Morgunblaðið - 12.05.2000, Blaðsíða 10

10 FÖSTUDAGUR 12. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Rætt um frumvarp um varnarsamstarf íslands og Bandaríkjanna á Alþingi
Breytingartillögu ætl-
að að skapa svigrúm
til frekari viðræðna
HALLDÓR Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra sagði á Alþingi í gær að
hann teldi afar ólíklegt að frum-
varp, sem nú er til lokaafgreiðslu á
Alþingi, um framkvæmd tiltekinna
þátta í varnarsamstarfi Islands og
Bandaríkjanna, muni hafa áhrif á
viðræður um bókun við varnar-
samstarfíð sem hefjast síðar á
þessu ári milli ríkjanna tveggja.
Itrekaði Halldór að þetta frumvarp
og væntanlegar viðræður um bókun
um varnarsamstarf landanna væru í
raun óskyid mál þó að ýmsir hefðu
blandað þeim saman.
Halldór sagði að hér væri verið að
setja löggjöf á grundvelli þeirra
samningsskuldbindinga sem þegar
væru fyrir hendi. Hins vegar hefði
verið ákveðið, með breytingartil-
lögu sem lögð var fram á miðviku-
dagskvöld við frumvarpið, að skapa
svigrúm til að ræða tiltekinn þátt
varnarsamningsins, þ.e. sjóflutn-
inga fyrir varnarliðið, á næstu mán-
uðum. Um þær viðræður væru þjóð-
irnar sammála sem hlyti að benda
til þess að þjóðirnar væru tilbúnar
að halda samstarfi sínu áfram.
Sama breytingartillaga
felld við aðra umræðu
,pUlt þetta mál er orðið hið versta
klúður, og hefur raunar verið það
frá upphafi," sagði Sighvatur
Björgvinsson, þingmaður Samfylk-
ingar, við umræðuna í gær. Sagði
Sighvatur málatilbúnað stjórnvalda
varla vera gæfulegt upphaf við-
ræðna við Bandaríkjamenn um bók-
un við varnarsamninginn.
Sighvatur rifjaði upp að við aðra
umræðu um frumvarpið hefði Sam-
fylkingin lagt fram breytingartil-
lögu um að veittur yrði eins árs að-
lögunartími en því hefði verið
hafnað í utanríkismálanefnd, og síð-
an í atkvæðagreiðslu í þinginu. Nú
ALÞINGI
kæmi hins vegar nákvæmlega sama
tillaga frá utanríkisráðherra, að
öðru leyti en því að þar væri miðað
við frestun gildistöku ákvæða til 1.
maí 2001 en ekki 1. janúar.
Sighvatur sagði að verið væri að
taka mikla áhættu í máli sem skipti
hagsmuni íslendinga nánast engu
máli, þar eð skipaflutningamir sem
um ræðir væru aðeins upp á um 130
milljónir kr. á ári. „Eg held að
hyggilegast hefði núverið við þessar
aðstæður að lofa þessu máli að
liggja," sagði hann.
Bætti hann við að Samfylkingin
myndi ekki hafa nein afskipti af
þessu máli, að öðru leyti en því að
hún myndi styðja breytingartillögu
sem Guðmundur Hallvarðsson,
Sjálfstæðisflokki, hefur lagt fram.
Felur tillaga Guðmundar í sér að
sett verði sambærilegt ákvæði í lög-
in og eru í bandaríska hluta samn-
ingsins um sjóflutninga, en þar er
gerð krafa um að flutningsaðilinn
sigli undir bandarískum fána og
hafí bandaríska áhöfn.
Guðmundur kvaðst telja eðlilegt
að jafnræði væri tryggt milli ríkj-
anna og að sömu reglur gildi um
þessa hluti hjá íslendingum og
Bandaríkjamönnum. Fannst honum
undarlegt að fulltrúar utanríkisráð-
uneytisins skyldu vera að beita sér
gegn þessu ákvæði. „Hvaða öfl eru
það sem vilja ekki þetta ákvæði inn i
samninginn?" spurði Guðmundur.
„Ef að það væri inni í samningnum í
dag þá væri Atlantsskip ekkert með
hollenskt skip, hollenska áhöfn og
pólska að flytja íslenska hluta sjó-
flutninganna fyrir Bandaríkjaher."
Sagði Guðmundur eðlilegt að
þessu ákvæði væri bætt inn í lögin
enda hefðu íslensk stjórnvöld og
Eimskipafélagið byggt rök sín í
þessu máli á því að nauðsynlegt
væri að íslendingar sæju um ís-
lenska hluta flutninganna.
Sverrir Hermannsson leggur
fram frávísunartillögu
Sverrir Hermannsson, formaður
Frjálslynda flokksins, kvaðst gera
öll orð Sighvats Björgvinssonar að
sínum í þessu máli sem orðið væri
mikið ólíkindaklúður. Stjórnvöld
hygðust hunsa dóma sem fallið
hefðu í Bandaríkjunum og breyta
einfaldlega íslenskum lögum til að
ná sínu fram. „Þessi málatilbúnaður
er Alþingi til vansæmdar,“ sagði
Sverrir. Kvaðst hann í framhaldi
leyfa sér með vísan í þingsköp að
flytja frávísunartillögu svo þing-
menn þyrftu ekki að taka efnislega
afstöðu til málsins.
