Skírnir - 01.01.1929, Blaðsíða 247
Skírnir]
Ritfregnir.
241
Icelandic manuscripts by Halldór Hermannsson. Ithaca 1929.
8+80 bls. + 8 mbl. 8vo. (Islandica XIX.).
Þetta rit berst mér í hendur í þvi bili, að verið er að ljúka við
Skírni; er því hvort tveggja, að naumur er tími að kanna það til
hlítar, enda þröngt um rúm í tímaritinu að sinna ritinu, svo sem
vert væri og efni verðskuldar.
Þetta rit er hið 19. í Islandica-safninu, og eru öll frá hendi
sama manns. Það hefir að geyma yfirlit um sögu og söfnun íslenzkra
handrita, og hefir aldrei verið í einu lagi gert jafnrækilegt yfirlit um
þetta efni, þótt víða sé að vikið á dreif í ritum. Þessu fylgir einnig
greinargerð á upptökum ritunar með íslendingum, lýsing ritfanga
(bókfells, blekgerðar og fjaðurstafa eða penna); þar með er og vikið
að skreytingu fyrri manna á handritum og bókbandi. Til skýringar
eru 8 myndablöð, er sýna handbragð, blek, bókband og skreyting.
Allt er þetta rit hið fróðlegasta, og rýrir það ekkert gildi þess,
að fáeinar prentvillur hafa slæðzt inn, sem kunnugir menn geta lag-
að í hendi sér (svo sem bls. 427 Thórhallr Thorláksson, þ. e. Þorlák-
ur Þórhallason, bis. 27 neðanmáls: árið 1532, þ. e. fram á árið 1532,
og fáeinar aðrar smávægilegar prentvillur).
En auk hins almenna fræðagildis ritsins, hefir það og sérstakan
boðskap að bera oss íslendingum, þegar vel er að gáð.
Af athugunum höf. megum vér meðal annars læra það, að
ástæður þær, er drógu Brynjólf byskup Sveinsson til þess að gefa
konungi dýrmæt handrit, voru þær, að byskup hugði, að handritin
yrðu notuð til þess að prenta eftir þá þegar, en það var byskupi hið
rikasta áhugamál, og er tálmað var því, að hann fengi að setja upp
prentsmiðju sjálfur, til prentunar islenzkra fornrita, hugði hann þetta
snjallast ráð í því skyni, því að ekki gat hann vænt konunginn um
svik í þessu efni. Þetta mun og hafa dregið fleiri íslendinga til þess
að farga handritum. En ekki er að efa, að konungar (Friðrik þriðji
og Kristján fimmti) létu þetta i veðri vaka (sbr. bls. 44—5 og 50),
er þeir söfnuðu handritum úr landinu. En efndirnar urðu engar. Má
þvi segja, að konungar þessir hafi notað þjóðrækni manna til þess
að ginna frá þeim handrit.
Mega Islendingar vel leggja þetta á minnið, með öðrum gild-
um ástæðum, sem fyrir hendi eru, þegar fullnaðargangskör verður
að þvi gerð að heimta hingað til lands handrit þau, er hér eiga
heima að réttu. Mál ætti nú að vera til þess komið. Það, sem enn
hefir verið gert í því máli, er að eins byrjun.
Páll Eggert Ólason.
16