Morgunblaðið - 01.04.1984, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. APRÍL 1984
Á flota- og heræfingum NATO:
MEÐ SÓKNARFLOTA
Á NOREGSHAFI
Undir árslok 1983 versnaði sambúð austurs og vesturs.
í janúar 1984 mögnuðu Varsjárbandalagsríkin
stríðsáróður gegn ríkjum Atlantshafsbandalagsins,
NATO. Hafist var handa við að flytja hergögn til
Noregs þar sem spjótunum úr austri var einkum beint gegn
svonefndum jaðarríkjum NATO. Þessum
hergagnaflutningum mótmæltu Sovétmenn harðlega.
NATO-ríkin juku eftirlit á Norðurslóðum. Sovétmenn óttuð-
ust að þessar aðgerðir væru undirbúningur undir árás á
bækistöðvar Norðurflotans á Kóla-skaga og lýstu því yfir að
Barentshaf væri lokað hernaðarsvæði. Mótmæli NATO
voru höfð að engu. Sovétmenn skýrðu frá því að mikilvægar
flotaæfingar færu fram á Noregshafi um miðjan mars.
í febrúar 1984 komst leyniþjónusta NATO á snoðir um
óvenjumikla athafnasemi og fjarskipti herafla á heimaslóð-
um Sovétmanna fyrir austan landamæri Noregs.
Sovéskum njósnaferðum á Noregshafi og Norður-Atlantshafi
fjölgaði til mikilla muna.
Sovétmenn brugðust harkalegar við venjubundnum
vetraræfingum herafla frá NATO-ríkjum í Noregi
en áður og sögðust mundu grípa til þeirra aðgerða sem þeir
teldu nauðsynlegar til að skapa valdajafnvægi
að nýju á Norðurslóðum. Kafbátar Sovétmanna fundust á
svæðum þar sem þeirra hafði ekki áður orðið vart undan
strönd Noregs og sömu sögu er að segja
um sovéskar eftirlitsflugvélar.
Við þessar óvenjulegu aðstæður fór ríkisstjórn Noregs þess
á leit að hraðlið NATO yrði sent til Norður-Noregs og
þar að auki liðsauki sjóleiðis frá Bandaríkjunum og Evrópu.
Eftir Björn
Bjarnason
Með þessa ímynduðu atburðarás
í huga ber að skoða hinar um-
fangsmiklu flota- og heræfingar
NATO á Norður-Atlantshafi, Nor-
egshafi og í Norður-Noregi undan-
farnar vikur og daga. Meiri herafli
var sendur til varnar Noregi en
nokkru sinni fyrr síðan slíkar
sameiginlegar æfingar hófust og
það var sérkennileg reynsla að fá
tækifæri til að sigla með sóknar-
flota NATO síðasta spölinn á Nor-
egshafi, fylgjast með strandhöggi
landgönguliðanna, kynnast því
hvernig Norðmenn bregðast við
svo umfangsmiklum æfingum og
fá dáiitla innsýn í hinar ólíku
hefðir sem ríkia hjá herjum sam-
aðila okkar íslendinga að Atl-
antshafsbandalaginu.
Flókið
en bó einfalt
í raun er ógjörlegt að fá á jafn
stuttum tíma og þarna gafst
heildarmynd af því sem í æfingun-
um gerðist. Til að fara ofan í
saumana á því þurfa sérfræðingar
á vegum NATÓ að minnsta kosti
nokkra mánuði eftir að æfingun-
um er lokið. En hinn ytri rammi
er þó einfaldur.
Noregur verður ekki varinn
nema með liðsauka frá öðrum
NATO-ríkjum. Það er stefna
Norðmanna að leyfa ekki erlendar
herstöðvar í landi sínu á friðar-
tímum. Þeir leyfa ekki heldur her-
æfingar á vegum Atlantshafs-
bandalagsins fyrir austan 24.
breiddargráðu. Á hvort tveggja
ber að líta í ljósi þeirrar viðleitni
Norðmanna að ögra ekki hinum
volduga nágranna í austri, Sovét-
mönnum. í Norður-Noregi er stór-
fylki, eða 5.600 norskir hermenn,
með höfuðbækistöðvar í Tromso-
fylki, en þaðan eru um 500 km í
loftlínu til sovésku landamær-
anna, en tæplega 1.000 km sé farið
eftir þjóðveginum.
