Tímarit lögfræðinga - 01.10.1984, Blaðsíða 25

Islendinga og Norðmanna að laxveiðar erlendra ríkja í hafinu séu
takmarkaðar en Danir, Færeyingar og Grænlendingar hafa hins vegar
verulega hagsmuni af laxveiðum í sjó. Hefur afli Færeyinga t.d. verið
625 lestir á ári að undanförnu og er það allt lax sem kominn er úr
ám nálægra ríkja. Hafa íslensk stjórnvöld mótmælt þessum veiðum,
en aflabrestur hefur verið undanfarin ár í íslenskum ám jafnt sem
í laxveiðiám í Noregi, Skotlandi og írlandi. Nýlega hefur tekið gildi
Samningur um verndun lax í Norður-Atlantshafi frá 2. mars 1982
sem miðar að lausn þessa vandamáls. Samkvæmt þeim samningi eru
laxveiðar aðildarríkja utan landhelgi þeirra bannaðar nema hvað
Færeyingum eru heimilar laxveiðar innan 200 sjómílna efnahagslög-
sögunnar og Grænlendingum á takmörkuðu svæði utan 12 mílna land-
helginnar.
1 66. gr. Hafréttarsáttmálans er leitast við að leysa þau vandamál
sem að veiðum ársækinna fiskistofna lúta og þá fyrst og fremst að
veiðum laxastofna. Er þar um eins konar málamiðlun að ræða þar sem
reynt er að taka bæði tillit til þeirra ríku hagsmuna sem upprunaríkið
hefur að gæta, þar sem laxinn hefur alist upp, og einnig til þeirra þj óða
annarra sem laxveiðar hafa stundað í hafinu á liðnum árum.
Það er upprunaríkið sem ber meginábyrgðina á stjórnun og verndun
laxastofnanna. Hér er sú meginregla sett fram í 66. gr. að laxveiðar
skulu einungis leyfðar innan efnahagslögsögunnar en ekki á úthafinu
nema í því eina tilviki þegar slíkt bann myndi hafa í för með sér efna-
hagslegt áfall fyrir önnur ríki en upprunaríkið. Þá skulu fara fram
viðræður milli þessara ríkja um framkvæmd slíkra veiða á úthafinu,
ávallt með verndarsjónarmið í huga og hagsmuni upprunaríkisins
hvað þessa stofna varðar.
Þar að auki er sú meginregla skráð í 2. mgr. 66. gr. að upprunaríkið
hefur skyldu til þess að tryggja vernd stofna í efnahagslögsögu sinni
með viðeigandi ráðstöfunum og jafnframt að því er varðar ofangreind-
ar veiðar annarra ríkja á úthafinu. Jafnframt er sett fram sú þýðingar-
mikla regla að upprunaríkinu er heimilt í framhaldi af því að ákveða
hámark leyfilegs aflamagns á úthafinu fyrir þá laxastofna sem upp-
runa sinn eiga í ám þess — eftir samráð við þau ríki sem veitt hafa
stofnana á úthafinu. Það má einnig ákveða hámark veiða innan efna-
hagslögsögu annarra ríkja.
Með þessu mikilvæga ákvæði er upprunaríkinu veittur mikilvægur
einhliða réttur til þess að takmarka — eða hugsanlega banna alveg
— laxveiðai' erlendra ríkja á úthafinu, eða í efnahágslögsögu þeirra,
ef nauðsyn er talin krefja. Hér er um merkilegt nýmæli að ræða sem
79