Morgunblaðið - 01.04.1984, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. APRÍL 1984
45
(U.S. Marines) kæmu frá bæki-
stöðvum í Norður-Karólínu.
Atlantshafsherstjórnin leggur
höfuðkapp á að geta ráðið lögum
og lofum í Noregshafi á stríðstím-
um, það er að segja á svæðinu
milli íslands og Noregs og þar
fyrir norðan. Af talsmönnum
SACLANT hefur þessu verið lýst á
þennan veg: „Án yfirráða í Nor-
egshafi getur SACLANT ekki veitt
SACEUR nægilega aðstoð. Þessi
yfirráð eru forsendan fyrir því að
SACLANT komi þeim liðsauka á
land í Noregi sem getur haldið
uppi vörnum í landinu, þau eru
jafnframt forsendan fyrir því að
unnt sé að verja ísland, stöðva og
berjast við sovésk herskip og kaf-
báta áður en þeir komast út á Atl-
antshaf og nýta orrustuþotur um
borð í flugvélamóðurskipum með
þeim hætti að þær ógni bæki-
stöðvum Sovétmanna á Norður-
slóðum."
Um borð
í sóknarflotanum
Til þátttöku í flota- og heræf-
ingunum að þessu sinni var blaða-
mönnum stefnt til Þrándheims
hinn 12. mars. Þar var hópnum
skipt í tvennt. Sumir fóru iandveg
er í raun fljótandi stjórn- og fjar-
skiptastöð með þyrluþilfari. Allt
frá því skipið lagði upp frá Nor-
folk var sovéskt njósna- 0g hje?-
unarskip í humátt á ertir pvi
sáum við það hringsóla um sókn-
arflotann. í sóknarflotanum voru
skip frá níu NATO-ríkjum og var
verkaskipting milli flotaforingj-
anna, þannig stjórnuðu Bretar til
dæmis gagnkafbátahernaði.
Á blaðamannafundi um borð í
Mount Whitney lýstu flotaforingj-
arnir því að ferð skipanna hefði
gengið mjög vel og sóknarflotinn
hefði varist „óvininum" svo vel að
með ólíkindum væri. NATO hefði
aldrei sent jafn öflugan flota í
slíkan leiðangur og var helst að
skilja að hann væri því sem næst
ósigrandi.
Illustrious sigldi með fylgdar-
skipum norður á milli Færeyja og
fslands, en meginflotinn var í um
það bil tvö hundruð mílna fjar-
lægð frá strönd Noregs. f „hliðinu"
milli Færeyja og Islands hafði
„óvinurinn" myndað kafbátagirð-
ingu, sem megnaði þó ekki að
stöðva Illustrious. Joseph Metcalf
sagði, að þó kynni einu fylgdar-
skipanna að hafa verið sökkt í „át-
ökum“ á þessum slóðum. Sjálfur
dró hann þó þá fullyrðingu
kafbátaforingjanna í efa og sagði,
Séð yfir þyrluþilfarið á landgöngu- og þyrluskipinu Fearless.
Frá blaðamannafundi um borð í stjórnskipinu Mount Whitney. Fyrir miðju situr Joseph Metcalf, yfirmaður sókp.arflotans, en honum til beggja handa
flotaforingjar og yfirmenn landgönguliðanna. (Ljósm. Mbi. Bj.Bj.)
norður á bóginn og fylgdust þar
með æfingum hraðliðs NATO og
norskra hersveita. Með aðra var
flogið í þyrlu út til sóknarflotans
sem var í mynni Þrándheims-
fjarðar. Þar voru einnig fluttir um
borð í skipin breskir og hollenskir
landgönguliðar sem höfðu verið
við æfingar í Norður-Noregi í þrjá
mánuði. Auk þess bættust þunga-
vopn úr birgðastöðvum þarna við
hinar gífurlegu vopnabirgðir sem
þessir 11.600 landgönguliðar
fluttu með sér. Bandarísku
landgönguliðarnir voru fjölmenn-
astir, eða tæplega 9.000, og höfðu
þeir verið meira en mánuð í skip-
unum, eða frá því þau lögðu upp
frá austurströnd Bandaríkjanna.
Skipin fóru yfir Atlantshaf
fyrir sunnan Azoreyjar og tóku
síðan stefnuna til Plymouth í
Bretlandi, héldu þaðan milli ír-
lands og Bretlands, sigldu austur
með Skotlandi og á þeim slóðum
bættust evrópsk herskip í hópinn.
Opinberlega var sagt að í flotan-
um væru 150 skip og sér til varnar
hefði hann 300 flugvélar. Banda-
ríska flugmóðurskipið Indepen-
dence var stærst skipanna. Það
kom aldrei mjög nærri landi, enda
hlutverk þess að vera utan við
meginflotann og halda „óvinum“ í
hæfilegri fjarlægð. Breska flug-
móðurskipið Illustrious hélt uppi
gagnkafbátaaðgerðum fyrir sókn-
arflotann og naut við það aðstoðar
frá flugvélum í landi, en í þeim
hópi voru Orion-vélar bandaríska
varnarliðsins á Keflavikurflug-
velli.
Joseph Metcalf, undiraðmíráll,
yfirmaður annars flota Bandaríkj-
anna, stjórnaði sóknarflotanum
frá skipinu Mount Whitney, sem
að endanleg niðurstaða yrði að
bíða úrskurðar dómaranna í æf-
ingunni.