Austan við hin tæplega 200 km
löngu sameiginlegu landamæri
Sovétríkjanna og Noregs á Kóla-
skaganum er eitt mesta víghreiður
veraldar. Þar eru höfuðstöðvar
öflugasta flota Sovétríkjanna,
Norðurflotans, 17 flugvellir, tvær
vélaherdeildir og auk þess er á
Murmansk-svæðinu stórfylki, eða
2.000—4.000 landgönguliðar.
Vegna vaxandi umsvifa sovéska
flotans á Noregshafi, bæði skipa
og flugvéla, hafa Norðmenn gert
samninga við Bandaríkjamenn,
Breta og Kanadamenn um að þeir
komi fyrir á friðartímum her-
gögnúm í Noregi sem liðssveitir
frá þessum löndum geti gripið til á
hættustundu, ef ekki tækist að
brjóta skipalestum leið til Norð-
ur-Noregs. Hafist hefur verið
handa við að setja slíkar birgðir
niður í Þrændalögum fyrir 10.000
manna stórfylki bandarískra
landgönguliða. Þá er einnig að-
staða fyrir hendi í Noregi til að
taka á móti verulegum fjölda
orrustuþota frá öðrum NATO-
ríkjum.
Innan hins sameiginlega varn-
arskipulags NATO er Noregur
undir Evrópuherstjórninni (ACE),
Floti Bandaríkjanna sigldi yfir Atl-
antshaf fyrir sunnan Azoreyjar og
síðan norður írlandshaf. Fyrir norð-
austan Skotland sameinaðist hann
flota Evrópuríkja en skip frá níu
löndum héldu noröur með strönd
Noregs. Höfð var stutt viðdvöl úti
fyrir Þrándheimi og þaðan siglt
norður undir Tromsö þar sem land-
gönguliðarnir voru settir í land.
Breska flugmóðurskipið Illustrious
fór á milli Islands og Færeyja ásamt
fylgdarskipum og braust þar í gegn-
um kafbátagirðingu „óvinarins".
sem hefur bækistöðvar í Mons í
Belgíu. í Kolsás skammt utan við
Ósló hefur undirherstjórnin fyrir
Norðurslóðir (AFNORTH) stjórn-
stöð. Yfirmaður Evrópuherstjórn-
arinnar (SACEUR) er Bernard
Rogers, hershöfðingi frá Banda-
ríkjunum. Á hans vegum starfar
hraðlið NATO, en í því eru land-
og flughersveitir frá NATO-ríkj-
unum sem sendar yrðu með hraði
til jaðarríkja innan Evrópuher-
stjórnarinnar ef hætta steðjaði að
þeim. Megingildi hraðliðsins er
talið felast í því að það fæli hugs-
anlegan árásaraðila frá áformum
sínum, hann sjái að sér þegar hon-
um verði ljóst að hann lendi í
átökum við fjölþjóðlegt lið. Bregð-
ist fælingarmáttur liðsins og komi
til átaka mun hraðliðið grípa til
vopna við hlið hersveita gisti-
landsins. Hraðliðið er búið venju-
legum vopnum.
Liðsauki til Evrópu frá Banda-
ríkjunum og Kanada verður ekki
fluttur sjóleiðis yfir Atlantshaf
nema til komi aðstoð frá Atl-
antshafsherstjórn NATO (ACL-
ANT), en höfuðbækistöðvar henn-
ar eru í Norfolk í Virginiu-ríki í
Bandaríkjunum. Yfirmaður Atl-
antshafsherstjórnarinnar (SACL-
ANT), er Wesley L. McDonald,
aðmíráll frá Bandaríkjunum. ís-
land er á varnarsvæði Atlants-
hafsherstjórnarinnar. Undir hana
heyrir fastafloti Atlantshafs-
bandalagsins. Á hættutímum yrði
svokallaður sóknarfloti (Striking
Fleet) helsta vopn NATÖ á Atl-
antshafi, en honum yrði stjórnað
af yfirmanni annars flota Banda-
ríkjanna sem starfar á Atlants-
hafi og Karíbahafi. Það kæmi í
hlut sóknarflotans að brjóta liðs-
flutningaskipum leið yfir Atl-
antshaf og til Norður-Noregs.
Bandarísku landgönguliðarnir
Stjórnskipið Mount Whitney.