Morgunblaðið - 12.05.2000, Blaðsíða 55

MORGUNBLAÐIÐ
I
UMRÆÐAN
Gildir réttarfar Mugabe
gagnvart íslenskum
útgerðarmönnum?
SUMIR túlka
„Vatneyrardóm"
Hæstaréttar þannig
að hægt sé að afnema
kvótkerfið eða gera á
því miklar breytingar
án bóta til núverandi
kvótaeigenda, útgerð-
armanna. Til hvers?
Hvers vegna að svipta
einn stærsta atvinnu-
veg þjóðarinnar stór-
um hluta eigna sinna
bótalaust? Hver hagn-
ast á slíku? Enginn.
Allir, öll þjóðin myndi
tapa á slíku ofríki,
slíkri lögleysu. Um
þessar mundir er Mugabe forsæt-
isráðherra að láta þennan draum
sumra manna rætast í Zimbabwe.
Hann gerir réttarkerfi landsins
óvirkt gegn sumum landsmönnum
með gerræði og lætur lögreglu
landsins standa aðgerðarlausa á
meðan jarðir sumra landsmanna
eru teknar af þeim bótalaust.
Hvers vegna? Er það ódýrara fyr-
ir stuðningsmenn Mugabes? Ef til
vill. En þetta er mikil skammsýni.
Óbætanlegur skaði hlýst af fyrir
alla þjóð Zimbabwe, sem mun
sökkva margar aldir aftur í rétt-
aróvissu og öryggisleysi. Réttleys-
ið mun ekki einskorðast við hvíta
menn eina. Upp rís óöld og hallæri
í landinu og litlar þjóðartekjur
þess munu hrynja.
Það merkilega er að til eru hér á
landi menn, sem vilja misnota
vissa hluta ríkisvaldsins á Islandi,
löggjafarvaldið, í svipuðum til-
gangi. Sem betur fer heitir for-
sætisráðherra okkar ekki Mugabe
heldur Davíð Oddsson og er í
fremsta flokki íslenskra forsætis-
ráðherra, sem mest hafa eflt frelsi
og velmegun Islendinga. Aðrir eru
Hannes Hafstein, Jón Þorláksson
og Bjarni Benediktsson.
Ekki sameign
Hæstiréttur staðfestir hvergi í
„Vanseyrardóminum“ að nytja-
stofnar á Islandsmiðum séu sam-
eign íslensku þjóðarinnar, heldur
tekur hann þessi orð orðrétt upp
úr lögunum og les úr þeim eins
konar stefnuyfirlýsingu og
markmið þess efnis að vernda og
hagnýta skuli fiskistofnana með
hagkvæmni alþjóðar að leiðarljósi.
Þegar Hæstiréttur segir að lög-
gjafinn geti lagt á frekara fégjald,
er tekið fram að Alþingi geti gert
það í skjóli valdheimilda sinna.
Hæstiréttur segir ekki að fégjald
geti verið lagt á í skjóli eignar-
réttar þjóðarinnar sem endurgjald
til þjóðarinnar fyrir afnot af eign
hennar. Þess vegna verður að líta
svo á að slíkt fégjald yrði skattur
en ekki endurgjald eða leiga fyrir
afnot af eign.
Hjörtur Torfason tekur afdrátt-
arlaust fram í sínu sératkvæði að
„fiskveiðiréttindin séu almennings-
eign en ekki ríkiseign" það er al-
menningur, sem enginn á, sbr. það
sem allir eiga það á enginn. Full-
veldisréttur íslands tekur hins
vegar til almenninga
og einkaeigna ein-
staklinga og lögpers-
óna.
Lögum samkvæmt
í dómi meirihlutans
segir. „Aflaheimildir
eru þannig aðeins var-
anlegar í þeim skiln-
ingi að þær verða
hvorki felldar niður
né þeim breytt nema
með lögum.“
Hér tekur Hæsti-
réttur af allan vafa
um það að aflaheim-
ildirnar eru ekki ríkis-
eign, því þá heyrði nýting þeirra
undir framkvæmdavaldið, ríkis-
stjórnina, eignaumsýslu ríkisins.
