Helgarpósturinn - 08.10.1987, Page 12

Dómarar viö hæstarétt: Enginn núverandi dórnara hefur reynslu af störfum við sakadóm.
búningi hæstaréttar fram yfir hag
skjólstæðinga sinna og því ekki
hætt á að stugga við réttinum með
þessari kröfu.
ERFITT AÐ FÁ ÚRSKURÐ
Það hefur þó komið fyrir að lög-
menn hafi gert athugasemdir við að
dómari sitji í réttinum, sem samið
hefur þau lög sem til meðferðar eru.
Þannig var gerð athugasemd við að
Armann Snœvarr var í dómari í
máli er snerti lög er hann hafði sjálf-
ur samið.
Ármann mun einmitt hafa verið
einn afkastamesti lagasmiðurinn af
hæstaréttadómurunum. Hann hef-
ur samið flest ný lög er snerta sifja-
rétt, lögskilnað og fjárslit hjóna og
önnur skyld mái. Hann hefur sömu-
leiðis margsinnis setið i hæstarétti
þegar þessi lög hafa verið til með-
ferðar.
Slík seta lagasmiðar í hæstarétti
veikir að sjálfsögðu trú manna á
hann sem úrskurðaraðila um það
hvort lög standast fyrir stjórnar-
skránni.
Hæstiréttur hefur reyndar einnig
verið gagnrýndur fyrir það hversu
erfitt er að fá úr því skorið hvort lög
standast. I Bandaríkjunum er til
dæmis hægt að senda hæstarétti
fyrirspurn um lögmæti ákveðinna
atriða, eða hvort þau standast fyrir
stjórnarskránni. Hæstiréttur íslands
tekur hins vegar einungis fyrir þau
mál sem áfrýjað er til hans. Það er
því eina leiðin til þess að fá skorið úr
um það hvort lög standast eða ekki.
GAGNRÝNIN STENDUR
rýni sína á þessa dóma. Hann kemst
að þeirri niðurstöðu að dómurinn
taki ekki nægjanlegt tillit til þessara
ákvæða. Hann telur með öðrum
orðum að rétturinn sé of vilhallur
ríkisvaldinu og verndi einstakling-
inn ekki fyrir valdbeitingu þess.
í bók Jóns Steinars koma fyrir
dómar í máli „Frjáls útvarps", sá
þáttur „Spegilmálsins" er snerti
spurninguna um það hvort ríkissak-
sóknara væri heimilt að senda lög-
regluna til þess að gera upplag
blaðsins upptækt, tvö málanna
fjalla um skattheimtu, eitt um eign-
arrétt í forsjá sveitarfélaga og einnig
er fjallað um sératkvæði um skyldu-
aðild að búnaðarfélögum.
í öllum þessum málum telur Jón
Steinar að hæstiréttur hafi ekki tek-
ið nægjanlegt tillit til mannréttinda-
ákvæða stjórnarskrárinnar og því
borið rétt einstaklingsins gagnvart
ríkisvaldinu fyrir borð.
EINS OG LIGGJANDI
MENN
Það verður forvitnilegt að sjá hver
viðbrögð hæstaréttar verða við út-
komu þessarar bókar. Það er fátítt
að starfandi hæstaréttarlögmenn
;• 0 í> 0 0 ó ó f/

I : - v y ■
NÝJA ELDAVÉLIN
FRÁ
vörumerki hvers heimilis i 50 ár.
JL L
LÆKJARGÖTU 22 HAFNARFIRÐI SÍMI 50022
gagnrýni réttinn opinberlega og
reyndar kemur það sjaldan fyrir að
um störf hans sé fjallað á opinberum
vettvangi.
Þetta er ef tii vill rótin að því
hversu lokaður hæstiréttur er. Þó
flestir séu sammála því að umgang-
ast beri hæstarétt af virðingu, þá
munu fáir tilbúnir til þess að mæla
þeirri þögn, sem ríkt hefur um störf
hans, bót.
Reyndar má rekja þessa þögn til
þeirrar ákvörðunar hæstaréttar-
dómara hérlendis, að ræða ekki
málefni réttarins opinberlega. Þær
gagnrýnisraddir sem komið hafa
upp hafa því fljótlega þagnað, þar
sem ekkert svar hefur borist.
Einn lögmanna orðaði þetta svo í
viðtali við Helgarpóstinn, að það
væri eins og að sparka í liggjandi
mann að gagnrýna hæstarétt. Hefð-
in setti dómarana í þá aðstöðu, að
geta ekki borið hönd fyrir höfuð sér.
SEMJA SJÁLFIR LÖGIN
Auk þess að vera gagnrýndir fyrir
að gæta hagsmuna ríkisvaldsins
umfram réttar einstaklingsins hafa
dómarar í hæstarétti verið gagn-
rýndir fyrir að taka að sér að semja
lög fyrir ríkisstjórnir. Lög sem þeir
síðar dæma eftir og lenda jafnvel í
því að úrskurða hvort standast
gagnvart stjórnarskránni.
Eitt gleggsta dæmið um þetta er
þegar þess var sérstaklega getið í
greinargerð með frumvarpi um
tímabundna skipan tveggja hæsta-
réttardómara vegna anna við rétt-
inn að frumvarpið væri samið af
hæstarétti. í stjórnarskránni eru
ákvæði um skipan dómara við
hæstarétt og fannst mörgum lög-
mönnum í hæsta máta vafasamt að
slík tímabundin skipan stæðist
gagnvart þeim.
Frumvarpið varð þó að lögum og
enginn lögmaður reyndi að ryðja
þessum tímabundnu dómurum úr
réttinum með skírskotun til stjórn-
arskrárinnar. í samtölum við Helg-
arpóstinn sögðust lögmenn ekki
geta tekið skoðanir sínar á lagatil-
Ein undantekning er þó til á
þessu, sem sjálfsagt mörgum er í
fersku minni. Það var þegar Stein-
grímur Hermannsson, þáverandi
forsætisráðherra, vitnaði til síma-
viðtals við Magnús Thoroddsen, for-
seta hæstaréttar, í umræðum á al-
þingi um verkfall flugfreyja.
I ljósi hefðarinnar fannst mörgum
sem forseti hæstaréttar hefði þar
hlaupið á sig, enda hefur engin end-
urtekning orðið á þessari þjónustu
hæstaréttar.
Þetta atvik verður ekki eins sér-
stakt ef litið er á það út frá þeirri
gagnrýni hversu vilhallur hæstirétt-
ur er ríkisvaldinu og sem rakin hef-
ur verið hér að ofan.
Sú gagnrýni hefur verið þrálát, án
þess að rétturinn hafi svarað fyrir
sig. Hún gefur mynd af dómi sem
þjónustar ríkisvaldið með samningu
laga, hlífir því í dómum sínum og
þiggur af því laun. Þar sem hæsta-
réttardómarar taka engan þátt í op-
inberri umræðu um réttinn og störf
sín er þetta eina myndin sem stend-
ur þeim til boða er ekki vilja trúa því
að hæstiréttur sé alvitur.
yst sem innst..!
12 HELGARPÓSTURINN