Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1882, Side 77

77
feginn. Hafi Aetius átt hér hönd í bagga, þá varð
hönd hér skamma stund höggi fegin, þvi árið eptir
(454) féll hann fyrir rýtingi Valentiníans III. sjálfs.
J>ó það komi ekki þessum þætti við, hvað siðar
varð um Húnaveldi, þá hlýðir þó þess að geta, að
það tvistraðist þegar eptir fráfall Atla. Synir hans
vildu skipta þvi með sér, og köstuðu hlutkesti um
heilar þjóðir og þjóðflokka. f>etta gátu austurlenzku
þjóðirnar þolað, en Austur-Gautar og Gepídar létu
ekki bjóða sér slikt; var það norrænu eðli of ósam-
boðið. Gjörðu þeir því uppreisn gegn Húnum og
buðu þeim bardaga við ána Netad í Pannoniu. Biðu
Húnar fullkominn ósigur og þar féll Ellak, elzti sonur
Atla. En Arðarekur Gepída konungur hélt Atlaborg
á Ungverjalandi og yfirráðum yfir Daciu frá Karpa-
tisku hálsunum til Svarta hafsins. Austur-Gautar
höfðu vestari spilduna frá Sirmium til Wien. Dengisich,
annar sonur Atla, reyndi fleirum sinnum til að hefna
bróður sins; loks réðst hann á Austurveldi Rómverja,
en beið ósigur og féll, og var höfuð hans uppfest á
Paðreimi í Miklagarði. Og þó Húnaveldi lifnaði við
síðar um stutta stund á dögum jjustiníans, Justinusar,
Mauritíusar og Heraklíusar keisara undir þeim Zaberg-
an og Baian, þá má það með sanni segja, að þetta
200 ára líf þess (454—662) var með svo miklum um-
skiptum, og svo mjög komið undir styrk annara þjóða,
Bolgara, Glougen eður Avara o. s. frv., sem voru höf-
uðþjóðirnar, að í réttum skilningi var Húnaveldi lokið
með Atla. Hvernig er því nú varið, að þetta mikla
ríki og þessi mikli auður skyldi verða svo skammvinn-
ur, að þjóð, sem um stundar sakir hafði boðið yfir svo
mörgum öðrum hraustum þjóðum, skyldi detta svo
skjótt úr sögunni, þar sem sumar af þeim þjóðum, er
lutu Húnum, Gautar og Gepídar, efldust meir og meir,