Morgunblaðið - 17.07.1997, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 17. JÚLÍ1997 29
AÐSENDAR GREINAR
Hestöflin í almættinu
Árni
Gunnarsson
EITT er það íslenskt ritverk, sem
höfundur þessa pistils hefir öðrum
bókum flestum meiri mætur á, en
það er fræðiritið ís-
lenski bóndinn eftir
Benedikt Gíslason frá
Hofteigi á Jökuldal.
Þarna er orðkynngin
og stílsnilldin á slíkum
þeytingi innan um
„sagnfræðina“ (um
hana má eflaust deila)
að lesandinn þykist
finna pennann
kveinka sér undan því
ofríki andans, sem
knýr hann áfram af
svo hamslausri
óþreyju. Ljóst er að
höfundur slíkrar bók-
ar er ekki einungis
gæddur óvenjulegum
hæfileikum heldur á
hann einnig traustar rætur í dýr-
ustu menningararfieifð okkar.
Reyndar er það löngu vitað að
hvergi hefir íslensk menning staðið
með meiri blóma en í snjóþungum
sveitum innundir hálendinu þar
sem frost og fannkyngi ríkir á
vetrum en heiðríkja á sumrum.
Benedikt býr á Jökuldalnum á fyrri
hluta þessarar aldar, allnokkru
eftir frostaveturinn mikla
1881-’82, en það ár fraus löður-
mennskan í hel á íslandi eftir sögn
Jóhannesar míns í Vallholti í út-
varpsviðtali við Stefán Jónsson
fréttamann og prentað er í ágætri
bók hins síðarnefnda „Líklega
verður róið í dag.“ Á bls. 229 í
áðurnefndri bók skáldbóndans frá
Hofteigi er samneyti bóndans við
bújörð sína skilgreint með svofelld-
um hætti. „Ef bóndi býr á jörð
eingöngu í því augnamiði að græða
á því peninga, er hann undir eins
búinn að breyta öllum nytjum
hennar í peninga og gera hana að
flagi. En ef hann býr á jörð til
þess að græða jörð bætir hann
jörð sína alltaf í ábúð sinni og hún
skilar honum alltaf meiri og meiri
arði og þægindum í ábúðinni. Hann
gerir hvorttveggja í senn, að búa
í haginn fyrir eftirkomendur sína
og helga sögu þeirra, sem á undan
honum bjuggu. Mannkynssagan
er ónýt ef mennirnir hætta að vera
menn. Forfeður ónytjungsins
hætta að hafa sögulegt gildi,
hversu dugmikið fólk, sem þeir
hafa verið. Sá sem selur land sitt
gerir alla sögu forfeðra sinna
ómerka, enda á hann enga afkom-
endur í því landi."
Þótt ljóst muni vera að misjafn-
lega hafi íslenskum bændum geng-
ið að rækja með fullum sóma þetta
skilgreinda hlutverk í aldanna rás
þykir mér ólíklegt að öðrum og
þ.m.t. nútímafólki hafi verið eða
sé, betur ljóst mikilvægi þessa
boðskapar. „I túninu heima“ nefn-
ist bókarkorn eftir Halldór K. Lax-
ness. í þessari bók greinir höfund-
ur m.a. frá lindinni Guddulaug,
sem hann segir vera til útnorðurs
í túnjaðri Laxnesstungu. Hann ber
til þessarar lindar hlýjan hug og
honum er uggur í bijósti því „Bráð-
um kemur djöfull Hagvaxtarins
eða eitthvert annað ófétiskvikindi
síst betra og ræðst á þessa lind.“
í túninu heima, bls. 244.
Ekki er ýkjalangt síðan við ís-
lendingar stofnuðum ráðuneyti
umhverfismála. Þessi stjórnsýslu-
aðgerð gladdi mig, því í barnaskap
mínum hélt ég að nú hefði landinu
okkar verið skipaður tilsjónarmað-
ur (svona líkt og umboðsmaður
Alþingis eða umboðsmaður barna)
með skyldur til að hamla gegn til-
burðum hagsmunasjúkra fjár-
magnseigenda í þá veru að „rista
landið á hol og rífa út úr því pen-
ingana“, svo notuð séu orð gamla
indíánans um áráttu hvíta manns-
ins. Ljóst er að reyndin varð önn-
ur. Þarna höfðu trúboðar efna-
hagsbatans og hagvaxtarins eign-
ast sinn fulltingismann. Stjórn-
skipaðan bakhjarl sem hafnar með
vísindalegum tilburðum, ellegar
sýnir fullkomið tómlæti öllu andófi
gegn misþyrmingum á
ásýnd þessa lands. í
sjórnvarpsviðtali núna
fyrir skemmstu leyfði
hann sér þó að álykta
á þá lund (eftir að
hafa vitnað til um-
mæla einhverra út-
lendinga) að hin gróð-
urlausu firnindi öræf-
anna; þessi órofa hluti
af ásýnd landsins og
samgróinn sögu þess
um aldir, voru jú líka
verðmæti!
Er hugsanlegt að
við þurfum að biðja
útlendinga liðsinnis
við að varðveita þetta
land fyrir okkur sjálf-
um? Hernaðurinn gegn landinu
nefnist pistill um umhverfismál á
íslandi eftir H.K. Laxness og er
prentaður í bók hans „Yfirskyggð-
ir staðir.“ Ég leyfi mér að slíta út
úr samfelldum texta þessarar
greinar nokkrar setningar og máls-
greinar, en vil jafnframt hvetja
alla til að leiða augum umrædda
grein alla.
