Réttur - 01.10.1987, Blaðsíða 34

Það var Konstantin keisari, sem full-
komnaði þá hættulegu þróun misréttisins,
sem var að myndast innan safnaðanna, er
hann gerði kristnina að ríkistrú og skóp
alla þá spillingu er tók að þróast innan
kristindómsins, er honum var beitt sem
valdatæki hinna ríku og voldugu. Ég hef á
öðrum stað í „Rétti“ gert grein fyrir þeirri
hættulegu þróun, er gerðist á næstu öld-
um og skal ekkert af því endurtaka hér.
(Sjá greinina: „Atök aldanna um fé-
íaga Jesús og frumkristninnar boðskap“ í
Rétti 1979, bls. 9-42.)
í Vestur-Evrópu er sérstaklega lær-
dómsrík fyrir oss Islendinga 30 ára grimmi-
leg herferð Karls keisara Frakka („hins
mikla“) gegn Söxum til að „kristna“ þá,
en hjá þeim ríkti enn ættasamfélag og
Karli keisara tókst ekki að brjóta Saxa á
bak aftur (og „kristna“ þá) fyrr en hann
gat talið leiðtoga þeirra, er höfðu svipaða
aðstöðu og íslenskir goðar, á að þeir væru
raunverulega eigendur landsins og
drottnar fólksins, gat þannig lætt eitri
stéttaskiptingarinnar inn í höfðingjana —
og klofið þannig og sigrað hina frjálsu
Saxa, beygt þá undir ok keisara, höfðingja
og kaþólskrar kirkju.
Söguna af því hvernig Noregur var
kristnaður þekkjum vér af sögum vorum,
Snorri var ekkert að draga úr lýsingunni á
þeim aðferðum, er beitt var — og Þor-
steinn Erlingsson síðar lýsti svo:
„Og því næst var krossinn með
nauðung og þraut
að norrænu þjóðunum borinn
og svipan og morðvopnin brutu
honum braut,
svo blóðug og mörg voru sporin.“
Meðferðin á Hræreki konungi, — sem
Davíð Stefánsson lýsti í kvæði sínu um
hann, er birtist í Rétti, er við marxistar
tókum við honum 1926, — er dæmið um
hvernig konungar notuðu kristnina sem
yfirvarp til að leggja þjóðirnar undir vald
sitt. — En hinu má ekki gleyma að þús-
undir einlægra og heitra boðbera siða-
boðskapar kristninnar unnu sitt góða
verk, — en hlutu margir ofsókn drottnar-
anna fyrir. Og einmitt af þessum boðskap
brautryðjenda höfðu margir íslendingar
hrifist áður en upp rann árið 1000.
II.
Kristnitakan á íslandi árið 1000
Á íslandi hafði tekist það sérstæða
stórvirki árið 930 að skapa heilsteypt
samfélag úr hinum dreifðu ættasamfélög-
um og einstaklingum, er hingað höfðu
flúið, til að forðast kúgun konunga og
ríkisvalds þeirra. Það var eitt samfellt
þjóðfélag, þar sem goðar sátu Alþingi
sem fulltrúar þeirra, er kusu þá, og þetta
Alþingi, sem veitti öllum bændum mál-
frelsi, hafði löggjafarvald og dómsvald,
en framkvæmdavald — höfuðeinkenni
ríkisvaldsins — var ekki til. Og það er
vert að muna að húskarl goða gat tekið
sæti hans á Alþingi ef goðinn var veikur.
Þetta íslenska þjóðveldi var einstakt í
sögunni. 10. öldin og upphaf þeirrar 11.
sýnir oss í íslendingasögunum hin erfiðu
þjóðfélagslegu vandamál þess: viðleitni
höfðingja til að verða drottnarar og svo
blóðhefndin, hin erfiða erfð ættasamfé-
lagsins.
Noregskonunga langaði, eins og vér
vitum, til þess að ná íslandi á vald sitt og
hugðust nota til þess tvennt: undirgefna
höfðingja og kristna trú. Þetta mun og
hafa verið bestu leiðtogum íslenska þjóð-
veldisins ljóst.
Hættulegasta aðför Noregskonungs að
sjálfstæði þjóðveldisins var gerð árið
210