Tímarit lögfræðinga - 01.10.1984, Blaðsíða 14

skv. 308. gr. 12 mánuðum eftir að 60 ríki hafa fullgilt hann. Enn er
ekki ljóst hvenær að því mun koma.
I. MEGINEFNI SÁTTMÁLANS.
Hinn nýi Hafréttarsáttmáli er að efni til ólíkur Genfarsamningunum
fjórum frá 1958. Að nokkru leyti skráir hann á nýjan leik hinn hefð-
bundna venjurétt hafsins, svo sem frelsi til fiskveiða á úthafinu og
frelsi til siglinga á hafinu og til flugumferðar þar.
Að verulegu leyti er þó sáttmálinn réttarskapandi frá grunni og
ákvæði hans geyma mörg og merk nýmæli. Fyrst má þar nefna ákvæð-
in um hina 200 sjómílna efnahagslögsögu, síðan reglurnar um mörkun
landgrunnsins milli ríkja og ytri mörk þess, ákvæðin um hið alþjóð-
lega hafsbotnssvæði sem sameiginlega arfleifð mannkyns, verndun
hafsins gegn mengun og vísindarannsóknir á hafinu. Þar að auki sker
þessi sáttmáli sig úr öðrum alþjóðasamningum að því leyti að ekki
er heimilt að gera neina fyrirvara við ákvæði hans. Ríki verða og að
sætta sig við bindandi lausn deilumála, nema þegar um er að ræða
nýtingu strandríkisins á fiskimiðunum innan efnahagslögsögu þess,
deilur vegna leyfisumsókna erlendra ríkja varðandi haf- og fiskirann-
sóknir í efnahagslögsögunni og deilur um mörk efnahagslögsögunnar
og landgrunnsins.
Á þessi atriði og ýmis önnur lagði forseti Hafréttaráðstefnunnar, T.
Koh, áherslu í ræðu á síðasta fundi ráðstefnunnar, 6. desember 1982,
er hann tók saman í hnotskurn þann árangur og nýmæli sem í Haf-
réttarsáttmálanum felast. Þau atriði sem forsetinn nefndi voru þessi:
1. Sáttmálinn mun stuðla að friði og öryggi í heiminum þar sem í stað
víðtækra deilna strandríkja koma ákveðnar, viðurkenndar reglur
um mörk landhelginnar, efnahagslögsögunnar og landgrunnsins.
2. Siglingafrelsi verður enn betur trýggt en fyrr með ákvæðum um
frelsi til umferðar í landhelginni, í efnahagslögsögunni, um alþjóð-
leg sund og um lögsögu eyjaklasaríkja.
3. Ákvæðin um vernd og nýtingu fiskistofnanna í efnahagslögsögunni
eru hér mikilvægt framfaraspor, sé þeim rétt framfylgt.
4. Ný og mikilvæg ákvæði eru í sáttmálanum um vernd hafsins gegn
mengun.
5. Nýjar reglur er að finna í sáttmálanum um haf- og fiskirannsóknir
sem taka bæði tillit til þeirra ríkja sem rannsóknir vilja stunda og
strandríkisins sem ræður yfir efnahágslögsögunni og landgrunn-
inu þar sem rannsóknirnar fara fram.
68