Dagblaðið Vísir - DV - 11.12.1986, Blaðsíða 10

10
FIMMTUDAGUR 11. DESEMBER 1986.
Utlönd
Blekkipennar og villuljósmeti
í fjölmiðlum vestan járntjalds
Réttarhöld í máli Economist og gríska blaðsins Ethnos um hlutdeild KGB í áróðursmálgögnum á Vesturiöndum
Sovéskir og griskir áróðursmeistarar úr „Ethnos“-málinu. Frá vinstri: Evgeny Semenikhin frá höfundarréttarstofnun Sovétríkjanna. Maria Beikou sem í
fjórtán ár var áróðursmeistari við grisku deildina í Moskvu-útvarpinu og er nú meðal stjórnenda hjá „Ethnos". Boris Pankin, sendiherra Sovétmanna í
Stokkhólmi, sem af sumum er talinn vera yfirmaður villuljósadeildar KGB. Evgeny Christiakov, fyrrum blaðafulltrúi sendiráðsins í Aþenu, en honum var
visað úr Grikklandi í júlí 1980 fyrir njósnir um NATO-deild aðalstöðva gríska flotans við Salamisflóa. George Bobolas, útgefandi gríska dagblaðsins „Ethnos“.
Loksins eftir fiögurra ára málatil-
búnað, þref og frestanir eru að heflast
í London réttarhöld í deilum breska
fréttaritsins „Economist“ og gríska
dagblaðsins „Ethnos“ um meint tengsl
gríska blaðsins við villuljósadeild
KGB og sovésku leyniþjónustuna, sem
sögð er hafa stutt útgáfu „Ethnos“
með fjárframlögum.
Breska tímaritið taldi sig hafa hald-
góðar sannanir fyrir því að „Ethnos"
hefði verið stofhað á sínum tíma með
aðstoð foringja úr þeirri deild KGB
sem sér um að mata vestantjaldsmenn
á villandi upplýsingum til þess að láta
þá elta villuljós en ætlunin hafi verið
að „Ethnos" breiddi út sovéskan áróð-
ur í Grikklandi. „Ethnos“ hefúr borið
á móti þessu en margsinnis fengið rétt-
arhöldum frestað á þessum tíma og
varð að lokum að leggja fram 75 þús-
und sterlingspunda tryggingu fyrir
væntanlegum málskostnaði.
Umsjón:
Guðmundur Pétursson
Vakti athygli á villuljósaaðferð-
um KGB vestantjalds
Fyrst þegar málið reis upp vakti það
mikla athygli bæði í Grikklandi og
erlendis og réttarhöldin munu sömu-
leiðis verða mjög í sviðsljósinu, enda
hin athygiisverðustu af því tagi sem
nokkum tíma hafa verið haldin út af
villulýsingum stórveldis og hlutverki
áróðursmeistara KGB í völdum mál-
pípum vestantjalds.
Það hófst í stuttu máli sagt með því
að skömmu eftir að „Ethnos“ fór að
koma út í september 1981 tóku hinar
og þessar útgáfur í Grikklandi, jafnt
á vinstri sem á hægri kanti, að bera á
nýja blaðið að það væri verkfæri í
höndum sovéskra áróðursmeistara og
útgáfa þess sprottin upp úr verslunars-
amböndum sem kaupsýslumaðurinn,
George Bobolas, ætti við Sovétríkin
en hann var útgefandi bæði stóru so-
vésku fjölfræðibókarinnar og „Et-
hnos“.
Verkefni til rannsóknarblaða-
mennsku sem hlaut alþjóðlega
fagviðurkenningu
Risu af þessu miklar ýfingar og þó
hæst þegar út kom bók, skrifuð af
grískum blaðamanni, Paul Anastasia-
des, sem raunar var fréttaritari stór-
blaðanna New York Times og Daily
Telegraph (í London). Birti hann í bók
sinni ljósmyndir og gögn til þess að
sýna fram á að Sovétmennimir, sem
Grikkir höfðu gert viðskipta- og útg-
áfusamningana við, væru í reynd
háttsettir foringjar í villuljósadeild
KGB. Þar var vísað til upplýsinga frá
brotthlaupsmönnum úr KGB og fyrr-
um samstarfsmanna þessara allt frá
1959 og fram til þessa tíma. Sumar
myndimar og gögn hafði bókarhöf-
undur fengið hjá Yannis Yannikos,
sem áður var félagi í andspymuhreyf-
ingu kommúnista 1 Grikklandi á
hemámsárum seinni heimsstyijaldar,
einnig félagi í gríska kommúnista-
flokknum, samherji Sovétmanna og
Bobolasar.
Paul Anastasiades vakti athygli á
því að sá sem helst hefði hönd í bagga
af hálfu Sovétmanna með þessari útg-
áfu „Ethnos" og viðskiptunum við
Bobolas væri Vasili Romanovich Sitn-
ikov, offúrsti og aðstoðardeildarstjóri
í villuljósadeild KGB, en til þess að
dylja raunverulegan verkahring hans
væri hann kallaður aðstoðarritari
ábyrgur fyrir útgáfúm Sovétmanna
erlendis.
„Economist", eða öllu heldur af-
sprengi þess - nefnilega fréttabréfið
„Foreign report" - hafði áður birt ítar-
legri ásakanir á „Ethnos". í apríl 1982
var sagt í fréttabréfinu að „Ethnos“
hefði verið sett á stofn með 1,8 milljón
dollara stofnframlagi Sovétmanna.
