Réttur - 01.10.1987, Blaðsíða 27

John Reed var af ríku fólki kominn,
gekk á einn „fínasta” háskóla Bandaríkj-
anna, Harvard-háskólann og útskrifaðist
þaðan með besta vitnisburði 1910. —
Þessi íhaldssami háskóli átti eftir að gera
sér það til skammar síðar meir, er æsinga-
öldurnar gegn öllu róttæku risu hæst þar
vestra, að láta í rektorssræðu lýsa yfir því
að þessi háskóli afturhaldsins gæti verið
stoltur af öllum sínum stúdentum nema
John Reed. Þessi uminæli munu verða
Harvard-háskóla eilíflega til skammar.
Jolin Reed stofnaði sósíalistískan
klúbb á háskólaárunum, en eftir próf hélt
hann til Mexico. Þar var 1911 mikil bylt-
ingarhreyfing, sem hann tók þátt í og rit-
aði síðan bókina „Mexico í uppreisn“, er
varð mjög fræg, af því hann afhjúpaði
hvernig Bandaríkjaauðvaldið var að
koma ár sinni fyrir borð þar. John Reed
studdi verkalýðsbaráttuna í Bandaríkjun-
um og gekkst fyrir risastórum fundum
verkfallsmönnuni til stuðnings. Hvað eft-
ir annað lenti hann í fangelsum fyrir þá
baráttu.
1915 ferðast hann unt Evrópu, m.a.
Rússland og þangað fór hann aftur 1917,
upplifir byltinguna í Rússlandi og skrifar
um hana sína heimsfrægu fyrrnefndu
bók, sem kemur út 1919.
í október 1919 hélt hann aftur til So-
vétríkjanna, þrátt fyrir alla erfiðleika.
Hann hafði hitt menn eins og Karl Lieb-
knecht, Irjö Sirola, — einn besta foringja
finnskra kommúnista, og í Rússlandi
kynntist hann nt.a. Lenin náið.
1920 situr John Reed 2. þing Alþjóða-
sambands kommúnista sem fulltrui banda-
ríska kommúnistaflokksins og er kosinn í
stjórn sambandsins. Á þessu þingi voru
tveir íslenskir fullltrúar, Brynjólfur
Bjarnason og Hendrik Ottósson. Voru
þeir nágrannar Reed, bjuggu í næsta her-
bergi við hann og kynntust honum vel.
Eftir þingið fór John Reed til Baku til
þess að taka þátt í þinginu í Baku, þar
sem byltingarhreyfingar Asíu og Evrópu
mættust. Það var í þessari ferð, sem Reed
drakk vatn úr lækjum Kákasus-fjalla,
sem typhus-bakteríur voru í. Leiddi typ-
husinn hann til dauða, er til Moskvu
kom. 17. okt. lést hann og var grafinn í
Kreml-múrnum. Hann varð aðeins 33
ára, en hafði unnið stórvirki á þessari
skömmu ævi.
HEIMILDIR
John Rced: Zehn Tage, die die Welt erschiittert-
en, þýsk þýðing, útg. 1927. Formáli eftir Egon
Erwin Kisclt.
Jelisaweta Drabkina: Schwarzer Zwieback 1962.
— Drabkina var sem ung oft þýðandi og aðstoðar-
maður Reeds. 200 síður af þessari meir en 500
síðna bók eru mest frásagnir um Reed.
203