Tímarit lögfræðinga - 01.10.1984, Blaðsíða 39

a) Synjun að gefa skýrslu. Ákæruréttarfar er reist á þeim grund-
vallarrökum, að ekki eigi að þurfa atbeina sakbornings til þess að upp-
lýsa mál og að sökunautur sé aðili máls með ákveðnum takmörkunum.
Sökunautur hefur skv. 1. mgr. 40. gr. og 2. mgr. 77. gr. oml. rétt til
þess að neita að tjá sig um sakarefnið. Slík synjun á því ekki að hafa
áhrif á frádrátt gæzluvarðhaldstíma.
b) Neitun sektar. Sekur maður, sem neitar sekt sinni, ber að vísu
rangt fyrir lögreglu eða rétti, en það varðar ekki refsingu samkvæmt
143. gr. hgl. Slík neitun getur verið af sömu rót runnin og synjun
að gefa skýrslu, þótt ákvæði oml. eigi ekki beinlínis við um neitun
sektai*. Hrein neitun án annarra ósanninda ætti ekki að útiloka frá-
drátt.1) Islenzkir dómstólar hafa samt stundum, einkum áður fyrr,
miðað upphaf frádráttar við játningu, sbr. Hrd. XX, bls. 119; XXV,
bls. 621; XXVII, bls. 9 (26) ; XXXII, bls. 538 (546, 586). Önnur nið-
urstaða varð í Hrd. XXVII, bls. 682; XLIV, bls. 690.
c) Rangar skýrslur o.fl. Ef sökunautur hefur torveldað rannsókn
máls með röngum skýrslum, einkum fyrir rétti, með ósennilegum sögu-
sögnum, vafningum, sýndarskjölum eða hefur gert sér upp geðveiki
eða annað þvíumlíkt, er gæzluvarðhald yfirleitt ekki talið frádráttar-
hæft, sbr. Hrd. XIX, bls. 215; XXII, bls. 179; XXVI, bls. 390; XXXII,
bls. 724; XXXVIII, bls. 38; L, bls. 698 (701, 754), en hins vegar Hrd.
XXV, bls. 149 (gæzlutími dreginn frá í dómi Hæstaréttar, en ekki í
héraðsdómi); XLIV, bls. 690. Oft er mjótt á munum milli rangrar
skýrslugjafar samkvæmt b- og c- liðum.
d) Sérstakar athafnir til að torvelda rannsókn eða málsmeðferð. Átt
er við athafnir sökunauts, sem sumar hverjar eru refsilausar, svo sem
röskun á ummerkjum brots og strok, en aðrar refsiverðar sem sjálfstæð
afbrot, t.d. hlutdeild í röngum framburði vitnis, skjalafals eða rangar
sakargiftir, sbr. Hrd. XXXII, bls. 724. Athafnir af þessu tagi eiga að
útiloka frádrátt gæzluvarðhaldsvistar.
V. FRAMKVÆMD FRÁDRÁTTARINS.
Þegar skilyrði 76. gr. hgl. eru fyrir hendi, er skylt að draga gæzlu-
varðhaldstíma frá refsingu, en sum skilyrðin eru þó matskennd, sbr.
Hrd. LI, bls. 1344; LII, bls. 689. I dómum er yfirleitt enginn rökstuðn-
ingur fyrir ákvörðun um frádrátt, á hvern veginn sem hún er. Auk
þess lætur ákvæðið dómstólunum það eftir að ákveða frádráttarein-
1) Sbr. Stephan Huruiitz, Kriminalret, Alm. del (1971), bls. 566.
93