Morgunblaðið - 17.07.1997, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 17. JÚLÍ1997
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
GJÖLD ÁN
LAGASTOÐAR
TVÖ mál, þar sem álagning opinberra gjalda hefur ekki
reynzt í samræmi við lög, hafa komið upp í vikunni.
Annars vegar hefur Héraðsdómur Reykjavíkur fellt úr gildi
úrskurð ríkistollanefndar um aðflutningsgjöld af frönskum
kartöflum. Dómurinn er í samræmi við dóm Hæstaréttar,
sem taldi aðflutningsgjaldið, sem landbúnaðarráðherra lagði
á með reglugerð, ekki innan lögfestra marka og ekki í sam-
ræmi við kvaðir um málefnalegan grundvöll skattheimtu
og stjórnsýslu.
Hins vegar hefur fjármálaráðuneytið, í framhaldi af áliti
umboðsmanns Alþingis, fallizt á að breyta túlkun sinni á
lögum um stimpilgjald. Við skuldbreytingu eldri lána verður
héðan í frá aðeins tekið fullt stimpilgjald af þeim hluta
skuldar sem er vegna vanskila á gjaldföllnum vöxtum, verð-
bótum, dráttarvöxtum og öðrum kostnaði, en hálft eða ekk-
ert gjald af eftirstöðvum höfuðstóls.
Hvað innflutningsgjöldin varðar, er ljóst að nokkrum fyrir-
tækjum hefur verið gert að greiða til ríkisins tugi milljóna
króna, sem þeim bar ekki að standa skil á samkvæmt lög-
um. í stimpilgjaldamálinu geta hundruð einstaklinga og
fyrirtækja átt endurkröfurétt á ríkissjóð. í báðum tilvikum
hefur ríkið Iagt á fólk og fyrirtæki ástæðulaus útgjöld.
Það er rík ástæða fyrir handhafa framkvæmdavaldsins
að gefa gaum að þessum málum. Ráðherrar verða að beita
reglugerðarvaldi sínu mun varlegar en þeir hafa gert hing-
að til, ekki sízt þegar þeir eiga á hættu að skapa ríkissjóði
skaðabóta- eða endurgreiðsluskyldu.
Jafnframt má spyrja hvort nefndir Alþingis ættu ekki
að sýna framkvæmdavaldinu aukið aðhald í þessu efni og
kalla eftir rökstuðningi fyrir því hvar ýmsum umdeildum
ákvörðunum er fundin lagastoð. í jöfnunargjaldamálinu vís-
aði Hæstiréttur einmitt til þess að í skýringum við frum-
varp til viðkomandi laga og umræðum á Alþingi fælist mikil-
væg takmörkun á skattlagningarvaldi ráðherrans. Alþingi
á að sjálfsögðu að hafa virkt eftirlit með að vilji þess sé
virtur.
Loks er ástæða til að íhuga hvort mál af þessu tagi eigi
heima í hinu almenna dómskerfi, sem er störfum hlaðið og
stundum ekki jafnfljótvirkt og skyldi. Morgunblaðið hefur
áður lýst stuðningi við þá hugmynd, að settur verði á fót
stjórnsýsludómstóll, sem úrskurði í ágreiningsmálum um
framkvæmd stjórnvalda á lögum og reglum.
NÝTING
GILSFJARÐARBRÚAR
MERKUM áfanga í vegamálum Vestfirðinga og Dala-
manna var náð sl. mánudag, þegar lokið var við lagn-
ingu vegfyllingar í Gilsfirði vegna brúargerðarinnar þar.
Reiknað er með, að vegurinn yfir fjörðinn verði tekinn í
notkun 1. desember nk. Halldór Blöndal, samgönguráðherra,
sagði í ávarpi við lok vegfyllingarinnar, að verkið auki
mönnum bjartsýni um, að unnt verði að fylgja eftir nauðsyn-
legum vegabótum á þessu landssvæði.
Þrátt fyrir mikla áfanga í vegagerð á Vestfjörðum síð-
ustu árin, eins og jarðgöngin eru ljósasta dæmi um, þá er
mikið ógert ennþá og segja má, að vegasamgöngur séu þar
í ólestri að vetri til. Afstaða Vestfirðinga til næstu verkefna
er mismunandi eftir búsetu. Hún er allt önnur á suðurfjörð-
unum en þeim nyrðri. Þess vegna er mikilvægt, að Vestfirð-
ingar komi sér saman um næstu skref. Hugmyndir eru
m.a. eftir brúun Gilsfjarðar, að gera traustan heilsársveg
yfir Þorskafjarðarheiði og tengja hann veginum á Stein-
grímsfjarðarheiði. Sá vegur styttir verulega leiðina til norð-
urfjarðanna og Isafjarðar. Þá er hugmynd um veg yfir
Tröllatunguheiði yfir á Strandir. Sú framkvæmd bætir sam-
göngur innan héraðanna, en ekki verður séð, að hún beini
umferð til norðanverðra Vestfjarða um Gilsfjörð heldur verði
ekið áfram frá Reykjavík til ísafjarðar norður yfir Holta-
vörðuheiði og um Strandir.
