Andvari - 01.01.1947, Page 94

90
Sigurjón Jónsson
ANDVARl
pörtum kornsins, sem voru aðsetur fjörefnanna, og að verja
sig fyrir sólskininu og brögðuðu ekki ávexti né grænmeti mán-
uðum saman. Beri-beri, skyrbjúgur, beinkröm, pellagra og nátt-
blinda tóku að herja á mennina.
Að því undanskildu, að fyrir svo sem 200 árum kenndi
reynslan mönnum að verjast skyrbjúg með því að neyta sílr-
ónusafa eða skarfakáls, vissu menn ekkert ákveðið um þessa
hörgulsjúkdóma, þangað til Eijkmann tók að gera tilraunir
á fuglum á Java undir síðustu aldamót. Smám saman fundust
svo fleiri og fleiri fjörefni, en ekki er það fyrr en á síðustu
áratugum, sem tekizt hefur að fá þau alveg hrein og setja þau
saman í efnasmiðjum. Fáir gera sér enn í dag grein fyrir því,
hve miklu þetta varðar. Þó að sennilegt sé, að hvergi í heimi
sé betri matarvist en í Bandaríkjum Norður-Améríku, telja
samt þeir, sem um það eru fróðastir, að 50—75 af hverjum
hundrað íbúum þar fái ekki svo mikið sem æskilegt væri af
öllum fjörefnum, sem menn þarfnast. Að vísu hafa menn þar
hvorki skyrbjúg, beri-beri né beinkröm, en þeir hafa sand
af smákvillum, sem þeir þyrftu ekki að fá og fengju ekki, ef
fjörefnaneyzla þeirra væri fullnægjandi.
Náttblinda, kvefsækni, tannskemmdir, lystarleysi, þung-
lyndi, taugaveiklun, reiðigirni og annað slíkt stafar oft af
fjörefnaskorti. Ef menn hafa gnægð fjörefna, flýtir það mjög
fyrir, að sár grói eða beinbrot og að sjúklingar nái sér eftir
sjúkdóma; loks eflir það mjög viðnámsþrótt manna gegn næm-
um sóttum. Það er gott til þess að vita, að það er að verða al-
gengara og algengara að bæta ýmsar fæðutegundir með fjör-
efnum.1) Vegna Jiess fékk almenningur í Bretlandi og Banda-
ríkjunum betri fæðu en áður á ófriðarárunum, þrátt fyrir
ófriðarhömlurnar.
Svo sem sagt var í skilgreiningunni í upphafi þessa erindis,
fæst læknisfræðin annars vegar við varnir gegn sjúkdómum,
hins vegar við að lækna þá eða lina. Nokkrar tilraunir til
1) Hér á landi er smjörlíki eina fœðutegundin, sem fjörefni hefur veriö
hætt í enn sem komið er.