Tímarit lögfræðinga - 01.12.1985, Blaðsíða 22

vitnis, ef hann telur það gagnslaust eða til óþurftar í málinu. Verjandi
getur leyst slíkan ágreining með því að benda sakborningi á að koma
sjálfur ósk sinni á framfæri við dómara. Enda þótt sökunautur hafi
játað sekt sína við rannsókn máls, getur verjandi hans krafist sýknu,
ef hann dregur í efa, að játningin eigi við rök að styðjast eða telur
refsileysisástæður fyrir hendi, t.d. neyðarvörn. Ágreiningur getur ris-
ið um það, hvernig vörn skuli haga með tilliti til sakhæfis og viðurlaga-
ákvörðunar. Verjandi getur óskað eftir geðrannsókn á skjólstæðingi
sínum, þótt hann sé því andvígur, en dómari úrskurðar síðan um þá
beiðni. Verjandi getur krafist skilorðsákvörðunar, hvað sem líður af-
stöðu sökunauts, og sennilega einnig öryggisgæslu eða annarra ráðstaf-
ana skv. 62. gr. hgl. í stað refsingar vegna andlegra annmarka, sbr.
15. og 16. gr. hgl.
Þegar um meiri háttar ákvarðanir er að tefla, ræður yfirleitt vilji
sökunauts eða lögráðamanns hans, sbr. 3. mgr. 175. gr. og 3. mgr. 192.
gr. oml. Ber því verjanda að gæta þess að fá fram skýra og ótvíræða
afstöðu sökunauts til slíkra atriða. Má í því sambandi nefna ákvarðanir
um játningu, sýknukröfu, afstöðu til skaðabótakröfu, sbr. 145. gr. oml.,
og um kæru, áfrýjun máls eða endurupptöku.22) Ef sökunautur vill
krefjast sýknu, ber verjanda að virða þá ósk í kröfugerð sinni. Hann
getur hvorki játað fyrir hönd skjólstæðings síns það, sem hann þrætir
fyrir, né byggt vörn sína á öðru en sýknu, nema þá í varakröfu.
Ef verjandi einn veit, að skjólstæðingur hans er sekur, ber honum
samt sem áður, m.a. vegna þagnarskyldunnar, að gera kröfu um sýknu,
fai’i sökunautur fram á það. Hið sama á auðvitað við, ef verj andi vegna
upplýsinga annars staðar frá telur verulegar líkur á sekt sökunauts.
Vitneskja verjanda getur m.a. verið þannig til komin, að sökunautur
hafi játað sekt sína í samtali við verjanda, en haldi eftir sem áður fram
sakleysi sínu við rannsóknaraðila. Verjandi kemst við þetta í erfiða
aðstöðu. I fyrsta lagi getur hann ekki verið viss um, að játningin sé
(að öllu leyti) sannleikanum samkvæm. 1 öðru lagi má hann ekki gera
eða segja neitt, sem kemur rannsóknaraðilum á sporið. 1 þriðja lagi
kann að vera óheiðarlegt gagnvart dómstólunum að byggja málflutn-
ing á sakleysi ákærða, eins og ekkert hafi í skorist. Þess ber þó að
gæta, að vörnin er fólgin í mörgu öðru en málflutningi um sekt eða
sýknu. Verjandi skal m.a. sjá til þess, að sökunautur njóti þeirra rétt-
inda og réttaröryggis, sem honum ber lögum samkvæmt. Verjanda
ber að haga starfi sínu þannig, að ef til sakfellingar kemur, verði sú
22) Sjá Mogens Koktvedgaard og Hans Gammeltoft-Hansen 1978, 155.
228