Niðurstaða meirihlutans er sú
Réttarríki
Svokallaðar „ólympísk-
ar“ veiðar, þar sem öll
orkan fer í það að keppa
um að ná físknum upp
úr sjónum í stað þess að
keppa að því að skapa
sem mest útflutnings-
verðmæti, segir Jóhann
J. Olafsson, verða aldrei
teknar upp aftur á með-
----7------------------------
an Islendingar ráða yfir
fískimiðunum.
að breytingar verði aðeins gerðar
með lögum og samkvæmt lögum.
Stjórnarskrá íslands er hluti af
þeim lögum og ný lög frá Alþingi
mega ekki brjóta í bága við 72.gr
og 75.gr. hennar um eignarrétt og
atvinnufrelsi, né aðrar greinar
hennar.
Kaup og sala
Almennt er viðurkennt í fram-
kvæmd, að kvótarnir eru atvinnu-
réttindi, sem ganga kaupum og
sölum líkt og eignir. Þetta má lesa
úr forsendum Hæstaréttar, sem
ítrekar þetta sjónarmið. „Sú til-
högun að aflaheimildir séu varan-
legar og framseljanlegar styðst að
auki við þau rök að með þessu sé
mönnum gert kleift að gera áætl-
anir um starfsemi slna til lengri
tíma “ Áður hafði Hæstiréttur sagt:
„Með því að aflaheimildir eru að
meginstefnu framseljanlegar gefst
handhöfum þeirra jafnframt kost-
ur á því að ráðstafa þeim til ann-
arra. Hefur sú orðið raunin á í rík-
um mæli.“
Hæstiréttur hefur þannig stað-
fest skoðun þeira Sigurðar Líndal
og Þorgeirs Orlygssonar, þess efn-
is að veiðiheimildirnar eru at-
vinnuréttindi, sem njóta verndar
72. gr. og 75. gr. Stjórnarskrár ís-
lands, um eignarrétt og atvinnu-
rétt.
í sératkvæði Guðrúnar og Har-
aldar kemur fram: Af því leiddi að
aðrir ættu þess ekki kost að
stunda veiðar í atvinnuskyni, en
þeir, sem fengið hefðu heimildir til
þess í skjóli eignarréttar ýmist
sjálfir eða fyrir kaup, erfðir eða
önnur aðildaskipti."
Of þröngt sjónarmið
Núverandi fyrirkomulag finnst
þeim Guðrúnu og Haraldi of
þröngt til frambúðar
Svipað sjónarmið kemur fram í
sératkvæði Hjartar Torfasonar:
„Með ákvörðun hámarksafla og
skiptingu hans eftir aflahlutdeild,
sem framseljaleg er í höndum út-
gerðarmanna einna án meiriháttar
efnislegra skilyrða, hefur þessum
veiðum verið beint í tiltölulega ein-
hæfan farveg..."
Hér bendir Hjörtur eins og Guð-
rún og Haraldur á það að þetta
fyrirkomulag sé of þröngt til fram-
búðar og má vel taka undir það
sjónarmið þeirra
Eðlilegasta lausn þessa máls er
sú að gef alla verslun, kaup og
sölu á kvóta frjálsar öllum íslend-
ingum, hvort sem menn eiga skip
eða ekki. Þá geta allir eignast
kvóta í hvaða stétt, sem þeir eru
eða eru ekki.
Aðalregla íslensks réttar er sú
að ekki eru sett nein skilyrði fyrir
því hvaða eignir hverjir geti eign-
ast á Islandi þótt oft þurfi að setja
notkun þeirra ýmsar hömlur.