Ögmundur Jónasson, Vinstri-
hreyfingunni - grænu framboði,
sagðist vitaskuld ekki hlynntur
þessu frumvarpi enda vildi hann að
Island gengi úr Atlantshafsbanda-
laginu (NATO) og að samið yrði um
brottför varnarliðsins. Hann væri
hins vegar hlynntur breytingartil-
lögu Guðmundar Hallvarðssonar.
Lýsti Guðjón A. Kristjánsson,
Frjálslynda ílokknum, einnig yfir
stuðningi við breytingartillögu Guð-
mundar.
Steingrímur J. Sigfússon, for-
maður Vinstrihreyfingarinnar -
græns framboðs, rifjaði hins vegar í
Morgunblaðið/Kristinn
Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra í ræðustdl á Alþingi.
ræðu sinni upp orðtækið um að oft
velti lítil þúfa þungu hlassi. „Og ég
hygg að þetta orðtæki myndi nú
rækilega sannast í þessu máli,“
sagði Steingrímur, „ef deilurnar út
af þessum smámunum, mér liggur
við að segja tittlingaskít, sem hér
hafa orðið tilefni stóratburða, yrðu
til þess að bandaríski herinn færi úr
landi. En svo gæti nú kannski farið
að við sæjum hér upphaf þeirra at-
burða í samskiptum íslands og
Bandaríkjanna sem leiddu til slíkra
hluta.“
Steingrímur sagði ekki mikla
reisn yfir málinu. Augljóst væri að
rót þess væri að finna í þeirri stað-
reynd að þeir aðilar, sem nú hefðu
flutningana með höndum, væru ekki
þóknanlegir stjórnvöldum. Sagðist
hann ekki ætla að blanda sér í af-
greiðslu þessa máls, þeir yrðu að
bera ábyrgð á því sem að því stæðu.
Tillaga Guðmundar
sýndarmennska
Halldór Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra tók aftur til máls við lok
umræðunnar í gær og neitaði því að
verið væri að ganga fram fyrir
skjöldu fyrir tiltekin fyrirtæki í
þessu máli. Um Atlantsskip hafði
Halldór það að segja að það hefði
verið skoðun íslenskra stjómvalda á
sínum tíma að Atlantsskip væri í
reynd ekki íslenskt fyrirtæki. Hvort
breytingar hefðu nú orðið á þessu
myndi hann ekki leggja neinn dóm á
og kvaðst hann vænta þess að fyrir-
tækið gæti gert allar þær ráðstafan-
ir sem til þyrfti til þess að uppfylla
skilyrði þar um.
Um breytingartillögu Guðmund-
ar Hallvarðssonar sagði Halldór að
óeðlilegt væri að setja sérlög um
skip sem svo vildi til að hefðu innan-
borðs varning frá varnarliðinu, og
gat hann sér þess til að yrðu tillög-
urnar samþykktar myndi það ein-
ungis leiða til þess að ekkert ís-
lenskt skipafélag gæti boðið í
flutningana sem um ræddi.
„Með því er ég ekki að segja að
það sé ekki rétt að taka á þessu máli
með almennum hætti. En að taka á
þessu máli að því er varðar nokkra
pakka eða gáma til og frá Banda-
ríkjunum finnst mér vera hrein
sýndarmennska," sagði Halldór Ás-
grímsson utanríkisráðherra.
Óljóst er hvaða lagarammi verður settur um verktöku fyrir varnarliðið
Samkomulag um
að ræða áfram um
ágreiningsmálin
Bandarísk stjórnvöld féllust síðdegis á mið-
✓
vikudag á tillögu Islands um skipan nefndar
til að ræða frekar um verktöku fyrir varnar-
liðið. í framhaldi af því lagði utanríkis-
ráðherra fram breytingartillögu við frum-
varp um varnarsamstarfíð sem frestar
gildistöku kaflans um verktöku í eitt ár.
SÚ breytingartillaga við frumvarp
um framkvæmd tiltekinna þátta í
varnarsamstarfi íslands og Banda-
ríkjanna, sem Halldór Ásgrímsson
utanríkisráðherra mælti fyrir í gær,
þýðir að þjóðimar hafa orðið sam-
mála um að gefa sér lengri tíma til að
ræða ágreining um verktöku fyrir
varnarliðið.