Framtíðarvegur um hvora heiðina sem er nýtist ekki að
fullu nema vegurinn um Bröttubrekku verði endurgerður,
jafnvel með jarðgöngum, en áætlaður kostnaðar þeirra er
700 milljónir. Þessar framkvæmdir munu gagnast bæði
Vestfirðingum og Dalamönnum sem og öðrum landsmönn-
um. Jafnhliða mun nýja Gilsfjarðarbrúin koma að fullum
notum, en sá ljóður er á gerð hennar, að vegakerfið beggja
vegna þarfnast mikilla endurbóta til að uppfylla nútímakröf-
ur.
VERNDARÁÆTLI
Svæði á náttúru
minjaskrá
Ólafsvík
Beruvík
Búðahraun
Breiðavík
L___I Vatnsverndarsvæði 1
1 I Skiðasvæði 1
11111 Fornminjar
Hellissandur,
Önd-
verðar-
nes y.
| jSófuskálar
I Vikurnámusvæði
1 Hugsanleg vikurnámusvæði

1 Arnar-
stapi
II Hellnar
Fyrirhugaður
þjóðgarður
5 km
Malumf * Lóndrangar
ÚiiJ Land í eigu ríkisins
m Land í eigu sveitarfélaga
Land í einkaeign
Hellissandur
Önd-
verðar-
nes
Beruvík
Dritvík
J ökullinn mi
og einkenn
Nefnd sem falið var að undirbúa stofnun þjóð
skýrslu sinni og vemdaráætlun fyrír svæðið ■
afgreiðslu umhverfisyfírvalda. Pétur Gunna
mann nefndarinnar og uml
Iverndaráætlun sem undirbún-
ingsnefnd um stofnun þjóð-
garðs á utanverðu Snæfells-
nesi lét vinna kemur fram að
verndargildi væntanlegs þjóðgarðs-
svæðis felist einkum í ijölbreyttum
gosmyndunum og minjum um bú-
setu þjóðarinnar. I nágrenni svæðis-
ins, t.d. við Rif, er einnig þekkt
fuglaskoðunarsvæði sem vart er
talið eiga sinn líka hvað varðar
fuglalíf, en innan þjóðgarðs hafa
Þúfubjarg og fuglabjörgin vestast á
nesinu dregið til sín fuglaskoðara.
Gróið hraun einkennir gróðurfar og
þar eru m.a. fléttutegundir í útrým-
ingarhættu.
Helstu perlur svæðisins eru taldar
upp í verndaráætluninni og er hér
stiklað á stóru í þeirri upptalningu:
Jökullinn
Snæfellsjökull og suðurhlíðar
hans. Jökullinn „er miðja þjóðgarðs-
ins, skapari og einkenni svæðisins,“
segir í verndaráætluninni. „Sérlega
formfögur eldkeila með söguhelgi
og krafti sem talinn er ná yfir enda-
mörk þessa heims. Sem slíkur hefur
hann mikið verndargildi en ekki er
hægt að segja að hann sé í hættu
af manna völdum. Hins vegar er
aðdráttarafl hans slíkt að á honum
verða að gilda ákveðnar umgengnis-
reglur í ljósi þeirra hughrifa og
upplifunar sem hann veitir."
Þá segir að skilgreina þurfi og
skipuleggja þá margvíslegu starf-
semi sem þegar er tengd Jöklinum.
„Gera verður þá kröfu að ferðamenn
geti upplifað svæðið á þann máta
sem þeir óska svo fremi sem það
eyðileggi ekki upplifun annarra á
svæðinu. Má þar nefna sem dæmi
að fyrir þá ferðamenn sem leggja á
sig erfiða göngu upp á topp jökuls-
ins er mikil röskun á þeim hughrif-
um sem sóst er eftir að hitta fyrir
hóp jeppa eða annarra vélknúinna
farartækja."
Jarðfræði
Væjuhraun er yngst hrauna innan
þjóðgarðs með ótal bollum og lægð-
um.
Bárðarkista og móbergsfjöllin í
kring mynda samfellu þar sem sjá
má þversnið af hinum ýmsu gerðum
gosmyndana sem eru til orðin við
gos undir jökli.
í verndaráætluninni segir þetta
um eldstöðvar svæðisins: „Eldstöðv-
ar úr gjalli og kleprum eru eitt sér-
einkenna íslands og finnast óvíða í
þessum heimshluta. Mikil ásókn er
í efni þeirra og er háð varnarbar-
átta um tilvist þeirra víða um land.
Það er því ómetanlegt ef tekst að
friðlýsa nær heilt eldstöðvakerfi eins
og hér er áætlað. Koma verður í
veg fyrir allt efnisnám og gera við
skemmdir í gígum þjóðgarðsins. Við
skipulagningu gönguleiða þarf síðan
að tryggja að viðkvæmt yfirborð
gíga skemmist ekki af traðki. Því
verður að telja allar eldstöðvar
svæðisins í hæsta verndarflokki.“
Önnur einkenni svæðisins eru
m.a. talin vera Háahraun og hraun-
in ofan Purkhóla sem eru stórgert
apalhraun af sérstakri og sjaldgæfri
tegund. Purkhólar og Purkhóla-
hraun eru eitt hellaauðugasta svæði