Flotaforingjarnir vildu ekki
segja hve margir kafbátar tækju
þátt í æfingunni, þeir skiptu
nokkrum tugum. Þegar við spurð-
um hve sovéskir kafbátar á þess-
um slóðum væru margir, var svar-
ið á þá leið, að þeir skiptu einnig
nokkrum tugum, en Metcalf bætti
því við, að væru þeir fleiri, gætu
landgönguliðarnir næstum stiklað
á þeim í land. Sovéskar eftirlits-
og sprengjuvélar af Bear-gerð,
sem eru tíðir „gestir" í nágrenni
íslands, sveimuðu yfir og í ná-
grenni við flotann. Fimm til sex
sovésk njósnaskip voru á svæðinu
og skammt fyrir norðan Hjalt-
landseyjar hitti Independence sov-
éskan tundurspilli af Kresta II-
gerð fyrir.
Frá Independence sáu menn
mikinn reyk leggja upp frá tund-
urspillinum og héldu að kviknað
hefði í honum. Voru flugvélar
sendar á vettvang og Sovét-
mönnum boðin aðstoð. „Sjómenn
óttast ekkert jafn mikið og eld um
borð í skipi sínu,“ sagði Metcalf.
Við blaðamennirnir höfðum heyrt_
að byssur hefðu verið mannaðar
um borð í sovéska tundurspillin-
um, þegar bandarísku flugvélarn-
ar nálguðust hann. Metcalf kann-
aðist ekki við það, en sagði, að sov-
éski skipstjórinn hefði afþakkað
alla aðstoð og eftir tvo tíma eða
svo hefði reykurinn horfið. Okkur
var sagt af fleirum en einum, að
það væri ekki óalgengt að sjá slík
reykský stíga upp af Kresta II-
tundurspillum og töldu menn að
það stafaði af ketilbilun.
(l.jósm. Mbl. Bj.Bj.)
Myndin er tekin um bord í breska landgöngu- og þyrluskipinu Fearless
þegar það er að taka eldsneyti á hafi úti. Unnið er að því að tengja olíuleiðslu
á milli Fearless og birgðaskipsins. Leiðslan hefur þegar verð tengd yfir í
bandaríska landgöngu- og þyrluskipið Saipan sem er handan við birgðaskip-
ið.
Flotaforingjarnir voru ánægðir
með hve Sovétmenn sýndu ferðum
þeirra mikinn áhuga. Sovésk skip
og flugvélar ykju á fjölbreytni æf-
ingarinnar og Sovétmenn hefðu
ekki nema gott af því að kynnast
þessu ógnarafli NATO, það ætti að
stuðla að því að halda þeim í
skefjum. Þeir töldu mun erfiðara
að verja Noregshaf en sækja inn á
það. Sóknarflotinn gæti valið sér
þá leið sem hann teldi hentugasta
hverju sinni. Hann væri sjálfum
sér nógur og mætti halda honum
úti vikum ef ekki mánuðum saman
ef nauðsyn krefði. Þá væru allar
aðstæður í Noregi þannig að miklu
betra væri að verjast þar en gera
árás.
Að mati herfræðinga væri
næsta vonlítið fyrir Sovétmenn að
halda yfirráðum á Noregshafi
nema þeim tækist í upphafi Kern-
aðarátaka að leggja undir sig
flugvelli í Norður-Noregi og koma
í veg fyrir að NATO gæti haft not
af íslandi.
Breski flotinn
heimsóttur
Eftir blaðamannafundinn lent-
um við sem áttum að skýra frá
honum í töluverðum vandræðum,
því að frá bandaríska skipinu
Saipan þar sem við dvöldumst var
ógjörningur að senda fréttir. í
stuttu máli sagt virtist bandaríski
flotinn ekki ráða yfir neinum þeim
búnaði sem gerði blaðamönnum
kleift að hafa samband við um-
heiminn. Kom þetta okkur í opna
skjöldu, en þá var rifjað upp að
það var einmitt Joseph Metcalf
sem stjórnaði flotanum sem
Bandaríkjamenn sendu til Gren-
ada á liðnu hausti. Þótti sú herför
ekki til fyrirmyndar af fjölmiðlum
þar sem þeir gátu ekki sagt frá
henni fyrr en að iandgöngu lok-
inni. Breski flotinn þótti einnig
harður af sér gagnvart blaða-
mönnum í átökunum um Falk-
landseyjar, en frá skipum hans
geta menn þó sent fréttir til um-
heimsins.
Landgöngu- og þyrluskipið
Fearless var stjórnskip Breta í
sóknarflotanum og þangað vorum
við fluttir í þyrlu til fundar við
foringja í breska flotanum og
landgönguliðinu. Hið fyrsta sem
við sögðum þegar um borð var
komið, var að allt annað yrði að
víkja þar til fréttir hefðu verið
sendar. Athyglisvert var hve allt
gekk fljótar fyrir sig hjá Bretum
en Bandaríkjamönnum. Við vorum
ekki fyrr búnir að taka af okkur
björgunarvestin og komnir úr
flotbúningunum sem Bretar skip-
uðu okkur að klæðast í þyrlum
sínum (Bandaríkjamenn notuðu
aðeins björgunarvesti og hlífð-
arhjálma gegn hávaða), en okkur
SJÁ NÆSTU SÍÐU.