Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1997, Blaðsíða 30

Felagsdómur
Tonn á móti tonni
stenst ekki samninga
Útgerðin dæmd í málinu
„Verður skipverja ekki gert að taka þátt
í kostnaði af þeinum eða óþeinum
viðskiptum sem jafna má til kaupa á
aflamarki nema kveðið sé á um það í
lögum eða kjarasamningum.“
Félagsdómur hefur staðfest þá
skoðun sjómanna að svokölluð tonn á
móti tonni viðskipti standist ekki
kjarasamning sjómanna. Farmanna-
og fiskimannasamband fslands, vegna
Skipstjóra- og stýrimannafélags Norð-
iendinga stefndi Landssambandi íslen-
skra útvegsmanna fyrir hönd Utvegs-
mannafélags Norðurlands vegna
Sæbergs í Ólafsfirði. Félagsdómur kvað
upp dóm í málinu 5. mars og var
niðurstaðan ótvíræð. Fjórir dómarar af
fimm komust að þeirri niðurstöðu að
viðskiptin standist ekki, einn dómari
var á annarri skoðun og skilaði
sératkvæði.
Tekist var á um grein 1.03 í
kjarasamningi, en greinir hljóðar svo:
„ Yfirmönnum skal tryggt hœsta gangverð alls
sem aflað er og aldrei lagra en útgerðarmaður
fier jyrir sinn hlut. Þeir taka ekki þátt í útgerð-
arkostnaði.
1. Almennt.
Utgerðarmaður hefur með höndum sölu
aflans og hefúr tilþess umboð áhafhar aðþvi er
aflahlut hennar varðar. Hann skal tiyggja
skipverjum hœsta gangverð fyrir fiskitin, þó
aldrei lagra en útgerðarmaður fier, þar með
talin hrogn, lifur og bein. Ekki er heimilt að
draga flá heildarverðmœti afla kostnað vegna
kaupa á veiðiheimildum... “
Rök sjómannanna
Sjómenn stefndu vegna brota á þessari
grein samningsins. í málavöxtum Farmanna-
og fiskimannasambandsins segir orðrétt: „Af
hálfu stefnanda er því haldið fram að fyrirtæk-
ið Sæberg hf. hafi kosið að túlka ofangreind
ákvæði kjarasamnings aðila á þann veg að til
skipta komi aðeins sá hluti af verðmæti afla
sem greiddur er með peningum. Þannig
byggi stefndi á því að þrátt fyrir að kaupandi
afla greiði fyrir hann bæði með peningum og
kvóta þá skuli aðeins gert upp gagnvart
skipverjum miðað við peningagreiðslur sem
inntar eru af hendi í viðskiptum útgerðar og
fiskkaupanda. í þessum viðskiptum sem gjar-
nan hafi verið nefnd „tonn á móti tonni“ fái
útgerðarmaður raunverulega tvenns konar
greiðslu fyrir landaðan afla. Annars vegar fái
útgerðin peningagreiðslur miðað við magn og
hins vegar fái hún kvóta í formi aflamarks
þeirrar fisktegundar sem viðskiptin varða.
Stefnandi og önnur heildarsamtök sjómanna
hafi ítrekað mótmælt þessum uppgjörshát-
tum bæði gagnvart einstökum fyrirtækjum
eins og Sæbergi hf. og við stefnda sem fulltrúa
útgerðarmanna.“
Rök útgerðarinnar
í rökum útgerðarmanna segir meðal ann-
ars: „Stefndi telur að krafa stefnanda um að fá
greiðslur bæði fyrir landaðan afla og að auki
söluverð kvótans og skipta andvirði veiði-
heimilda fiskkaupandans eftir að búið er að
veiða þær einnig upp til hlutaskipta fái ekki
staðist. Enginn geti bæði veitt fisk og selt
aflann og að því loknu selt síðan veiddan
kvóta sem annar aðili á eða látið meta hann
til verðs og bætt andvirði kvótasölunnar við
söluverð aflans og fengið þannig nær tvöfal-
dar greiðslur fyrir og kallað það heildarverð-
mæti afla.“
Síðar segir í málarökum útgerðar:
„Kjarni málsins sé sá að veiðiheimildir
fiskkaupands, sem hann á og leggur til
og lætur veiða fyrir sig, séu ekki greiðs-
lur fyrir landaðan afla, eins og stefnan-
di heldur fram. Leggi fiskkaupandi til
veiðiheimildir hafi það áhrif á það
fiskverð sem fiskkaupandinn er
tilbúinn að greiða fyrir landaðan afla.
Lægstu verðin hafi gjarnan verið í þeim
tilvikum þar sem skip er alveg kvóta-
Iaust og fiskkaupandinn leggur skipi til
allan kvótann. Samkvæmt kenningum
sjómannaforystunnar, ef réttar væru,
ætti áhöfnin í slíkum tilfellum að fá
skipt úr andvirði kvóta fiskkaupands
að auki, þar sem það væri hluti af
greiðslu fyrir aflann, sem útgerðarmaðurinn
stingi í eigin vasa og undan skiptum. Sé
verðið til þeirra kvótalausu skipa, sem veiða
alfarið af kvóta fiskkaupandans t.d. kr. 90 og
kvótaverð á kvótamarkaði kr. 80 væri verðið
kr. 170 pr. kg., hjá kvótalausum skipum, þ.e.
mun hærra en þegar veitt er af eigin kvóta.
Slíkt fái að sjálfsögðu engan veginn staðist.“
Niðurstaða Félagsdóms
I niðurstöðum Félagsdóms segir meðal
annars: „/ málinu liggur fyrir að stefhdi,
Steberg hf, fékk greitt fyrir afla með peninga-
greiðslum og auk þess aflamark frá fiskkaup-
andanum. Var um svonefhd tonn á móti tonni
viðskipti að rœða. Við uppgjör á aflahlut var
miðað við greiðslur í peningum en verðmœti
móttekins aflamarks ekki reiknað með. "
Síðar segir: „Fram hefur komið í málinu að
nefnd tonn á móti tonni viðskipti leiði
almennt til lægra fiskverðs. Stefndi heldur
því fram að fiskkaupandinn útvegi bæði
útgerð skips og áhöfn viðbótarveiðiheimildir
til þess að hægt sé að halda skipi lengur til
veiða. Á móti sé fiskkaupandinn ekki reiðu-
búinn til að greiða jafnhátt verð fyrir aflann,
sem hann kaupir eins og hann mundi gera, ef
veitt væri alfarið af eigin kvóta skips. Þær
30
Sjómannablaðið Víkingur