Tímarit lögfræðinga - 01.10.1984, Blaðsíða 29

(2) Ráðið. Þar eiga sæti fulltrúar 36 ríkja og er hér um framkvæmda-
stjórn stofnunarinnar að ræða. Á vegum þess starfar efnahags- og
skipulagsnefnd og tækninefnd (162. gr.).
(3) Aðalskrifstofa.
(4) Framkvæmdastofnun. Stofnun þessi skipuleggur og annast beina
vinnslu auðlinda hafsbotnsins af hálfu Hafsbotnsstofnunarinnar.
(5) Sérstök hafsbotnsdeild sem starfa mun innan hins nýja Hafrétt-
ardómstóls, er staðsettur verður í Hamborg. Er hlutverk hennar að
fjalla um deilur vegna hafsbotnsmála milli ríkja og deilur milli hinnar
nýju Hafsbotnsstofnunar og einstakra ríkja.
Það er grundvallaratriði hafsbotnsákvæðanna að hafsbotnsvinnslan
skal vera til góðs fyrir mannkynið, eins og það er orðað í 140. gr. Á
arðurinn af vinnslu auðlindanna þar að skiptast milli þjóða samkvæmt
ákvörðun Hafsbotnsstofnunarinnar á sanngjarnan hátt en þó með
sérstöku tilliti til þarfa þróunarríkjanna og þeirra landsvæða sem enn
hafa ekki hlotið sjálfstæði, sbr. ályktun allsherjarþings S. Þ. nr. 1514
(XV). Komið verður á laggirnar tvíhliða vinnslukerfi. Ríki og einstök
fyrirtæki geta sótt um og hlotið vinnsluleyfi gegn því að greiða
vinnslugjald sem er ákveðinn hundraðshluti af markaðsverði vinnslu-
afurðanna (5-12%) eða með beinum greiðslum til stofnunarinnar.
Jafnframt því er gert ráð fyrir því að Framkvæmdastofnunin stundi
sjálf vinnslu á svæðinu fyrir eigin reikning þegar nægrar tækniþekk-
ingar og fjármuna hefur verið til þess aflað.
Það voru lönd þriðja heimsins sem voru í fararbroddi um mótun
hinna nýju réttarreglna um hafsbotnssvæðið og vinnslu þar. Erfiðlega
gekk að ná samkomulagi við hin þróuðu ríki Evrópu og Ameríku um
mál þessi en þau eru hin einu, auk Japans, sem í dag hafa yfir nægri
tækniþekkingu að ráða til námavinnslu á hafsbotni. Ýmis þeirra geta
illa fellt sig við þessi ákvæði sáttmálans, og eru Bandaríkin þar fremst
í flokki, þar sem frelsi einstakra ríkja til vinnslu neðan heimshafanna
verður nú afnumið og þar með þeir hagnaðarmöguleikar sem í slíkri
vinnslu felast.
Hér er þó á það að líta í þessu sambandi að hinar nýju reglur um
landgrunnslögsögu ríkja valda því að flest þau svæði sem auðugust eru
af olíu og gasi munu verða innan landgrunnslögsögu á sama hátt og
nær 90% af fiskiauðlindum eru innan efnahagslögsögunnar. Engu að
síður er um mikil málmverðmæti að ræða á alþjóðlega hafsbotnssvæð-
inu, og þá ekki síst hinar svonefndu manganvölur (manganese nodu-
les) sem finnast m.a. á botni Kyrrahafsins í miklum mæli.
83