„Ethnos" svaraði þessu ekki í fyrstu
en mánuði sfðar, þegar Messimvrini
hafði slegið fréttinni upp í Grikkl-
andi, höfðaði „Ethnos“ mál á hendur
Economist. Breska ritið sótti „Et-
hnos“ til gagnsakar því að Aþenublað-
ið hafði fullyrt að Economist væri
málpípa CIA, leyniþjónustu Banda-
ríkjanna.
Málaferlum „Ethnos“ og Messim-
vrini lauk með sátt þar sem Messim-
vrini gaf út yfirlýsingu sem hvor um
sig vildi túlka sem sigur fyrir sjálfan
sig. En deilur „Ethnos" og Anastasia-
des urðu rammari og hafa dregist í
endalausum málaferlum í þijú ár og
þykja vera í eins konar „patt“-stöðu
þegar hér er komið sögu.
Símahleranir og fréttafalsanir
Anastasiades var dæmdur í árs fang-
elsi fyrir bókina sína en neitaði að
draga nokkuð til baka af þvi sem hann
hafði í henni sagt. Opinberlega verður
hann ekki af því skekinn að þar sé
allt nákvæmt og rétt frá sagt. Hann
fékk móralskan stuðning 1985 þegar
hann hlaut alþjóðlega viðurkenningu
blaðamanna fyrir rannsóknir sínar við
vinnslu bókarinnar en hún er talin
eitt besta dæmið um rannsóknar-
blaðamennsku þar sem viðfangsefnið
er hvemig sovéskur áróður smeygir
sér inn í erlenda fjölmiðla.
Útgefandi og ritstjóri „Ethnos“ voru
einnig dæmdir í fimm ára fangelsi
(áfrýjun þeirra verður ekki tekin fyrir
fyrr en á næsta ári) vegna umdeildasta
þáttarins í allri þessari málaflækju
sem var hlerun á heimasíma Anastas-
iades og skrifetofusima New York
Times í Aþenu. Þeir höfðu einnig birt
í blaðinu og þá ólöglega eitt símtalið.
Anastasiades hafði í símanum rætt um
málið vitt og breitt við Panayotis Zot-
os, lögmann einn i Aþenu, en „Ethnos"
lagði samtalið fram sem viðræður
tveggja CLA-erindreka sem væm að
undirbúa hryðjuverk. Eða nánar til-
tekið, þá hélt „Ethnos" því fram, að
Anastasiades hefði rætt i símanum við
CLA-erindreka, sem gengi undir duln-
efninu Panayotis, og um ráðagerðir til
að myrða ritstjómarstarfelið „Et-
hnos“, vinna skemmdarverk á skrif-
stofúm blaðsins og grafa undan
lýðræðinu í Grikklandi og öðrum Evr-
ópurikjum.
Anastasiades hafði vísað þessum
aðdróttunum á bug sem tilhæfulaus-
um, ruddalegum og fáránlegum og
sakaði Aþenublaðið um að setja allt
málið á svið til þess að draga athygli
almennings og dómenda frá uppljóstr-
unum hans í bókinni. Samtímis sá
New York Times ástæðu til þess að
skrifa Andreas Papandreou forsætis-
ráðherra bréf þar sem blaðið lýsti yfir
fullkomnu trausti sínu til faglegs og
persónulegs siðgæðis Anastasiades.
Auk svo fimm mánaða fangelsis-
dómsins fyrir ólöglega símahlerun
eiga útgefandi Bobolas, ritstjórinn
Filippopoulos og þrír aðrir pennar hjá
„Ethnos", yfir höfði sér málsókn fyrir
meinsæri, glæpsamlegan róg og meið-
yrði og fyrir að vanvirða réttvísina.
Anastasiades og Zotos lögmaður voru
í júlí í sumar hreinsaðir af öllum
áburði um hryðjuverkasamsæri.
Áróðursvopnið snerist í hönd-
um þeirra
Af öllu þessu málaþrasi hefúr leitt
aðallega tvennt. Deilumar milli „Et-
hnos “ og Anastasiades hafa vakið
athygli Ijölmiðla um heim allan. Þær
hafa orðið verkefni sjónvarpsumíjöll-
unar, komist á dagskrá alþjóðlegra
ráðstefna og beint athyglinni enn meir
að villuljósa-aðferðum Sovétmanna.
„Ethnos“-áróðursvopnið hefúr í þeim
skilningi snúist í höndum Sovétmanna
og hitt þá sjálfa. Um leið vakti það
upp gagnrýni í erlendum fjölmiðlum á
réttvísina í Grikklandi og ýmsum ráð-
herrum í grísku ríkisstjóminni sem
þóttu vilhallir „Ethnos“ vegna
meintra sérstakra tengsla við útgef-
anda og ritstjóra Aþenublaðsins.
Sumir þessara ráðherra em nú rúnir
fyrri áhrifum og ekki lengur á ráð-
herrastólum eða annars staðar í
valdabákninu.
Reykjavíkurspilið
Skemmtilegur, spennandi og írœðandi
spurningaleikur íyrir alla íjölskylduna.
Heildsölubirgðir:
Óli Þór Kjartansson, sími: 92-2020.