Skírnir - 01.01.1929, Blaðsíða 244
238
Ritfregnir.
[Skírnir
Hafa þessir menn einatt séð svipi látinna manna og lýst þeim svor
að ekki hefir orðið um vilizt, enda þótt þeir hafi aldrei séð þá eða
heyrt þeirra getið áður. Er slíkt ótrúlegt, en margprófað bæði hér
og erlendis. Og eru þess dæmi talin í Gráskinnu. Þá flytur Grá'
skinna sagnir um láina menn, er átt hafa að gera vart við sig,
ýmist í illu skyni eða góðu. Eru þar sagnir um sendingar og fglgj-
ur, forspár ýmiskonar og fyrirburði. Þá eru þar nokkrar álfasögur
og trölla, œvintýri og svo sagnir af kynlegum atburðum, sem ekki
hafa orðið skýrðir með nokkrum hætti o. fl.
Flestir þeir atburðir, draumar, forspár, svipir o. s. frv., sem sagt
er frá i Gráskinnu, eru frá öldinni sem leið, eða þessari öld, sumar
frá allra síðustu árum. Gerast slíkir atburðir, sem þar greinir, næst-
um daglega. Hefir svo jafnan verið siðan sögur hófust af mann-
fólkinu hér á jörð. Hefir engin menntun og engin vantrú getað
stemmt stigu fyrir þeim. En það er mikið mein, að fæstir skrá slíka
atburði eða setja þá á sig. Ber margt til þess. Margir vilja engan
trúnað festa á þá, og halda, að þeir verði sakaðir um »hjátrú«, ef
þeir gefa þeim gaum. Um marga þá menn, sem skyggnir hafa verið
eða öðrum dulrænum gáfum gæddir, er svo farið, að þeir hafa verið
dulir og sem minnst viljað um sýnir sínar og reynslu tala, af því að
þeir hafa átt á hættu, að þeir væri kallaðir »undarlegir« eða jafnvel
ekki með öllum mjalla. Þetta hefir að visu eflaust tekið nokkrum
breytingum. Nú á dögum vita það margir, að dulrænu mennirnir eru
ekki brjálaðir fremur en aðrir, heldur gæddir i ríkara mæli en al-
menningur gáfu til að skynja ýmislegt, sem liggur utan við skynj-
anatakmörk hans.
Þeir, er safna slíkum sögnum sem Gráskinna flytur, vinna mikið
þarfaverk. Og skiftir miklu, að safnað sé áður en langt er um liðið,
svo að sagan þurfi ekki eða síður að fara margra á milli. Margar af
sögum Gráskinnu eru komnar beint frá þeim sjálfum, er atburðina
lifðu, annaðhvort beinlinis skráðar af þeim sjálfum eða safnendurnir
hafa fært þær í letur. Hafa þeir gert sér mikið far um, að frásagn-
irnar yrði sem glöggvastar og sannastar. Eru sögtirnar yfirleitt
skemmtilegar og vel sagðar. Gefa þær, margar hverjar, ekkert eftir
ýmsum bezt sögðu sögunum í Þjóðsögum Jóns Árnasonar.
Gráskinna er, eins og önnur slik söfn, aðeins safn heimilda um
dulræn efni og þjóðsagnir. Hlutverk safnendanna hefir ekki verið
að flokka sagnirnar eða að vinna úr þeim. Það væri verkefni þjóð-
sagnafræði og dulfræði. í þessum fræðum hefir lítið verið gert hér
á landi. Verður varla sagt, að nokkuð hafi verið fengizt við að vinna
úr eða skýra íslenzkar dulrænar sögur ennþá. Mun margt af því, sem
frá er skýrt i þjóðsögum vorum og dulsögum, verða að skoða i ljósi
sálarrannsókna siðustu tíma. Það nær engri átt að halda því fram,.
að allir þeir dulrænir atburðir, sem skýrt er frá i Gráskinnu og öðr-