Tímarit lögfræðinga - 01.10.1984, Blaðsíða 54

áður en Hrd. 1981:128 gekk. 1 báðum þessum dómum voru sératkvæði
tveggja dómara, þar sem tekið var fram, að sambúðarkonan hefði ekki
litið á sig sem ráðskonu eða gert áskilnað um launagreiðslu, og einn-
ig var sérstaklega tekið fram, að kröfur væru ekki byggðar á því, að
sambúðarkonan hefði öðlast hlutdeild í eignamyndun á sambúðai’tím-
anum.
1 hinum tveimur hæstaréttardómunum, sem gengið hafa frá 1981,
Hrd. 1982:1141 og Hrd. 1982:1412, var viðurkennt, að eign sem mynd-
aðist á sambúðartíma væri sameign aðila við slit sambúðar.
I íslenskum dómum hafa verið gerðar mjög strangar kröfur til sönn-
unar á því, að eign, sem myndast hefur á sambúðartíma, verði talin
sameign aðila. Slíkt var þó talið í Hrd. 1967:631.3)
Það fer eftir atvikum, hve mikið þarf til að koma, til þess að sam-
eign verði talin hafa myndast. Hafi sambúð staðið í langan tíma og
um víðtækan sameiginlegan fjárhag hefur verið að ræða, er ýmislegt,
sem mælir með því að telja eignir, sem keyptar eru til sameiginlegra
nota, vera í sameign aðila við slit sambúðar. Oft er það þannig, að
sambúðarfólk hefur blandað svo saman fjárhag sínum, að ómögulegt
er að ákvarða, hvor hefur keypt hvað, eða það væri ákafléga ósann-
gjarnt að láta það ráða úrslitum (þegar t.d. annar aðilinn greiðir mat
og húsaleigu, en hinn fjárfestir í eignum). 1 þessum tilvikum er eðli-
legt að tala um sameign að því er varðar hluti til sameiginlegra nota,
sem aflað er eftir upphaf sambúðar.
Hæstiréttur Dana virðist hafa hafnað hinu víðtæka sameignarsjón-
armiði, sem fram kom í mörgum landsréttardómum fyrir 1980. Þeir
dómar, sem gengið hafa í Danmörku eftir 1980 og mér er kunnugt
um, hafa allir gengið í sömu átt og dómurinn í U 1980.480 H, þ.e.
hafnað sameign, en dæmt hlutdeild í eignamyndun.
Ljóst virðist vera eftir þessa síðustu 5 dóma Hæstaréttar um fjár-
skipti við slit óvígðrar sambúðar, að lögmenn muni ekki í framtíðinni
gera kröfu um ráðskonulaun. Kröfur þeirra hljóta að beinast að því
að fá viðurkennda sameign eða hlutdeild í eignamyndun á sambúðar-
tíma, sem að öllu jöfnu ætti að vera auðveldara að fá fram.
Hrd. 1981:128 lætur mörgu ósvarað um skilyrði þess, að viður-
kennd verði hlutdeild í eignamyndun. Það er þó ljóst, að tekið er til-
lit til lengdar sambúðar, fjárhagslegrar samstöðu aðila, sameiginlegra
3) í Hrd. 1963:41 var hins vegar krafa sambúðarkonu um eignarrétt að hluta í fasteign,
sem byggð var á sambúðartíma, ekki tekin til greina.
108