„Alþjóðleg samtök gegn nátt-
úruskemdum héldu þing í London
í september síðastliðnum og tjáðu
sig reiðubúin að kosta líffræðilegar
rannsóknir á þessari paradís ís-
lands þar sem tíu þúsund heiðar-
gæsahjón eru fulltrúar almættisins
í norðlægri túndru umluktri eyði-
mörk. Þingheimur lét í ljós þá von
sína íslandi til handa að landið
mætti halda þessum gimstein sín-
um óspilltum um aldir“ (um fyrir-
hugaða virkjun Þjórsárvera). „Á
ofangreindu alþjóðaþingi náttúru-
verndara í London kom aðeins einn
maður fram sem andstæðingur ís-
lands. Hann var sendur þangað af
Orkustofnun í Reykjavík. Þessi
maðug lagði í ræðu sinni áherslu
á „að íslendingar væru enganveg-
inn reiðubúnir að hætta við fram-
kvæmdir í Þjórsárverum" (orðrétt
úr Morgunblaðinu 24ða september
1970). Meiningin i þessu afundna
svari íslendingsins er glögg: Orku-
stofnun hefur aungvar skyldur við
lífið í landinu. „Hestaflið í almætt-
inu er verðlaust í Orkustofnun"
bls. 139.
„Hvað skyldu erlendir __ menn
hafa hugsað um fulltrúa Islands
þegar hann stóð upp í London og
lýsti yfir því að þó allur heimurinn
stæði með landi hans myndi hann
sjálfur ganga gegn þessu landi“
bls. 140. Þessi grein er rituð á jól-
um 1970 Sjást þess einhver merki
að hagvöxturinn hafi aukið verð-
gildi hestaflsins í almættinu síðan
þetta var ritað?
Hagvöxtur og efnahagsbati
munu hér eftir sem hingað til verða
ijármagnseigendum til huggunar,
en ekki setjast að hjá fjölskyldum
tómthúsmanna þessarar þjóðar.
Og enda þótt mengun frá álveri
við Grundartanga muni tæpast
steindrepa nokkurn mann eða eyða
með öllu lífríki í nánd við Hval-
fjörð, er sú framkvæmd vafasöm
í meira lagi. Hún er hranaleg og
óskynsamleg skilaboð frá stjón-
völdum þess efnis að þau sjái ekki
ástæðu til þess að taka með ábyrg-
um hætti þátt í mikilvægasta verk-
efni samtíðarinnar þ.e. að setja
verndun lífríkis ofar öðrum gildum.
Né heldur hafi þau djörfung eða
skilning til frumkvæðis í því hlut-
verki að gera ísland að forystuþjóð
í þeim efnum enda þótt öll vist-
fræðileg skilyrði blasi þar við að
mati náttúruvísindamanna ann-
arra þjóða.
Norður í Skagafirði er það fjall,
sem Tindastóll heitir. Við rætur
þess fjalls lifði ég mín bernsku-
og unglingsár. Það herma munn-
mæli að á einhveijum stað í þessu
fjalli sé tjörn, sem öllum öðrum
Löðurmennskan,
segir Arni Gunnars-
son, er nefnilega
komin til íslands
áný.
tjörnum er dýrari af þeim fádæm-
um að þar dansi á barminum hveija
Jónsmessunótt þrír steinar og hver
um sig mikillar náttúru. Heitir einn
Óskasteinn, annar Huliðshjálms-
steinn og sá þriðji Lausnarsteinn.
Engum sögum fer af því að ennþá
hafi neinn fundið þessa tjörn. Ég
trúði þessari sögu og geri reyndar
enn, og svo mun vera um fleiri.
Fá slys eru verri íslendingi en það
að missa trúna á þjóðsöguna.
Og nú er ég með böggum hildar
út af því ef ske kynni að einhver
ólánsgarmur rækist á þessa tjörn
og færi að hamast við að koma
henni í peninga. Löðurmennskan
er nefnilega komin til íslands á
ný og hún býr við nútímaþægindi.
Borin von að hún hætti sér út í
þau veður sem aflað gætu henni
feigðar.
Höfundur er framsóknarmaður og
fyrrum bóndi í Skagafirði.
Verslunarmannahelgin
30. júlí
Benidorm
frá kr. 29.932
B°kaðu
Við bjóðum nú ótrúlegt tilboð um
verslunarmannahelgina til
Benidorm 30. júlí, þar sem þú gemr
notið þess besta fyrir ótrúlegt verð
á góðum gististöðum Heimsferða. Og að
sjálfsögðu nýtur þú nú öruggrar þjónustu Heimsferða allan
tímann.
Verð kr.
Verð kr.
29.932 39.960
M.v. hjón með 2 börn, 2-11 ára.
M.v. 2 í íbúð, La Era Park, vika, 30. júlí.
Austurstræti 17,2. hæð • Sími 562 4600

SambajLidið
* er m)ög
f
Þeir seldust allir upp en eru nú komnir aftur.
Vegna mikillar eftirspurnar verða þessir tveir símar áfram
í júlí á tilboðsverði - á meðan birgðir endast.
... með Siemens
símtækjum!
mzm
GSM-FARSÍMI
Einstaklega léttur (165 g), þunnur (16/22 mm) og
meöfærilegur farsími. Hljómgæðin í S6 eru framúrskarandi.
29,900 kr. stgr.
tlMi
ÞRÁÐLAUST SÍMTÆKI
Sérlega skemmtilegt, létt og meðfærilegt þráðlaust símtæki með skjá og
laust við allar truflanir. Langur endingartími rafhlöðu. Svo þægilegur að
þú skilur ekki hvernig þú komst af án hans. DECT-staðall.
19.900 kr. stgr.
Umboðsmenn um land allt.
SMITH&
NORLAND
Nóatúni 4 ■ Sími 511 3000
Heimasíða: www.tv.is/sminor