Tímarit lögfræðinga - 01.10.1984, Blaðsíða 19

ríkisins, skv. 2. mgr. 62 gr., að heimila öðrum ríkjum að veiða þann
hluta hámarksaflamagnsins sem það getur ekki sjálft veitt. Markmið-
ið á að tryggja það að hvorki verði um vannýtingu né ofnýtingu fiski-
stofnanna að ræða.
Frá sjónarmiði Norðurlanda er ljóst að vart mun til þess koma eins
og sakir standa að þau þurfi að veita erlendum þjóðum aðgöngu að
fiskimiðum sínum þar sem fiskistofnarnir í efnahagslögsögum þeirra
eru langflestir fullnýttir í dág. Helst gæti þar verið um fiskimiðin við
Grænland að ræða eftir að landið hverfur úr Efnahagsbandalagi Ev-
rópu.
Með aukningu fiskistofnanna gæti þetta þó breyst. Þá vaknar sú
spurning hvað gerist ef strandríkið ákveður heildaraflamagnið í efna-
hagslögsögu sinni óeðlilega lágt (eða of hátt). Þar sem ákvarðanir um
verndun og nýtingu fiskistofnanna í efnahagslögsögunni eru að öllu
leyti á valdi strandríkisins eru þessi mál undanskilin ákvæðunum um
bindandi lausn deilumála í 297. gr. sáttmálans. Af því leiðir að í raun
er ekki unnt að knýja strandríkið til þess að uppfylla þær skuldbind-
ingar sem 61. gr. og 62. gr. hans leggja því á herðar. Frá sjónarmiði
fiskveiðiþjóða kann það að teljast æskileg niðurstaða en ljóst er að
önnur ríki, sem afskiptari eru, telja þetta mikinn galla á fiskveiðikafla
sáttmálans.
III. ÚTHAFIÐ.
I 116. gr. Hafréttarsáttmálans segir að öll ríki hafi rétt til þess að
stunda fiskveiðar á úthafinu með þeim takmörkunum sem leiðir af
samningsskuldbindingum þeirra og þeim takmörkunum á rétti þessum
sem leiðir af ákvæðum sjálfs sáttmálans. Það sem hér er við átt með
seinna skilyrðinu eru þær takmarkanir sem settar eru í VII. kafla 2.
hluta sáttmálans á frjálsar veiðar ýmissa fiskistofna á úthafinu, þ.e.
sjávarspendýra og ársækinna (anadromous) og hafsækinna (cata-
dromous) tegunda, sbr. 116. gr. (b). Þessi ákvæði eru nýmæli í rétti
hafsins og horfa til nokkurrar takmörkunar á veiðum þar. Snertir það
m.a. fiskveiðihagsmuni Dana, Færeyinga og Norðmanna að því er lax-
veiðar varðar og Islendinga og Norðmanna með tilliti til hvalveiða.
Aðra mikilsverða takmörkun á fiskveiðifrelsinu á úthafinu er að
finna í 117. 'gr. sáttmálans. Þar er lýst skyldu allra ríkja til að fram-
kvæma þær ráðstafanir sem nauðsynlegar eru til að vernda auðlindir
sjávar og eiga samvinnu við önnur ríki um slíkt. Af því leiðir að ríki
sem veiða úr sömu stofnum, eða ólíka stofna á sama svæði, hafa þá
73