ítarlegar viðræður fóru fram milli
íslenskra og bandarískra stjómvalda
í Washington sem stóðu með hléum
frá 26. apríl til 10. maí þar sem fjallað
var um óánægju Bandaríkjamanna
með frumvarpið. Snemma í viðræð-
unum lagði íslenska sendinefndin til
að skipuð yrði nefnd háttsettra emb-
ættismanna til að ræða um verktöku
fyrir vamarliðið og fleiri mál sem
varða samstarf þjóðanna í varnar-
málum. í byrjun þessarar viku von-
uðust íslensk stjómvöld eftir svari
frá bandarískum stjómvöldum þar
sem a.m.k. yrði fallist á þessa tillögu,
en flestum í utanríkisráðuneytinu var
Ijóst að ólíklegt væri að Bandaríkja-
menn myndu fallast á að koma til
móts við sjónarmið Islands í aðal-
ágreiningsmálinu, þ.e. sjóflutningum
fyrir vai-narliðið. Islensk stjómvöld
stóðu í þeirri trú að svar myndi ber-
ast sl. mánudag. Það gekk ekki eftir
og þótt gefið hefði verið í skyn að svar
kæmi á þriðjudag gekk það heldur
ekki eftir. Það var svo ekki fyrr en á
miðvikudag sem svar barst frá
bandarískum stjómvöldum um að
þau féllust á skipan nefndarinnar.
Einhveijar umræður höfðu átt sér
stað um að stjómvöld í löndunum
gæfu sameiginlega út yfirlýsingu um
viðræður þjóðanna og þann ágrein-
ing sem verið hefur um frumvarpið,
en niðurstaðan var að gera það ekki.
Óleystur ágreiningur
Það er því Ijóst að stjómvöldum í
löndunum hefur ekki tekist að leysa
ágreininginn um fyrirkomulag verk-
töku fyrir vamarliðið í Keflavík. Ut-
anríkisráðuneytið telur þó alls ekki
að viðræðumar hafi verið árangurs-
lausar. íslendingar skilji betur af-
stöðu Bandaríkjamanna og vonandi
skilji Bandaríkjamenn einnig betur
afstöðu íslendinga. Einnig er ljóst að
lagður hefur verið gmnnur að við-
ræðum sem hefjast síðar á árinu um
framkvæmd vamarsamstarfsins.
Eftir er að skilgreina betur verk-
efni nefndarinnar og ekki er Ijóst
hvernig hún verður skipuð. Nefndin
mun ræða um verktöku fyrir vamar-
liðið, en ekki hefur verið tekin
ákvörðun um hvort verkefni hennar
verður að fjalla um endurskoðun bók-
unar um framkvæmd vamarsam-
starfsins. Hvorag þjóðin hefur form-
lega óskað eftir slíkri endurskoðun,
en reiknað er með að Bandaríkja-
menn óski eftir henni. Islensk stjóm-
völd ætla ekki að gera það.
Samningurinn við Atlantsskip
framlengdur
Guðmundur Kjæmested, fram-
kvæmdastjóri Transatlantic Lines og
annar stærsti eigandi Atlantsskips,
sagði í gær í samtali við Morgunblað-
ið að breytingartillaga utanríkisráð-
herra kæmi sér ekki á óvart. Hann
vildi að öðra leyti ekkert tjá sig um
framvarpið, enda væri það á valdi Al-
þingis að taka ákvörðun um meðferð
þess. Guðmundur sagðist hins vegar
ekki reikna með öðra en að Atlants-
skip myndi sinna flutningum fyrir
vamarliðið næstu fjögur árin.
Flutningadeild bandaríska hersins
hefur að undanfomu undirbúið fram-
lengingu á samningnum við Atlants-
skip, en upphaflegur samningur við
fyrirtækið kveður á um samning til
tveggja ára með möguleika á árlegri
framlengingu í þrjú ár. Síðdegis í gær
fékk Atlantsskip og Transatlantic
Lines í hendur bréf írá flutningadeild
hersins þess efnis að ákveðið hefði
verið að framlengja samningana við
fyrirtækin um eitt ár. Bréfið er sent
daginn eftir að utanríkisráðherra
ákveður að fresta gildistöku ákvæða
framvarpsins um verktöku. Sam-
kvæmt heimildum Morgunblaðsins
hefur þó vilji flutningadeildar hersins
til að framlengja samningana legið
fyrir í alllangan tíma. Morgunblaðið
hefur undir höndum bréf dagsett 17.
apríl þar sem kemur fram sá skýri
vilji embættismanns, sem hefur með
málið að gera fyrir hönd flutninga-
deildarinnar, að rétt sé að framlengja
samninginn. í bréfinu skorar hann á
aðrar stofnanir í Bandaríkjunum,
sem hafa með málið að gera, að
standa saman um óbreytta stefnu í
málinu jafnvel þó að það komi til með
að valda óánægju hjá einhveijum við-
skiptavinum. Þar er hann að vísa til
kvartana sem flutningadeildinni hafi
borist vegna þjónustu Atlantsskips.
Guðmundur sagðist kannast við að
athugasemdir hefðu verið gerðar við
þjónustu félagsins, fyrst og fremst
frá einum aðila sem allt frá upphafí
hefði verið óánægður með að Atlants-
skip en ekki Eimskip hefði séð um
flutningana. Atlantsskip legði metn-
að sinn í að halda uppi góðri þjónustu
við viðskiptavini sína og væri staðráð-
ið í að standa sig.
Þórður Sverrisson, framkvæmda-
stjóri flutningasviðs Eimskips, sagði í
samtali við Morgunblaðið í gær að
hann teldi eðlilegt að flutningar fyrh’
vamarliðið yrðu boðnir út á þessu ári
þó svo að ákvæði í lögunum um verk-
töku yrði breytt.