Skírnir - 01.01.1929, Blaðsíða 186
180
Cement.
[Skirnir
og hlutanna, sem þær íklæðast. Kommúnistar eru öflugir
og vitrir vegna þess að þeir hafa kollvarpað allri rúmfræði
Euklids . . . Skiljið ekkert eftir. Það væri ósamkvæmni af
ykkur og ónotalegt fyrir mig. Að vera bundinn við tening,
þrístrending eða þríhyrning — þó ekki sé nema með slitn-
um og ónýtum tvinna, er miklu ægilegra en að kasast undir
fjöllum af skrani«.--------------
»Já, grimmd yðar er — óvitandi líknsemd, vinir«. En
aftur skelfist hann, þegar honum er leyft að búa áfram í
húsinu og þar er skilið eftir hitt og þetta, sem hann þarf
með. Hann flýr það, og þegar hann er orðinn frjáls, — þ.
e. allslaus, — efast hann um, að veröldin hafi nokkru sinni
verið svo endalaus fyrir Spinoza — það væri helzt, að
Markús Aurelíus hefði getað dreymt þetta.
Sonur hans, Sergej, er tryggur kommúnisti, hefur yfir-
gefið heimili sitt þess vegna (bróðir hans, Dimitrij, er zar-
liði; það er hann, sem Tsjibis hafði svo mikla nautn af að
tala við — og láta skjóta). En hann er ekki úr jafnhörðu
efni og hinir kommúnistarnir; hann er menntaður og hefur
áður verið mensjevík að því er virðist. Hann les rit Lenins
og brýtur heilann um þau, reynir að koma þeim saman
við heimspeki og eðlisfræðikenningar Vesturlanda. »Grund-
völlur orkufræðinnar er alls ekki andstæður hinni rökfræði-
legu efnishyggju, því að efni og orka eru aðeins tvær
myndir hinnar sömu rásar í alheimskerfinu« . . . Og þó er
hann ekki alveg viss: »Annars þarf að hugsa um þetta
. . . þarf að liða það í sundur«.
Samtal feðganna, Sergejs og ívans, er í einu hlálegt
og gagntakandi. Milli hugsana þessara tveggja manna liggja
tugir alda og þær eru ekki líkari en blátt og rautt. Gamli
maðurinn: »Manninum er eiginleg stöðug uppreisn og upp-
reisn er — stökk úr einni dýflissunni í aðra: úr móðurlífi
— í skaut þjóðfélagsins, í hlekki allra skylduboðanna, og
þaðan — í gröfina. Markús Aurelíus var ekki svo blár:
hann kunni að finna til frelsisins í hlekkjunum og hann
kunni þá list, að sjá í gegnum múra dýflissunnar«. Sonur-
inn: »Og mér finnst, faðir, að hið sanna frelsi sé hin skap-