Þá þarf að taka af allan vafa,
sem kann að vera á eignarskiptum
eins og t.d. erfðir, gjafir, giftingar,
hjónaskilnaður o.s.frv. Einnig þarf
að auðvelda sérstaklega veðsetn-
ingu á kvóta til að hjálpa nýliðum
að komast inn í atvinnugreinina.
Réttarríki
Leið Mugabe, að taka kvótann
af útgerðarmönnum bótalaust, er
ekki fær í réttarríki.
Ef 3. mgr. 1. gr.l. nr. 38/1990
(um að úthlutun veiðiheimilda
samkvæmt lögum þessum myndi
ekki eignarrétt) opnar þessa leið,
stenst hún einfaldlega ekki stjórn-
arskrána og grundvallarreglur
réttarríkis.
Menn hafa haldið því fram að
vegna þessa ákvæðis gæti Alþingi
afnumið kvótakerfíð gagnvart öll-
um alveg bótalaust. Þetta eru
óþarfar vangaveltur. Slíkt er
jafnólíklegt og að hægri umferð
yrði lögð niður og vinstri umferð
tekin upp á ný. Það væri hægt að
gera bótalaust, en til hvers?
Svokallaðar „ólympískar" veið-
ar, þar sem öll orkan fer í það að
keppa um að ná fisknum upp úr
sjónum í stað þess að keppa að því
að skapa sem mest útflutnings-
verðmæti, verða aldrei teknar upp
aftur á meðan íslendingar ráða yf-
ir fiskimiðunum.
Höfundur er stórkaupmaður og
lýðveldissinni.
Jóhann J. Ólafsson
SLIM-LINE
dömubuxur frá
gardeur
Qfuntu
tískuverslun
v/Nesveg, Seltj., s. 561 1680
Qlroaf
úísÁrifíaryýafa
DEMAN
ÍTahúsið
i Kringlan ■
4-12, sfmi 588 9944
FÖSTUDAGUR 12. MAÍ 2000 53
IfÖ
Sblhrein
og vönduö hreinlætlstæki
Glæsileg hreinlætistæki Ifö Cera.
Innbyggt frárennsli auðveldar þrif.
Tvívirkur skolhnappur, hægt er
að velja um 3ja eða 6 Iftra skol.
Ifö - Sænsk gæðavara
T€Í1GI
Smiðjuvegi 11 • 200 Kópavogur
Sími: 5641088 • Fax: 564 1089
Fást í byggingavöruverslunum um land alltj
Hárlos
Kynning - Ráðgjöf
Alopeda Androgenetica er algengasta ástæðan fyrir hármissi,ástæðan
er karihormónið testosteron. Þar sem konur hala einnig örlítið af
þessu hormón, geta bæði kynin orðið fyrir hármissi af þessari ástæðu.
HQjADQíM
Þar sem vitneskja er um rót
vandans eru nú til efni sem
leysa hann.
-Megaderm inniheldur efiii
-coen3ym- sem hefur álirif
á ummyndun testosterons í
DHT sem veldur hárlosi.
Mörg próf sem gerð hafa verið, hafa ekki eingöngu sýnt fram á að
hártap stoppar, neldur að hár byrjar að vaxa að nýju.
Skoðun erframkvæmd ígreiningarstofu
t' vtdeósmósjá.
Megaderm er borið beint í hársvörðinn, hefur engar aukaverkanir,
örvar hárvöxt og hefur sýnt athyglisverðan árangur við hárlosi.
frákl. 13-18.
.HAIR
-AlyLLO
orgar
OPXO TIL*«
IHMIKLZ4.00
ÖLL KVÖLO*
APÖTEK
Alftamýri 1 Reykjavík, sími: 5857700

HmhmsEki
ITOFNAO 1 • 0 T • 0*01 eOO OKKVB HUOLCIKH
ÍPAKS r~
Oj

mra
tOAnOVA gft
ImS) léreft iiifTníi