Tímarit lögfræðinga - 01.12.1985, Blaðsíða 24

sbr. 6. og 16. gr. Á móti kemur hins vegar sú almenna og fremur óljósa
skylda verjanda að stuðla að því, að hið sanna og rétta komi í ljós og
að létta dómara starfið með málflutningi sínum, sjá 1. mgr. 86. gr.,
sbr. 79. gr. oml. Sem dæmi um erfitt hagsmunamat er oft nefnt það
vandamál, er verjandi veit um atriði, sem ekki hafa verið rannsökuð
og því erfitt að segja til um, hvort reynast muni sakborningi í hag
eða ekki. Eða þá sú aðstaða, er verjandi hefur útvegað sér eða fengið
í hendur upplýsingar, sem að hans mati eru sökunaut í óhag. Á verjandi
að þegja yfir þessum hlutum eða má hann það? Almepnt er talið, að
verjanda sé hvorki rétt né skylt að skýra lögreglu, sækjanda eða dóm-
stólum frá slíkum atriðum, nema sökunautur samþykki. Á það einnig
við um gögn, sem verjandi hefur þegar í höndum, sbr. nánar á bls. 222.
önnur niðurstaða gæti skaðað trúnaðarsamband verjanda og sakborn-
ings og ýtt undir tregðu verjanda að afla upplýsinga af ótta við, að þær
reynist sakborningi óhagstæðar.25) Hið víðtæka ákvæði 86. gr. 1. mgr.
i.f. styður og þessa niðurstöðu.
Við þetta er þó ýmislegt að athuga. Verjandi má ekki halda því bein-
línis fram, að málavextir hafi vei'ið aðrir en hann veit, að þeir voru.
Slíkt væri vísvitandi blekking, til þess fallin að villa um fyrir sækjanda
og dómara. Verjanda er ekki heimilt á sama hátt og sakborningi að
skrökva sér að refsilausu, hvorki sem málflytjanda né vitni. Andenæs
telur óeðlilegt, að verjandi flytji vörn að einhverju leyti miðaða við
forsendur, sem hann veit, að ekki eru fyrir hendi.20) Þetta getur verj-
andi þó orðið að gera, t.d. ef sökunautur hefur játað sekt sína fyrir hon-
um, en heldur fram sakleysi sínu við aðra. Heimildarbrestur verjanda
sem vitnis skv. 94. gr. oml. gengur mun skemmra en hið almenna þagn-
arskylduákvæði 86. gr. oml. Því getur verjandi orðið að bera vitni um
atriði, sem sökunautur hefur ekki trúað honum fyrir, þótt sjaldgæft
hljóti að vera eðli máls samkvæmt, að tilefni til slíkrar vitnaleiðslu komi
upp, sbr. 103. gr. oml.27) Hugsanlegt er, að eðli sakarefnis geti skipt
máli um hagsmunamatið, þannig að upplýsingaskylda verjanda sé
ríkari, ef um alvarlég sakarefni er að ræða, sbr. bls. 222. Ef verjanda
væri kunnugt um fyrirhugað brot í tengslum við mál, sem í rannsókn
er, gæti hann orðið upplýsingaskyldur skv. 126. gr. hgl. að uppfylltum
þar greindum skilyrðum. Það kann að þykja varhugavert, að verjandi
25) Sjá Stephan Hurwitz 1959, 164; Ragnar Aðalsteinsson 1978, 112; Georg Lous 1962, 36-40.
26) Johs. Andenæs 1984, 74-75.
27) Það er að vísu álitamál, hvort löggiltir málflutningsmenn geti orðið vitnaskyldir vegna
ákvæðis 2. mgr. 93. gr. oml., sbr. Árni Tryggvason 1952, 58-60 og Einar Arnórsson 1951,
128-129.
230