeins að svala
stundarforvitni.
VERIÐ ER AÐ BYGGJA
GARÐINN UPP
En hvernig skyldi nú ganga að
framfylgja þessum skilyrðum? Ólaf-
ur Kvaran, forstöðumaður Lista-
safns Einars Jónssonar, sagði að það
væri mikilvægt að taka tillit til þess
að þegar Einar samdi erfðaskrána
hafi safn hans verið eina safnið á
landinu og var honum mjög um-
hugað að það héldist sem heild en
væri ekki dreift út um allt og verk
annarra höfunda sett í stað verka
hans. Nú væru hins vegar aðrar að-
stæður fyrir hendi. „Önnur verk
hafa að vísu aldrei verið sýnd í safn-
inu enda er ekki pláss til þess. Við
höfum hins vegar hreyft til stytturn-
ar og höfum fært bronsverkin sem
voru inni á safninu út í garð. Við
teljum að þar séum við að halda
áfram því verki sem ekkja Einars
hóf, en áður en hún dó setti hún upp
styttur úti í garði. Það má segja að
uppbygging garðsins sé stærsta
breytingin og erum við að vinna að
því að byggja hann enn frekar upp.
Inni eru svo gifsstytturnar og þær
stærstu eru alveg óhreyfðar enda
geta þær eiginlega hvergi annars
staðar verið. Það má segja að að
mestu leyti sé safnið óbreytt frá því
hvernig Einar skildi við það.“
Safnið hefur látið gera afsteypur
af nokkrum styttum og hafa þær
verið seldar á almennum markaöi.
„Ég vil taka það fram að við höfum
ekki farið út í að fjöldaframleiða
þessar afsteypur. Þær afsteypur sem
við höfum látið gera eru allar tölu-
settar og í sömu stærð og frum-
myndin. Þær hafa síðan verið seldar
á innlendum markaði og er eftir-
spurnin mikil og hafa þær selst upp
á skömmum tíma. Síðan höfum við
notað ágóðann til þess að fjár-
magna afsteypur af gifsmyndunum.
Gifsið er ekki hið endanlega form
höggmyndar heldur er það eirinn
og erum við að vinna að því að
steypa þær í eir nú.“
EÐLILEG ERFÐASKRÁ
Ólafur sagði að aðsóknin að safn-
inu væri nokkuð góð og væru það
helst ferðamenn sem heimsæktu
það og skólakrakkar kæmu þangað
á veturna. „Það eina sem við höfum
gert til þess að vekja áhuga fólks á
safninu er að setja auglýsingar í
ferðamannabæklinga og vekja at-
hygli ferðamanna á safninu. Ef við
gerðum það ekki, gætum við allt
eins lokað strax. íað sem hefur
aukið aðsóknina arðurinn sem
ég minntist á áð. n síðan hann
kom til sögunn. 'fur aðsóknin
batnað því fólk kemur inn og byrjar
að skoða hann en fer síðan og skoð-
ar safnið."
Að lokum sagði Ólafur um erfða-
skrána almennt: „Mér finnst þessi
erfðaskrá mjög eðlileg. Hún kveður
á um almenna umgengni mikið til
og miðast við að verkin verði ekki
fyrir neinum skemmdum. Til dæmis
er sagt hvernig eigi að rykhreinsa
gifsið og einnig er það brýnt fyrir að
þegar iðnaðarmenn séu að vinna á
safninu beri að fylgjast með því að
þeir skemmi ekki verkin af slysni.
Einari var annt um ævistarf sitt og
reyndi að koma því svo fyrir að það
héldist allt á einum stað og ekki
væri tekið upp á því að nota safn-
húsið undir verk annarra manna og
er það mjög eðlilegt."
HELGARPÓSTURINN 29